"سیگار" دروازه ورود به اعتیاد

به گزارش ایلنا، سردار منتظر المهدی دریادداشتی درباره مصرف سیگار و دخانیات گفت: آمارهای منتشره از سوی سازمان‌های جهانی، بویژه سازمان بهداشت جهانی، نشان از آن دارد که هر ساله چند میلیون نفر از شهروندان جوامع مختلف بر اثر استعمال دخانیات جان خود را از دست می دهند و شمار بسیار بیش تری گرفتار بیماریهای مزمن قلبی - عروقی،تنفسی و ریوی،دهان و دندان و حتی اختلالات مغزی و عصبی می شوند.شوربختانه، شمار زیادی از مرگ و میرها و عوارض بدخیم و آزاردهنده جسمی و روانی ناشی از دخانیات دامنگیر شهروندان، بویژه جوانان جوامعی می شود که گام در راه توسعه نهاده اند و اصطلاحا "کشورهای در حال توسعه"نام گرفته اند و لاجرم کشور ما نیز در شمار چنین ممالکی است. نیازی به یاد آوری نیست که آثار نگران کننده و رنج آور استعمال دخانیات در سطح فرو شدن در دام بیماری ها و بدکارکردی های جسمی و کوتاه شدن سال های عمر محدود نمی ماند و خسارات مادی هنگفتی نیز بر جامعه و حتی نسل‌های بعد بر جای می‌گذارد و آهنگ و سرعت رشد و توسعه جوامعی همچون جامعه ما را فرو می‌کاهد.

گرچه گرایش به سیگار و دیگر شقوق دخانیات برای همه جوامع امروزی نگران کننده و دل آزار است اما متاسفانه این نگرانی در جامعه ما دو چندان است، چرا اینکه در جامعه ما اولا:در سالیان اخیر سن گرایش به سیگار و قلیان به صورت نگران کننده و رنجش آوری کاهش یافته است و شماری از نوجوانان عزیز کشورمان در دام این "عامل مهلک" فرو غلتیده اند. ثانیا نرخ ارتکاب این" رفتار غیر سالم "(سیگار کشیدن) در بین قشر دانشجو فزونی یافته است و ثالثا بر شمار دختران و بانوانی که خواسته و ناخواسته خود را در معرض عامل بیماری زا و نشاط زدا و زیبایی ستان نیکوتین قرار می دهند افزوده شده است.

متاسفانه این سه قشر و گروه همانند دیگر افراد سیگاری نه تنها با استعمال دخانیات سلامت و شادابی و زیبایی خود را در معرض خطر و آسیب قرار می دهند بلکه با آلوده ساختن محیط پیرامون خویش دیگران، بخصوص کودکان معصوم و سالمندان آسیب پذیر  را نیز  قربانی رفتار غیرسالم خویش می سازند.

مطالعات و پژوهش های مختلف و تجارب بالینی و درمانی،نشان از آن دارد که چندین و چند عامل در گرایش به سیگار و نیکوتین سهم و نقش دارند.یکی از آن عوامل "پندارهای نادرست"مربوط به سیگار است.یکی از مهمترین آن پندارها و باورهای نادرست مربوط به نقش تسکین بخشی سیگار است.بسیاری چنین می پندارند که سیگار اضطراب را کاهش و استرس را تقلیل می دهد و ناراحتی را از میان میبرد.این پندار نه تنها هیچ نشانی از واقعیت ندارد بلکه به کل نادرست است.چه، دیر زمانی است که تحقیقات پزشکی نشان داده است که نه تنها سیگار کورتیزول(هورمون استرس )را کم نمی‌کند بلکه میزان آن را در خون افزایش می‌دهد. همچنین این باور که سیگار آرامبخش است نیز به تمامی نادرست است. چون سیگار فعالیت سیستم عصبی سمپاتیک(سیستم تحریک زا) را افزایش، و سطح فعالیت پاراسمپاتیک(سیستم آرام بخش) را کاهش می‌دهد و در نتیجه سطح بر انگیختگی و دلواپسی و اضطراب را فزونی می‌بخشد. بنابراین احساس آرامش بعد از استعمال دخانیات را تنها می توان نوعی "ادراک نادرست"تعبیر کرد. سرانجام این باور نادرست نیز وجود دارد که سیگار روشی برای بهبود روابط اجتماعی است. باید گفت که این پندار نیز پر بیراه است. چه، همه می‌دانیم که بوی مشمئزکننده از حاصل از سیگار، زردی رنگ رخساره و بد شکلی پدید آمده در دندان‌ها بر اثر کشیدن سیگار و قلیان و نیز آزاردهندگی دود سیگار، نه تنها جذابیت لازم برای ارتباط اجتماعی را از بین می‌برند بلکه اعتماد به نفس مورد نیاز برای استمرار رابطه را فرو می کاهند.پس،هرآنکه به سلامت و طول عمر و نشاط و ارتباط سودمند می‌اندیشد ناگزیر باید از استعمال دخانیات در هر شکل و نوع و میزان آن بپرهیزد.

افزون بر "پندار های نادرست "،چند عامل دیگر روانی میتوان فهرست کرد که نقش مهمی در گرایش به دخانیات دارند (آگاهی از این عوامل به تعبیر دانشمندان اقتصاد رفتاری می تواند همچون"تلنگر"ی باشد که به پیش گیری از مصرف دخانیات یاری رساند).نخستین آن عوامل "فشار هنجاری"است.منظور از این عبارت آن است که اغلب آدم ها،بویژه آنهایی که کم سن و سال و کم تجربه اند در برابر فشار دیگران برای انجام یک رفتار به زودی مقاومت خود را از دست می دهند و تسلیم فشار جمعیت میشوند. از همین روی وقتی دانشجویی در جمع چند همکلاسی سیگاری قرار می گیرد به زودی خود را با آنان تطبیق می‌دهد و به جرگه سیگاری‌ها می پیوندد. دو راهکار مهم برای پرهیز از تسلیم شدن دربرابر فشار جمع ، یکی "توانایی نه گفتن"است و دیگری ترک جمع سیگاری ها.دومین عامل موثر در گرایش به سیگار "اغراق در توانایی کنترل خویشتن" است.

بسیاری چنین فکر می‌کنند که اگر چندباری از سر کنجکاوی پُکی بر سیگار بزنند سیگاری نخواهند شد چون هرگاه اراده کنند می توانند آن را کناربگذارند روانشناسان،  نشان داده اند که چنین تصور نادرستی  گمراه کننده است چون وقتی آدم ها در دام" عادت " بویژه عادت به سیگار گرفتار شوند به سادگی قادر به رها از شر آن نخواهند بود. از همین روی هیچگاه نباید خود را به سبب این تصور توهم آلود، گرفتار باتلاق دخانیات نمود. سومین عامل موثر در گرایش به دخانیات "همانند سازی با مدل ها " و دیگرانی است که فرد آنها را مهم می پندارد و مهم شدن خود را در تقلید رفتار و افعال آنان می جوید. اما  نباید از این واقعیت غافل شویم که اغلب آنچه در رفتارهای سلبریتی ها و مدل ها به ما می نمایاند نوعی تبلیغات فریب آمیز است که شرکت های تجاری برای پرکردن جیب خود بدان مبادرت می ورزند.البته این نکته را نیز نباید ناگفته گذاشت که والدین و اساتید و پزشکان محترم نیز نباید از تاثیر غیر مستقیم و پنهان رفتار خویش بر دیگران،بویژه نوجوانان و جوانان غفلت ورزند.چه بسیار کسانی که به سبب همانند سازی با این "الگوها" در دام دخانیات گرفتار شده اند.

سر انجام در پایان این نوشتار یاد آوری چند نکته ضروری می نماید.نکته نخست آنکه شماری از شواهد مطالعاتی نشان داده اند که "اعتیاد"و "عادت"به هم پیوسته‌اند و گاهی وابستگی به دخانیات سر از بیراهه  اعتیاد در می‌آورد. دوم آنکه "نه به دخانیات" مستلزم احساس مسئولیت همگانی است. ناگفته پیداست که هر یک از ما باید در این پیکار سترگ نقش بی بدیل خود را به خوبی ایفا کنیم.