رئیس سازمان هواشناسی کشور در گفت‌وگوی تفصیلی با ایلنا:
شکل‌گیری پدیده جزیره گرمایی در تهران، اصفهان و شیراز/ایران در معرض کاهش امنیت غذایی و افزایش انواع بیماری‌ها
رئیس سازمان هواشناسی کشور گفت: گرمایش جهانی پیامدهایی از جمله افزایش رخداد توفان، کاهش امنیت غذایی، افزایش انواع بیماری‌های انسان، دام و گیاه، افزایش خسارت ناشی از حوادث غیرمترقبه و کاهش‌اعتماد به برنامه‌ریزی و بودجه سالانه را در کشور به دنبال خواهد داشت.
داود پرهیزکار (معاون وزیر راه و شهرسازی و رئیس سازمان هواشناسی کشور) در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا درباره تاثیرات گرمایش جهانی و تغییر اقلیم بر ایران و راهکارهای کاهش پیامدها و اثرات آن گفت: گرمایش جهانی ناشی از افزایش غلظت گازهای گلخانه‌ای و تغییر کاربری اراضی، موجب تغییرات آشکار بر اقلیم کشور شده است.
شکل‌گیری پدیده جزیره گرمایی در شهرهای بزرگ
وی با اشاره به تاثیرات تغییر اقلیم در کشور تصریح کرد: افزایش دما، کاهش بارش و افزایش فراوانی رخداد پدیده‌های حدی جوی-اقلیمی در کشور به ویژه در دو دهه اخیر، از جمله اثرات تغییر اقلیم در ایران هستند. در ۴۹ سال اخیر (۱۳۹۵-۱۳۴۷) میانگین دمای کشور با شیبی حدود ۴/ ۰ درجه بر دهه افزایش یافته است و اثر آن بر دمای کمینه آشکارتر است. این وضعیت در کلان‌شهرهای رو به توسعه همچون تهران، اصفهان و شیراز به سبب شکل‌گیری پدیده جزیره گرمایی بارزتر است.
معاون وزیر راه و شهرسازی با بیان اینکه بررسی داده‌های دمایی ثبت شده در ۳۳ ایستگاه سازمان هواشناسی کشور با آمار بلندمدت، نشان از روند گرمایش معنی‌دار در دوره ۵۴ ساله (۱۳۴۰ _ ۱۳۹۳) دارد، خاطرنشان کرد: در ۸۸ درصد ایستگاه‌ها، دمای کمینه افزایش معنی‌داری داشته است. همچنین در ۳۹ و ۷۳ درصد ایستگاه‌ها، روند گرمایش معنی‌داری به ترتیب در روزهای یخبندان (دمای کمینه زیر صفر) و شب‌های گرم (با دمای بیش از ۲۰ درجه) رخ داده است. همچنین، تفاوت شبانه‌روزی دما (اختلاف بین دمای بیشینه و کمینه) با آهنگ ۱/۵۹ درجه بر دهه کاهش می‌یابد که با افزایش سریعتر دمای کمینه نسبت به دمای بیشینه در ایستگاه‌های کشور سازگار است.
از سال ۱۳۸۴ تاکنون دهک‌های نمایه خشکسالی کشور منفی بوده و طی این مدت کشور با خشکسالی انباشت شده مواجه شده است.
کشور با خشکسالی انباشت شده مواجه است
پرهیزکار با بیان اینکه تغییرات بارش کشور نشان از کاهش آن با شیب ۱۱ میلیمتر بر دهه دارد، اضافه کرد: علاوه بر کاهش بارش، تبخیر و تعرق پتانسیلی (نیاز آبی بالقوه) با شیب ۵۴ میلیمتر بر دهه افزایش یافته است. از سال ۱۳۸۴ تاکنون دهک‌های نمایه خشکسالی کشور منفی بوده و طی این مدت کشور با خشکسالی انباشت شده مواجه شده است. همچنین تعداد ساعات آفتابی به طور میانگین ۱۱ ساعت بر سال افزایش یافته و میانگین سرعت باد در بسیاری از نقاط کشور بویژه در شهرهای بزرگ، علاوه بر نوسانات شدید دارای روند کاهشی نیز بوده است.
کاهش میانگین بارش از مدیترانه تا افغانستان
وی با بیان اینکه اثرات گسترش شهرها و ساخت‌و‌سازها بر کاهش سرعت باد و سایر پارامترها آشکار است، تصریح کرد: چشم‌انداز تغییر اقلیم کشور تا پایان قرن ۲۱ میلادی با سناریوهای متفاوت در سازمان هواشناسی کشور شبیه‌سازی شده است، به استثنای سناریوی خوشبینانه RCP۲.۶، در سه سناریوی دیگر، میانگین بارش از مدیترانه تا افغانستان با کاهش روبرو است. درصورت عدم پایبندی کشورها به توافقنامه سال ۲۰۱۵ تغییر آب و هوای پاریس (COP۲۱)، کاهش بارش در غرب و بخش‌هایی از شرق ایران تا ۲۰ درصد و در سوریه، اردن، فلسطین و عراق تا ۳۰ درصد در مقایسه با بلندمدت خواهد بود. افغانستان نیز تا ۲۰ درصد کاهش بارش را تجربه خواهد کرد.
افزایش دمای ۵.۲ در کشور در صورت عدم پایبندی به توافقنامه پاریس
رییس سازمان هواشناسی کشور با بیان اینکه کاهش بارش و خشکسالی از دهه ۲۰۵۰ در مقایسه با وضعیت فعلی تشدید می‌شود، یادآور شد: درصورت عدم پایبندی به توافقنامه پاریس، میانگین دمای کشور حدود ۵.۲ و درصورت پایبندی به آن ۱/۳ درجه نسبت به دوره ۲۰۰۵-۱۹۸۶ افزایش می‌یابد.
تنها منطقه‌ای که احتمال افزایش بارش در آن وجود دارد، جنوب شرق کشور است، ولی نوع بارش‌ها در این منطقه ناگهانی و سیل آسا خواهد بود.
پرهیزکار با تاکید براینکه براساس پیش‌بینی‌ها بیشترین کاهش بارش به ترتیب در منطقه زاگرس و شمال غرب رخ خواهد داد، افزود: منطقه زاگرس علاوه بر بیشترین کاهش بارش با بیشترین افزایش دما نیز مواجه خواهد شد. تنها منطقه‌ای که احتمال افزایش بارش در آن وجود دارد، جنوب شرق کشور است، ولی نوع بارش‌ها در این منطقه ناگهانی و سیل آسا خواهد بود. این شرایط اقلیمی ایجاب می‌کند که ایران ضمن حضور فعال در توافقنامه پاریس، مطالبه‌گری خود برای پیامدهای گرمایش جهانی در کشور را از جامعه جهانی داشته باشد.
کاهش امنیت غذایی و افزایش انواع بیماری‌ها از اثرات تغییر اقلیم
وی با اشاره به دیگر پیامدهای گرمایش جهانی زمین در کشور گفت: گرمایش جهانی پیامدهایی مانند افزایش فراوانی رخداد پدیده‌های حدی جوی-اقلیمی، وقوع بارش‌های سنگین و ناگهانی (علیرغم کاهش کلی میانگین بارش)، افزایش رخداد توفان، کاهش عملکرد محصولات زراعی و باغی، کاهش امنیت غذایی، حذف یا جایجایی برخی گونه‌های جانوری و گیاهی، افزایش انواع بیماری‌های انسان، دام و گیاه، کاهش تنوع زیستی و موجودات دریایی، کاهش چشمگیر پهنه‌های اقلیم مرطوب و افزایش اقلیم خشک کشور، افزایش روند بیابان‌زایی، کاهش کیفیت شاخص زیست اقلیمی و کم رونق شدن گردشگری، افزایش بیماری‌های مناطق گرمسیری مانند مالاریا، افزایش ریسک سرمایه‌گذاری در بخشهای کشاورزی، افزایش خسارت ناشی از حوادث غیرمترقبه، کاهش‌اعتماد به برنامه‌ریزی و بودجه سالانه و همچنین افزایش مهاجرت از مناطق در معرض مخاطره را در کشور به دنبال خواهد داشت.
علیرغم چالش‌ها و پیامدهای زیانبار تغییر اقلیم، با مدیریت صحیح می‌توان از برخی فرصت‌های آن در جهت رشد اقتصاد و افزایش تعاملات بین‌المللی استفاده کرد.
لزوم استفاده از منابع عظیم خورشیدی در مناطق مرکزی و جنوبی کشور
معاون وزیر راه و شهرسازی در خصوص راهکارهای کاهش پیامدها و اثرات تغییر اقلیم و گرمایش جهانی، تاکید کرد: علیرغم چالش‌ها و پیامدهای زیانبار تغییر اقلیم، با مدیریت صحیح می‌توان از برخی فرصت‌های آن در جهت رشد اقتصاد و افزایش تعاملات بین‌المللی استفاده کرد.
وی ادامه داد: از جمله این فرصت‌ها، تبدیل ایران به قطب تولید انرژی پاک با استفاده از منابع عظیم انرژی خورشیدی در مناطق مرکزی و جنوبی کشور است. هم اکنون کشورهای اروپایی در شمال آفریقا (مانند مراکش با بزرگترین مزرعه انرژی خورشیدی جهان)، با ایجاد مزارع/ نیروگاه‌های خورشیدی، برق تولیدی را از طریق مدیترانه به اروپا منتقل می‌کنند. کشور عربستان نیز درحال سرمایه‌گذاری کلان در این بخش است.
جایگزینی انرژی باد، امواج دریا و به ویژه انرژی خورشیدی سبب می‌شود تا سوخت‌های فسیلی برای مصارفی غیر از تولید انرژی استفاده شده و تا حدی نیز برای نسل‌های آینده ذخیره شود.
جایگزینی انرژی باد، امواج دریا و خورشید به جای سوخت‌های فسیلی
رییس سازمان هواشناسی کشور بیان کرد: همچنین جایگزینی انرژی باد، امواج دریا و به ویژه انرژی خورشیدی سبب می‌شود تا سوخت‌های فسیلی برای مصارفی غیر از تولید انرژی (مانند پتروشیمی، ...) استفاده شده و تا حدی نیز برای نسل‌های آینده ذخیره شود که پیامد آن کاهش تولید گازهای گلخانه‌ای است، از سوی دیگر حرکت به سوی اقتصاد بدون نفت نیز از دیگر راهکارها است که در صورت پایبندی کشورها به توافقنامه پاریس، مطابق پیش‌بینی‌ها تقاضای جهانی نفت تا سال ۲۰۳۰ به یک چهارم مقدار کنونی کاهش می‌یابد، چنین وضعیتی بدون برنامه‌ریزی صحیح می‌تواند تهدیدی برای اقتصادهای وابسته به نفت باشد.
تغییر تدریجی رژیم غذایی مردم
پرهیزکار با بیان اینکه برنامه‌ریزی و حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان برای ارتقای دانش و فناوری‌های نوین در حوزه تولید انرژی تجدیدپذیر خورشیدی، امواج دریا، باد و زمین‌گرمایی و صدور محصولات یاد شده از دیگر راهکارهای قابل استفاده است، خاطرنشان کرد: برنامه‌ریزی برای تغییر تدریجی رژیم غذایی مردم در راستای کاهش یا حذف محصولات با محدودیت اقلیمی، تولید دانش سازگاری با اقلیم و ایجاد رشته‌های تحصیلی مرتبط با «مهندسی اقلیم» با هدف بهبود سیستم‌ها در راستای کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای و سامانه‌های با بهره‌وری بالای انرژی و رهبری علمی در منطقه، امکان کشت دوم برخی محصولات با نیاز آبی کم با توجه به تغییر رژیم دمایی و کاهش یا حذف روزهای یخبندان در برخی مناطق کشور از راهکارهایی است که می‌توان برای مقابله با پیامدها و اثرات گرمایش جهانی استفاده کرد.
تدوین قانون افزایش تاب‌آوری و سازگاری با تغییر اقلیم و تدوین احکام آن در برنامه‌های توسعه ۵ ساله و پشتیبانی دولت از صنعت بیمه از راهکارهای مقابله با اثرات این پدیده است.
وی با اشاره به رئوس برنامه‌های بنیادی برای سازگاری با تغییر اقلیم گفت: تدوین قانون افزایش تاب‌آوری و سازگاری با تغییر اقلیم و تدوین احکام آن در برنامه‌های توسعه ۵ ساله، تشویق و پشتیبانی دولت از صنعت بیمه، تدوین سیاست‌های جدید کشت و برنامه جامع سازگاری با تغییر اقلیم در بخش کشاورزی، ایجاد سامانه ملی پایش و پیش‌نگری حسابداری آب با هدف به روزرسانی خودکار بیلان آب برای ارتقای مدیریت منابع آب، اجرای بند ۷ و ۸ سیاست‌های کلان نظام (مصوبه مجمع تشخیص مصلحت) برای شناسایی بلایای جوی و اقلیمی و پیش‌بینی آن‌ها نیز از دیگر راهکارهایی ارائه شده برای مقابله با این پدیده است.
رییس سازمان هواشناسی کشور با اشاره به اجرای سیاست‌های کلان زیست‌محیطی در راستای افزایش مقاومت اقتصاد کشور نسبت به تغییر اقلیم تصریح کرد: بکارگیری سیاست‌های توسعه‌ای جایگزین کشاورزی و باغداری در مناطق روستایی متأثر از خشکسالی و تغییر اقلیم، مانند حمایت از توسعه صنایع کوچک در مناطق روستایی برای کاهش مهاجرت روستائیان، حمایت از برنامه‌های آبخیزداری، حفظ، احیاء، اصلاح و بهره‌برداری اصولى از منابع طبیعى، تدوین بسته‌های حمایتی از بیمه بلایای جوی-اقلیمی، اجرا و عملیاتی کردن سامانه‌های نوین هشدار مخاطرات جوی و اقلیمی، بازنگری در استانداردها و دستورالعمل‌های مهندسی آب، عمران و طراحی تاسیسات زیرساختی، توسعه همکاری‌ها و تعاملات بین‌المللی برای کاهش پیامدهای زیانبار ناشی از تغییر اقلیم و مدیریت تغییر اقلیم با تدوین برنامه‌ها برای تبدیل چالش و تهدید به فرصت از دیگر اقداماتی است که می‌توان برای کاهش اثرات تغییر اقلیم انجام داد.
