چهره ماندگار معماری و مهندسی راه و ساختمان در گفت‌وگو با ایلنا:
"افت کیفیت آموزشی"چالش امروز دانشگاه‌هاست/انتقاد از وجود گسست بین دانشگاه و صنعت/دانشگاه پارس تحولی در آموزش معماری و هنر
«پروفسور محمود گلابچی» چهره ماندگار جمهوری اسلامی ایران در معماری و مهندسی راه و ساختمان, بنیانگذار دانشگاه معماری و هنر پارس و دارای کرسی یونسکو در معماری اسلامی است. او به عنوان استاد نمونه دانشگاه تهران، پژوهشگر برجسته کشور و استاد نمونه دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالی کشور انتخاب شده و عنوان مهندس نمونه کشور را از آنِ خود کرده است او در گفت‌وگویی با ایلنا "افت کیفیت آموزشی"را چالش امروز دانشگاه‌ها می‌داند و نسبت به گسست بین دانشگاه و صنعت هشدار می‌دهد.
محمود گلابچی در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا درباره افت کیفیت تحصیلی در دانشگاه‌ها توضیح داد و گفت: در طول دهه‌های گذشته آموزش عالی کشور توسعه کمّی پیدا کرد که بنا به ضرورت‌هایی لازم بود. به عنوان مثال در یک برهه‌ای، پزشکان خارجی به ایران می‌آمدند، اما خوشبختانه امروزه ما در حوزه پزشک عمومی و تخصصی خودکفا شده‌ایم. همین کمبود در سایر رشته‌های دانشگاهی هم بود بنابراین توسعه کمّی آموزش عالی یک ضرورت بود اما این موضوع آن قدر بدون برنامه بود که با کاهش کیفیت همراه شد به نحوی که دانشگاه‌های ما با تعداد بسیار زیاد رشته‌ها و دانشجویان مشغول به کار شدند اما آن کیفیت و استاندارد مطلوب عملا در دانشگاه‌ها به وجود نیامد به همین جهت ما در دهه‌های اخیر با افت کیفیت در دانشگاه‌ها رو به رو شدیم.
وی با اشاره به دلایل مختلف این رخداد گفت: دلایلی متعددی برای این اتفاق وجود دارد. طبیعتا وقتی که سرانه استاد به دانشجو تغییر می‌کند و همچنین فضای آموزشی, امکانات آزمایشگاهی و شرایط لازم برای تحصیل با آن استانداردها و کیفیت‌های لازم فراهم نمی‌شود در نتیجه دانشجو از کیفیت آموزشی پایین‌تری برخوردار خواهد شد. دانشجویان و جوانان ما از بهره هوشی بالا و توانایی‌های ذهنی بسیار خوبی برخوردارند به همین دلیل زمانی که برای ادامه تحصیل به خارج از کشور می‌روند می‌بینیم که کاملا موفق هستند، اما این توسعه کمّی چون با افزایش امکانات همراه نبوده است با کاهش کیفیت همراه شد و این در حدی است که بسیاری از رشته‌ها و نیز دانش آموختگانشان پاسخگوی نیازهای واقعی جامعه پس از فارغ التحصیلی نیستند. یعنی ما در بسیاری از رشته‌ها با این مواجه هستیم که فارغ التحصیل آن رشته نمی‌تواند به نیازهای رشته خودش در جامعه پاسخ دهد.
گلابچی افزود: بخشی از این مشکل ناشی از گسست و فاصله‌ای است که ما بین محیط دانشگاه و صنعت داریم در واقع یکی از چالش‌هایی که پیش روی ما وجود داشته عدم ارتباط کافی دانشگاه با صنعت و درواقع عدم اتصال محیط دانشگاه با محیط‌های پس از دانشگاه‌ها است. متاسفانه در سالیان اخیر با چنین چالشی مواجه شده‌ایم که البته برای آن راه حل‌های خوبی وجود دارد و امیدواریم در کنار رشد کمی, کیفیت مطلوب را هم حفظ کنیم.
ضرورت حمایت صنعت از دانشگاه‌ها
این استاد نمونه دانشگاه تهران در خصوص نقش و تاثیر دانشگاه‌ها در پیشرفت صنعت بیان کرد: زمانی صنعت از دانشگاه‌ها حمایت می‌کند که دانشگاه در زمینه اى فعالیت کند که بتواند نیازهای جامعه و آن صنعت را پاسخ بدهد. در دانشگاه‌های دنیا به دلیل اینکه طرح‌های تحقیقاتی از صنعت معرفى می‌شوند بنابراین موضوعاتی که در صنعت و جامعه وجود دارد به دانشگاه منتقل می‌شود تا دانشگاه در جهت رفع آن مشکل کار تحقیقی و پژوهشی انجام دهد. از این رو ناخود آگاه صنعت امکانات لازم برای این موضوع را فراهم می‌کند. این روند هنوز در کشور ما شکل نگرفته و در واقع مشکلات صنعت و جامعه به دانشگاه منتقل نشده است. البته در این امر نباید صنعت و دانشگاه‌ها را متهم کرد زیرا آن سازوکار و سیستمی که باید بین صنعت و دانشگاه طراحی شود هنوز به وجود نیامده است. مشکلات و مسائل باید در قالب طرح‌های پژوهشی به دانشگاه‌ها داده شود و دانشگاه‌ها هم از طریق بودجه‌هایی که دریافت می‌کنند امکانات لازم برای حل این مشکلات را فراهم کنند.
او افزود: این امر ده‌ها سال است در کشورهای جهان صورت گرفته ولی هنوز در ایران به صورت عملی اجرا نشده است. این که صنعت, دانشگاه را محل حل مشکلات خود بداند و دانشگاه هم به این مسائل بیشتر از مسائل تئوریک توجه کند و سعی کند مسائل صنعت را به عنوان پروژه‌های دانشجویان خودش تعریف کند.
گلابچی ادامه داد: اصل مهمی دیگرى که اساتید باید به آن توجه کنند به روز بودن یا در مرزهای دانش بودن است. ممکن است برخی اساتید ده‌ها سال یک جزوه یا کتاب را تدریس کنند و همچنان بر آن اصرار داشته باشند این هم بخشی از آن چالش‌هایی است که در آموزش عالی با آن مواجهیم و با نظارت و ارزیابی قابل جبران است. در واقع ما باید یک گزارش و نظارت و ارزیابی از هر نیم سال تحصیلی داشته باشیم. اگر در هر دو تا سه سال برنامه‌های دانشگاهی به روز شوند نتایج بهتری می‌توان گرفت.
دروس دانشگاه باید بازنگری شوند
بنیانگذار دانشگاه معماری و هنر پارس با تاکید بر توجه به محتوای درسی جدید گفت: یکی از وظایفی که در نظام آموزش عالی باید تعریف کنیم بازنگری برنامه‌های درسی است و اساتید باید محتواهای درسی که ارائه می‌کنند با شرایط و نیازهای روز مطابقت داشته باشد. همچنین نظارت بر کیفیت آموزش در دانشگاه‌ها یک ضرورت است. گاهى اساتید در تغییراتی که باید در محتوای درسی بدهند مقاومت می‌کنند و دانشجو با محتوایى در فضای دانشگاه مواجه می‌شود که با فضای علمی امروز جهان فاصله زیادی دارد.
گلابچی ادامه داد: وقتی دانشجویان ما در مقاطع فوق لیسانس و دکترا به خارج از کشور می‌روند غالبا موفقند به این دلیل که از یک پشتوانه هوشی و علمی خوب برخوردارند. اما اینکه در دانشگاه‌های ما مهارت‌افزایی و مهارت‌آموزی بدرستى انجام نمی‌شود کاملا درست است. درواقع در دانشگاه‌های ما به دانش به عنوان یک امر انتزاعی تاکید زیادی می‌شود اما بر مهارت و توانایی حل یک مساله توجه چندانی نمی‌شود. در بسیارى از دانشگاه‌های معتبر جهان دانشجویان اغلب یک سال به محیط کار می‌روند و دوباره به دانشگاه بازمی‌گردند این کمک می‌کند تا دانشجو کاملا در زمینه مهارت‌افزایی آموزش‌های لازم را ببیند.
رشته‌های تحصیلی باید بر اساس نیاز جامعه تعریف شوند
چهره ماندگار ایران در معماری و مهندسی راه و ساختمان با اشاره به پیشنهادات خود برای حل مشکلات آموزشی دانشگاه‌ها گفت: برای این کار بهتر است دانشگاه‌ها را دانشگاه‌های نسل سوم واقعی تعریف کنیم یعنی دانشگاه‌هایی که کارآفرینند و براساس نیازهای جامعه ایجاد و فعالیت می کنند. امروز این نوع دانشگاه‌ها در دنیا به عنوان دانشگاه‌های کارآفرین و اشتغالزا شناخته می‌شوند. در دانشگاه نباید فقط رشته ایجاد کنیم بلکه باید نیازهای جامعه را بشناسیم و براساس آن رشته‌ها را ایجاد کنیم. در حال حاضر چندین رشته داریم که بسیار بیش از نیاز جامعه دانشجو در آن تحصیل می‌کنند این نشان می‌دهد که ما نیازهای امروز جامعه را رعایت نکرده‌ایم.
گلابچی اضافه کرد: در دانشگاه معماری و هنر پارس رشته‌های متعددی در مقطع کارشناسی و کارشناسی ارشد ایجاد کرده‌ایم اما هر کدامشان براساس ضرورت هاى جامعه بوده است. مثلا به این حقیقت دست یافتیم که در کشور در زمینه طراحی طلا و جواهرات تربیت نیروی انسانی ماهر صورت نگرفته است. در حالی که کشور ما به عنوان ششمین کشور جهان در زمینه استفاده از طلا و جواهرات معرفی شده و حدود هجده هزار میلیارد تومان گردش مالی طلا و جواهرات در کشورمان وجود دارد اما هیچ متخصصی در این زمینه در دانشگاه‌ها تربیت نمی‌شود. به همین جهت ما در دانشگاه پارس برنامه رشته اى با نام طراحی و ساخت طلا و جواهر را در مقاطع کارشناسى و کارشناسى ارشد تدوین کردیم و با تصویب وزارت علوم، تحقیقات و فناورى این رشته را براى اولین بار در کشور در دانشگاه پارس ایجاد کردیم. همچنین ما رشته‌ای به نام مدیریت ساخته ها ایجاد کردیم که به مدیریت یک پروژه پس از ساخت و بهره بردارى می‌پردازد.
وی در پاسخ به این پرسش که چگونه می‌توان به ارتقا کیفیت در دانشگاه‌ها دست یافت، توضیخ داد: برای اینکه دانشگاه‌های ما در حوزه کیفیت ارتقا پیدا کنند باید به چند نکته توجه کنند. در وهله اول اینکه برنامه درسی دانشجو با رعایت انضباط و براساس آن چیزی که دانشجو در محیط خود بدان نیاز دارد تدوین و اجرا شود. اینجا استفاده از اساتید حوزه صنعت ضرورت پیدا می‌کند و اینطور نباید باشد که ما فقط از اساتید در حوزه‌های تئوریک بهره ببریم.
در صدد افزایش و توسعه رشته سینما هستیم
این پژوهشگر با اشاره به توسعه رشته سینما گفت: احساس کردیم که باید رشته سینما را در کشور توسعه دهیم زیرا با برهه‌ای مواجه شدیم که نسل کارگردانان خوب یا فعالیت نمی‌کنند یا دیگر در میان ما نیستند. از این رو تصمیم گرفتیم با دعوت از هنرمندان برجسته کشور در حوزه کارگردانی و سینما، رشته هایى مانند سینما و تلویزیون و هنر‌های دیجیتالی را در دانشگاه پارس ایجاد کنیم همچنین در سال اخیر رشته ادبیات نمایشی و عکاسى را اضافه کردیم. برای این رشته‌ها از ایرج طهماسب، احمدرضا درویش، علیرضا زرین‌دست، کامپوزیا پرتوی، فرزاد موتمن، حسن فتحی، بهروز افخمی دعوت کردیم که بسیارى از آنها امروز در دانشگاه پارس درس می‌دهند.
او ادامه داد: یکی از راه‌هایی که می‌توانیم در دانشگاه‌ها کیفیت را ارتقا دهیم افزایش توانمندی اساتید با استفاده از کسانی است که در آن حرفه یا تخصص افراد برجسته‌ای هستند. یکی دیگر از مسائلی که به افزایش کیفیت در دانشگاه‌ها کمک می‌کند ارتباط و اتصال با دانشگاه‌های برجسته جهان است زیرا امروز دانش دارای مرز نیست از همین رو باید از تجربیات همه دانشگاه‌ها بهره ببریم. امروزه دانشگاه‌هایی مثل هاروارد، کالیفرنیا و... روش‌های آموزشی متفاوتی را به کار می‌گیرند. ما در دانشگاه هنر و معماری پارس با دانشگاه کمبریج، دانشگاه آلبرتا در کانادا، دانشگاه ساری در انگلستان و دانشگاه آلگارو در پرتغال ارتباطات علمی داریم البته آنها هم می‌توانند از هنر و معماری ما نکات زیادی را فرا بگیرند ما نیز در ارتباط علمی که با آنها داریم این علاقه را کاملا می‌بینیم.
فعالیت دانشجو نباید محدود به کلاس درس باشد
گلابچی تاکید کرد یکی دیگر از نکاتی که باید در کیفیت سطح آموزشی موثر باشد این است که ما فقط به کلاس درس بسنده نکنیم و دانشجو باید در طول تحصیل محیط‌های آموزشی دیگر را تجربه کند. به طور مثال در سمینارها، همایش‌ها و سخنرانی‌ها حضور داشته باشند تا افراد برجسته را ببیند و با آنها ملاقات کند.
او ادامه داد: در دانشگاه پارس هر ساله حدود 30 سخنرانی و همایش برگزار می‌کنیم. سال گذشته دانشجویان این دانشگاه 24 بازدید از پروژه‌های بزرگ کشوری داشتند. ارتباط دانشجو با محیط پس از فارغ التحصیلی‌اش اهمیت بسیاری در بالا رفتن کیفیت آموزشی دارد.
رئیس دانشگاه معماری و هنر پارس ادامه داد: در رشته مرمت و شهرسازی نیز ما سعی کردیم از اساتید برجسته و شناخته‌شده‌های این حوزه که افراد توانمندی هستند استفاده کنیم. ما به تمامى رشته‌های دانشگاه معماری و هنر پارس با همین نگاه توجه داریم و معتقدیم تفاوت ما با سایر دانشگاه‌ها از همین جا شکل می‌گیرد. ما اصلا با دید جذب دانشجو به این ایده فکر نکردیم که از چهره‌های شناخته شده استفاده کنیم تا دانشجوی بیشتری جذب کنیم. این اساتید افراد کشف نشده‌ای هستند که می‌توانند مهارت‌های ویژه‌ای را انتقال دهند. از این رو شما در دانشگاه پارس اساتید از28 تا 90 سال سن را هم می‌بینید.
وی با توضیح درباره ایجاد رشته طراحی و ساخت طلا و جواهرات گفت: از سال 96 در کنکور سراسری رشته طراحی و ساخت طلا و جواهرات را به دانشگاه اضافه کردیم. در حال حاضر دو دوره دانشجو در این رشته در دانشگاه پارس تحصیل می‌کنند. علی‌رغم اینکه این رشته تازه ایجاد شده داوطلبان زیادی داشته‌ایم ضمن اینکه این صنعت به شدت نیازمند افرادی است که در این زمینه تخصص و آگاهی داشته باشند. پیش‌بینی می‌کنیم که در کشور ما حداقل دو هزار نفر در این زمینه نیروی تخصصی نیاز هست چون حدود 18 هزار میلیارد تومان در زمینه صنعت طلا و جواهر گردش مالی وجود دارد و حجم عظیمى از طلا در کشورمان در حال استفاده است. این رشته‌ها حداقل باید 30 سال پیش در آموزش عالی ما ایجاد مى شد.
استاد نمونه دانشگاه تهران در خصوص رشته مدیریت ساخته‌ها توضیح داد: این رشته امروزه یکی از پردرآمدترین حرفه‌ها در جهان به دلیل ضرورى بودن و پرمخاطب بودن آن است. این رشته بیشتر در حفظ مدارک فنی، حوزه انرژی، نگهدارى از ساختمان، بهره وری و ایمنى و... فعالیت می‌کنند. در واقع دانشجویانی از رشته‌های معماریو مهندسی عمران تربیت می‌شوند برای اینکه یک ساختمان را از دید انرژی، ایمنی، حفظ مدارک, نقشه‌ها و مسائلی که در آینده پیش می‌آید، تعمیرات و نگهداری و بهره‌برداری درست از فضاها بتوانند مدیریت کنند.
او افزود: باید دانشجویانی را تربیت کنیم که در محیط خودشان انسان‌های تاثیرگذاری باشند و موفق به حل مشکلاتی باشند که امروز در بطن جامعه وجود دارد.
محیط تحصیل باید بانشاط باشد
بنیانگذار دانشگاه معماری و هنر پارس ایجاد یک محیط بانشاط در دانشگاه را الزامی دانست و گفت: یکی از نکاتی که امروز به آن خیلی توجه می‌کنیم ایجاد یک محیط پرنشاط در دوره تحصیل است. به دلیل وجود بعضى افکار ناامید کننده و روحیات غیرفعال در جامعه ایجاد محیط پرنشاط در دانشگاه ضرورى است. از طرفی فقط آموزش مهم نیست و پرورش هم در کنار آن اهمیت دارد.
گلابچی تصریح کرد: به همین دلیل دانشجویان ما در دانشگاه پارس در بیش از 10 کانون دانشجویی در حوزه‌های فیلم، موسیقی، قرآن، ادبیات، محیط زیست و... فعالیت می‌کنند تا توانایی ذهنی آنها صرفا به حوزه علم اختصاص پیدا نکند. محیط آموزش اگر یک محیط پرنشاط و فعال و سرزنده نباشد نمی توانیم یک نیروی توانمند برای حوزه‌های تخصصی تربیت کنیم.
وی در پاسخ به این سوال که دانشجویان دانشگاه هنر و معماری پارس بیشتر در چه رشته هایی وارد بازار کار می شوند، گفت: بیشترین دانش آموختگان ما در رشته معماری بودند.بعد از رشته معماری بیشترین دانش‌آموختگان ما در رشته هایی مثل ارتباط تصویری و رشته های دیگری که در حوزه هنر است مثل طراحی لباس بودند که توانستند با موفقیت وارد بازار کار شوند. باید این باور را داشته باشیم که دانشگاه های غیردولتی می توانند در رده بهترین دانشگاهای دولتی به لحاظ کیفیت قرار بگیرند.
خواستار حمایت مسئولان برای برگزاری دوره‌های دکتری هستیم
وی در پایان با اشاره به انتظاری که از مسئولان دارد، گفت: به عنوان دانشگاهی که برای تامین نیاز هاى جامعه با اهدافى که برشمردم بصورت شبانه روزى فعالیت مى‌کنیم و گام بر می‌داریم انتظار داریم که نظام آموزش عالی کشور از این فعالیت و از این تلاش‌ها حمایت کند. ما می‌توانیم در دانشگاه پارس با وجود برجسته ترین اسایتد دوره‌های دکتری را برگزار کنیم تا دانشجویان براى تحصیل دوره دکترى با رفتن به کشورهاى آسیاى میانه ارز کشور را در یک کشور دیگری که سطح علمی پایین تری نسبت به ما دارند، هدر ندهند.
گلابچی افزود: در دانشگاه پارس امکان برگزاری دوره های دکتری در حوزه های معماری، مدیریت پروژه، تکنولوژی و فناوری معماری، مرمت ابنیه تاریخى و رشته‌های حوزه هنر را داریم. از همین رو انتظار داریم وزارت محترم علوم، تحقیقات و فناورى این درخواست را مورد توجه قرار دهد تا ما در رشته‌های مورد نیاز کشور دانشجوی دکتری تربیت کنیم.
