مرزبندی مناطق تهران به فراموش سپرده شده است

به گزارش ایلنا، محمد حسین بوچانی در جلسه هم اندیشی شهرداران مناطق ۲۲گانه شهرداری تهران با موضوع بازنگری در نظام مرزبندی مناطق، نواحی و محلات شهر تهران که با حضور شاپور رستمی - معاون هماهنگی و امور مناطق شهرداری تهران، شهرداران مناطق ۲۲گانه و مشاور پروژه به صورت آنلاین برگزار شد، با بیان این مطلب افزود: مساله بازنگری در مرزبندی های مناطق، نواحی و محلات در شهر تهران از جمله موضوعاتی است که بخشی از آن به داخل مجموعه شهرداری تهران مربوط می شود چرا که مدیریت شهری خدماتی را بر اساس وظایف سازمانی خود به شهروندان ارائه می دهد، بر مبنای مرزبندی هایی است که در این کلانشهر وجود دارد.

وی با اشاره به انجام مطالعات مربوط به بازنگردی در مرزبندی تقسیمات شهری در پایتخت که ازسوی مرکز مطالعات و برنامه ریزی شهر تهران در حال انجام است، ادامه داد: بر اساس این پژوهش در نظر داریم تا تمام مرزبندی هایی که دستگاه های خدمات رسان در شهر تهران انجام داده اند، به یک چارچوب واحد و درست منتهی شود که این کار نیاز به یک کار حقوقی با حساسیت بالا و مطالعات در این زمینه دارد.

رئیس مرکز مطالعات و برنامه ریزی شهر تهران با اشاره به بی توجهی به تکلیف شهرداری تهران در خصوص بازنگری در نظام مرزبندی تقسیمات شهری تهران در سال های گذشته بیان کرد: از آذرماه سال ۱۳۸۶ طرح جامع شهر تهران اجرایی شد، متاسفانه به هر دلیلی تکلیفی که بعد از اجرای این طرح بر عهده شهرداری تهران قرار داده شد، مبنی بر بازنگری در نظام مرزبندی مناطق، نواحی و محلات شهر تهران و انطباق آن با طرح جامع این کار انجام نشد. اما اکنون مدیریت شهری و به صورت ویژه مرکز مطالعات و برنامه ریزی شهر تهران در نظر دارد تا برای حل مشکلات موجود این مطالعات را به درستی انجام دهد.

وی با اشاره به ضرورت انجام این پژوهش در شهر تهران یادآور شد: در بررسی درخواست عناوین پژوهشی که از سوی مناطق، سازمان ها، معاونت ها و زیر مجموعه شهرداری تهران در سامانه پژوهشیار به ثبت رسیده، متوجه شدیم ۱۹ منطقه به صورت مجزا درخواست داشتند تا مطالعات جداگانه ای را در خصوص مرزبندی مناطق، نواحی و محلات خود انجام دهند. به رغم اینکه می توانستیم ۱۹ پروژه مطالعاتی به صورت جزیره ای در این زمینه انجام دهیم، اما تصمیم گرفتیم تا شهر تهران را به صورت یکپارچه ببینیم و این مطالعات برای تمامی مناطق ۲۲گانه شهر تهران انجام شود به همین دلیل این طرح مطالعاتی در کمیته پژوهشی امور مناطق به تصویب رسید.

بوچانی با بیان اینکه بر این مبنا در نظر داشتیم تا تمامی تجارب جهانی، بین المللی، الزامات حقوقی و غیره برای کلیت شهر تهران در قالب یک طرح مطالعاتی و پژوهشی دیده شود، تاکید کرد: هر چند امکان دارد شهرداران مناطق هر کدام در محدوده مدیریتی خود برای تعیین تکلیف این مرزبندی ها با مشکلاتی روبه رو باشند اما واقعیت این است که ما باید یک بار برای تهران از منظر حقوقی دستور العمل هایی را در رابطه با نظام مرزبندی تقسیمات شهری مشخص کنیم.

تاکید طرح جامع شهر تهران به لزوم اجرای طرح بازنگری در نظام مرزبندی شهر تهران

در ادامه این نشست، مجری طرح با ارائه گزارشی از انجام مراحل مطالعه در خصوص نظام مرزبندی مناطق، نواحی و محلات شهر تهران گفت: ضرورت تعریف این پروژه در بند ۲ پیوست شماره ۵ مصوبه طرح جامع شهر تهران به عنوان شرایط تحقق پذیری و انطباق طرح جامع پایتخت به آن اشاره شده است بر این مبنا زمانی که طرح جامع به تصویب رسید و اجرایی شد؛ شهرداری تهران موظف می شود ظرف مدت ۶ ماه نسبت به بازنگری تقسیم بندی مناطق، نواحی و محلات شهر تهران اقدام کند.

پورجوهری افزود: از سال ۱۳۸۶ تا به امروز این تکلیف یک بار بین سال های ۹۲ - ۹۳ توسط شهرداری تهران انجام شد اما نتایج به دست آمده کمکی به مدیریت شهری در این زمینه نکرد و تغییراتی که براساس مطالعات انجام شده در آن زمان پیشنهاد می شود، بسیار ساختارشکنانه است. به عنوان مثال عنوان می شود که مناطق شهر تهران از ۲۲ منطقه به ۱۱ منطقه کاهش پیدا کند. در واقع می توان گقت مجموع پیشنهاداتی که بر اساس این مطالعات ارائه می شود، با عملکرد اجرایی مدیریت شهری همخوانی و سازگاری نداشته است.

وی با  بیان اینکه اکنون مرکز مطالعات و برنامه ریزی شهر تهران بر اساس طرح پیوست طرح جامع شهر تهران موظف شده است تا مطالعات مربوطه را در این رابطه انجام دهد. ادامه داد: بررسی ها نشان می دهد، طبق نظام تقسیم بندی طرح جامع فرمانفرمایان مصوب سال ۱۳۴۷ تقسیماتی برای شهر تهران تعریف می شود اما در سال ۱۳۶۵ با کنار گذاشتن پیشنهادات طرح جامعه فرمانفرمایان، شهر تهران به ۲۰ منطقه ۹۷ ناحیه و ۳۴۴ محله تقسیم می شود که این تقسیم بندی مبنای سرشماری عمومی نفوس و مسکن در آن سال و سال های بعد بوده است.

طرح آتک و تقسیم تهران به ۵ حوزه شهری

مجری طرح با اشاره به اجرای طرح ساماندهی شهر تهران معروف به طرح آتک در سال ۱۳۷۱ یادآور شد: در این زمان یک تعریف جدید تحت عنوان حوزه در تقسیمات شهری تهران مطرح می شود که بر این مبنا تهران به ۵ حوزه و ۲۲ منطقه تقسیم می شود که هر چند منطقه یک حوزه را در این کلانشهر تشکیل می دهند.

او با بیان اینکه اکنون شهر تهران دارای ۲۲ منطقه، ۱۲۲ ناحیه و ۳۵۱ محله است، تاکید کرد: محدوده شهر تهران حدود ۶۱۵ کیلومتر مربع است و حریم شهر تهران۱۳۲۷ کیلومتر است. بزرگترین منطقه شهر تهران منطقه ۴ با ۶۱ کیلومتر مربع و کوچکترین منطقه نیز منطقه ۱۰ با ۸ کیلومتر مربع است. بزرگترین ناحیه در تهران ناحیه ۲ منطقه ۲۱ است که حدود ۲۱ کیلومتر مربع وسعت دارد که این ناحیه از مساحت ۱۱ منطقه وسعت بیشتری دارد و کوچکترین ناحیه پایتخت نیز ناحیه ۴ منطقه ۱۴ است که ۱.۰۷ کیلومتر مربع مساحت دارد و جالب این است که مساحت این ناحیه از مساحت ۱۱۴ محله شهر تهران کمتر است. در عین حال کوچکترین محله شهر تهران محله هزار سنگ در منطقه یک است که وسعت آن یک دهم کیلومتر مربع بوده و بزرگترین محله نیز سروآزاد واقع در منطقه ۲۲ که مساحت آن از دو منطقه ۱۰ و ۱۷ بزرگتر است.

عدم توزیع خدمات، مهمترین چالش مناطق شهر تهران

پور جوهری با اشاره به مهمترین چالش های شهر تهران حقوقی و اداری مناطق، نواحی و محلات شهر تهران بیان کرد: از مهمترین چالش های مناطق شهر تهران می توان به موضوعاتی مانند عدم توزیع بهینه عملکردها و خصوصا تامین خدمات در سطح مناطق، تفاوت های اجتماعی و اقتصادی نامطلوب، عدم هماهنگی انواع تقسیمات شهری، موضوع منطقه ۲۰ به عنوان شهرری اشاره کرد. این در حالی است که مهمترین مسائل نواحی در این کلانشهر شامل مباحثی همچون عدم امکان ارائه مبنای استاندارد برای تامین خدمات به ازای هر ناحیه، توزیع نامناسب منابع انسانی، پهنه های موجود در مرز نواحی با تصدی گری دوگانه است. معضلات محلات شهر تهران نیز مسائلی مانند عدم انطباق مرزهای ناحیه و محلات، عدم امکان تطابق معیارهای نظری مفهوم محله با محلات جدید، عدم امکان تامین خدمات محلی در محدوده محلات قدیمی و منسجم است.

وی مشکلات تهران را موضوعات کالبدی، عملکردی، اجتماعی و فرهنگی عنوان کرد و گفت: در مشکلات کالبدی با موضوعاتی همچون توسعه بزرگراه ها و معابر اصلی از میانه یک منطقه، ناحیه و محله، آمیختگی جمعیت حوزه های همجوار و بی نتیجگی معادلات تامین سرانه خدماتی و در چالش های اجتماعی و فرهنگی با عدم محدودیت هایی در تطابق مفهوم اجتماعی محله با مفهوم عملکردی آن در تهران روبه رو هستیم.

احداث بزرگراه ها و از بین رفتن هویت و انسجام محلات

مجری طرح مطالعاتی بازنگری نظام مرزبندی مناطق، نواحی و محلات شهر تهران با اشاره به مهمترین چالش های وضع موجود در تهران افزود: احداث بزرگراه ها و عبور آن از داخل محله ها و نواحی یکی از همین مشکلات است. به عنوان مثال عبور بزرگراه امام از داخل محله های ایوانک، آسمان و سپهر، عبور بزرگراه سلیمانی و حقانی از داخل محله سیدخندان، عبور بزرگراه آیت الله هاشمی از داخل محلات آرارات و ونک، عبور بزرگراه امام علی از داخل محله های شاهین، صاحب الزمان، سرآسیاب، چهارصد دستگاه، شهید اسدی، سبلان، دبستان و بزرگراه خرازی از محله سروآزاد ماهیت محلات را تغییر داده است.

به گفته او، مفهوم محله در مجموعه مدیریت شهری بیش از هر چیز دیگری تحت تاثیر سرانه محله و شورایاری ها قرار دارد. اگرچه محله ماهیت اجتماعی دارد و پایین ترین سطح اعمال مدیریت شهری در سطح ناحیه قرار دارد. در نتیجه اطلاق یک چهارچوب مدیریتی در قالب مفهوم اجتماعی تعارض های جدی ای را در محلات برای مجموعه شهر تهران ایجاد کرده است.

نگاه طرح جامع به نظام تقسیم بندی شهری

پورجوهری با بیان اینکه در طرح جامعه شهر تهران در سال ۱۳۸۶ منطقه بندی جدیدی برای شهر تهران تعریف و مقرر می شود مناطق شهر تهران به ۲۰ منطقه کاهش پیدا کند، یادآور شد: بر این اساس برای اراضی عباس آباد و قلعه مرقعی مدیریت ویژه ای در نظر گرفته شود. همچنین تشخص بیشتری به مرکز اصلی شهر تهران داده شده و محدوده هایی مانند حصار ناصری و صفوی مطرح و از همه مهمتر ۴ حوزه شرقی، میانی، غربی و محدوده ویژه برای پایتخت در نظر گرفته می شود.

او با اشاره به اینکه اکنون این لایه ای که در شهر ایجاد شده که وضع موجود شهر تهران را نسبت به پیشنهادات نشان می دهد، بیان کرد: این رویکرد طرح جامع تعارضاتی را در پایتخت ایجاد می کند که می توان به مواردی همچون عدم وضوح لازم در مرز مناطق، کاهش انسجام کالبدی درون منطقه ای به علت عبور بزرگراه های جدید و گسیختگی کالبدی، موقعیت نامناسب فضایی کالبدی مراکز منطقه ای، عدم توازن جمعیتی در مناطق مختلف که اختلاف ۱۱ برابری دارد، عدم توازن فرصت های شغلی که اختلاف ۲۷ برابری اشاره کرد.

مجری طرح با بیان اینکه یکی از اصلی ترین تعارضات ایجاد شده این است که عرصه های نظام برنامه ریزی شهر تهران هیج تناسبی با منطقه بندی آن ندارند، تاکید کرد: اینکه آیا باید این تناسب وجود داشته باشد یا خیر، بر اساس تجارب جهانی خود دو رویکرد مختلف است، اما اینکه ما یک محله ای را در مطالعات طرح جامع و تفصیلی داشته باشیم و سرانه ای تعریف کنیم و انتظار داشته باشیم سرانه وضع موجود و سرانه پیشنهادی در تناسب با آن محدوده ای باشد که به صورت قراردادی برای محله تعریف کرده ایم یکی از بزرگترین ابهاماتی است که ما در رابطه با وضع موجود داریم.

پیشنهاد کاهش مناطق تهران در سال ۹۲

او  با اشاره به مطالعاتی که در حدود سال های ۹۱تا ۹۲ در خصوص انطباق مرزبندی های مناطق، محلات و نواحی شهر تهران با طرح جامع انجام شده است، گفت: بر این اساس پیشنهاد می شود تهران را به ۱۱ منطقه، ۱۶۱ ناحیه و ۵۳۹ محله تقسیم شود. همچنین تاکید بیشتر در نتایج به دست آمده در این مطالعه بر تعریف جدیدی درباره محلات و تغییر مناطق بوده است.

بنا براعلام روابط عمونی سازمان مطالعات ‌شهرداری تهران، مجری طرح با بیان اینکه در حال حاضر در شهر تهران ۲۵ حوزه تقسیمات در رابطه با ارائه خدمات شهری به شهروندان از سوی سازمان های خدمات رسان وجود دارد، افزود: این تقسیم بندی ها شامل حوزه های آب و فاضلاب، برق، گاز، دادگاه های قضایی خانواده، بهداشت و درمان، آموزش و پرورش، آتش نشانی، پست، تامین اجتماعی، مخابرات، مالیاتی و انتظامی می شود و این در حالی است که مطالعات مقدماتی ما نشان می دهد با توجه به تغییراتی که در شهر تهران انجام شده لزوم انجام اقدامات قانونی برای پیاده سازی سیستم ذی نفع در این کلانشهر ضروری است تا به عنوان مثال در حوزه های تقسیم بندی مانند پست، کد پستی و نظام محله بندی شهر تهران اتفاقات خاصی روی دهد. در واقع سازمان ذی نفع به دنبال این هستند تا ساختار محله بندی شهر تهران به گونه ای ساماندهی شود که کدهای پستی بتواند معرف مکان دقیق شهروندان باشد.