کاهش شدید جمعیت خزندگان به دلیل تغییر اقلیم

اصغر مبارکی در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا درباره تاثیرات تغییر اقلیم بر تنوع زیستی گفت: دچار پدیده تغییر اقلیم در سطح کره زمین هستیم، یکی از تاثیرات تغییر اقلیم افزایش دمای کره‌زمین و گرمایش جهانی است در آمار اعلام شده از سوی سازمان ملل متوسط دمای زمین تا سال ۲۰۱۲ حدود ۰.۹ درجه افزایش پیدا کرده و با روند موجود تا صد سال آتی ممکن است؛ دمای زمین بیش از ۴ درجه افزایش پیدا کند.

وی ادامه داد: هر نوع تغییر عمده، بنیادی و ادامه دار در اندازه‌های اقلیمی مانند دما یا تبخیر در یک دوره مشخص مانند یک دهه به تغییر اقلیم تعبیر می‌شود، افزایش دمای زمین نیز بخشی از تغییر اقلیم است.

این کارشناس محیط زیست با اشاره به اینکه گرمایش جهانی به عنوان بخشی از تغییر اقلیم روی گونه‌ها تاثیر دارد، گفت: افزایش بحران‌های طبیعی، افزایش یا تکرار بیش از حد پدیده‌های طبیعی است مانند گرمای شدید، باران شدید، سرمای شدید در حالی که در گذشته چنین چیزی‌هایی نبود.این بحران‌های طبیعی باعث افزایش بیابان‌زایی، افزایش سطح آب دریاها و ... می‌شود.

مبارکی با بیان اینکه این بحران‌ها تاثیرات مستقیم و غیرمستقیم بر گونه‌های گیاهی و جانوری دارد، گفت: این بحران‌ها باعث شده شرایط محیط به گونه‌ای شود که برای آن گونه‌های گیاهی و جانوری خارج از تحمل شود و این تغییر شرایط محیط و اقلیم که باعث بروز تغییراتی در گونه می‌شود، نسبت به سیر تاریخ تکامل گونه‌ها در زمان کوتاه‌تری رخ می‌دهد، از سوی دیگر این بحران‌ها منجر به تخریب زیستگاه می‌شود.

وی با اشاره به پاسخ‌های متعدد گونه‌ها در برابر تغییر اقلیم تصریح کرد: اول این که یک گونه در حوزه پراکنش خود تغییر می‌کند که به آن پاسخ فضایی گفته می‌شود به این معنی که  به دلیل تغییر اقلیم در آن منطقه از آنجا کوچ می‌کند، اما این موضوع درباره جانوران صادق است گیاهان نیز در برابر تغییر اقلیم یا توان رویش را از دست می‌دهند یا در عرصه‌های بالاتر جغرافیایی می‌رویند، در حقیقت حوزه زیستگاهی خود را تغییر می‌دهد.

این کارشناس محیط‌زیست ادامه داد: پاسخ دیگری که گونه‌‌های گیاهی و جانوری نسبت به تغییر اقلیم دارند، تغییرات زمانی است به این معنی که رویدادهایی که در چرخه زندگی یک جانور اتفاق می‌افتد تغییر می‌کند. به طور مثال زمان گل‌دهی برخی گونه‌ها در یک منطقه جغرافیایی تغییر می‌کند.

مبارکی خاطرنشان کرد: از آنجا که دما یکی از شاخص‌هایی است که مراحل چرخه زندگی جانوران را تنظیم می‌کند، بنابراین تغییر اقلیم در زمان تخم‌گذاری پرندگان و خزندگان و همچنین زایمان پستانداران، زمان کوچ پرندگان و حشرات نیز تاثیر بسزایی دارد.

وی با بیان اینکه تغییر اقلیم باعث تغییر فیزیولوژیکی در بدن جانوران نیز می‌شود، گفت: بسیاری از گونه‌ها هستند که وضعیت تهدید آنها به دلیل تغییر اقلیم شدت گرفته است. به طور مثال خرس‌های قطبی که در گذشته اگرچه جزیی از گونه‌های در معرض تهدید بودند و جمعیت‌شان به دلیل شکار کم شده بود، اما در سال‌های اخیر به دلیل افزایش گرما و از بین رفتن یخ‌ها، این گونه جانوری به دلیل از دست دادن زیستگاه در معرض تهدید بیشتری قرار گرفته‌است.

این کارشناس محیط زیست به کاهش جمعیت حشرات به دلیل استفاده بیش از حد سموم و تخریب زیستگاه اشاره کرد و گفت: اگر چه این گونه‌های جانوری در گذشته با توجه به دلایل اشاره شده در معرض خطر بودند اما تغییر اقلیم باعث می‌شود به دلیل تغییر در زمان گل‌دهی گیاهان جمعیت عظیمی از حشرات از بین بروند. همچنین ماهیان آزاد رژیم مهاجرتی متکی به دما دارند و جنسیت خزندگانی مانند لاک‌پشت‌های دریایی باتوجه به اینکه دمای محیط لانه باعث تعیین جنسیت آنهاست به تغییر اقلیم وابسته است.

مبارکی با اشاره به اینکه ۵ گونه از ۷ گونه لاک‌پشت موجود در جهان در ایران هستند، گفت: اگر دامنه دمایی لانه این گونه جانوری دچار تغییرات بسیار کمی هم شود می‌تواند در تغییر جنسیت تخم‌ها اثرگذار باشد. در حال حاضر نیز در استرالیا این اتفاق افتاده و تعداد جمعیت لاک‌پشت‌های ماده در حال افزایش است. در ایران به دلیل اینکه مطالعات بسیار کمی که صورت گرفته نمی‌توانیم بگوییم تغییر اقلیم چه تاثیری در تعداد گونه‌ها داشته است.

وی با اشاره به روند افزایش دما در کشور طی سال‌های اخیر تصریح کرد: کاهش شدید میزان بارش یا افزایش دما در سیستان و بلوچستان و خشک شدن تالاب هامون منبعث از تغییر اقلیم است و انتظار ما این است که در سال‌های آتی شاهد تغییرات بسیار قابل توجهی در وضعیت گونه‌ها، ساختار و حوضه پراکنش باشیم.

این کارشناس محیط‌زیست تاکید کرد: تغییر اقلیم باعث تشدید عوامل تهدید کننده شده است. همچنین تغییر اقلیم باعث کاهش شدید جمعیت‌هایی مانند مرجان‌های دریایی و دوزیستان در دهه اخیر بوده است البته پستانداران و پرندگان با شیب ملایم‌تری در حال کاهش هستند.