هشدار نسبت به پلاسمافروشی در کشور/ ایجاد مراکز جمع‌آوری پلاسما در حاشیه شهر برای کسب درآمد

علی اکبر پورفتح‌الله، رئیس سازمان انتقال خون در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا درباره صنعت پلاسما در ایران گفت: در همه جای دنیا مسئله جمع‌آوری پلاسما یک موضوع تئوریک است. نگاه عمومی دنیا این است که اهدای پلاسما هم مثل اهدای خون به سوی اهدای داوطلبانه و بدون چشم‌داشت پیش رود.

او ادامه داد: مطالعات متعددی نشان داده که خون و فرآورده‌های خونی از جمله پلاسما وقتی به کسب و کار و درآمد تبدیل می‌شود، می‌تواند مخاطبان را تغییر بدهد. افرادی که داوطلبانه این کار را انجام می‌دهند با افرادی که به خاطر پول این کار را می‌کنند، متفاوت هستند. قبل از تاسیس سازمان انتقال خون با پدیده خون‌فروشی روبه‌رو بودیم و امروز همین موضوع درباره پلاسما وجود دارد.

پلاسما باید مثل خون اهدا شود

پورفتح‌الله افزود: وقتی برای این موارد پول پرداخت می شود؛ مخاطبان از پایگاه‌های اجتماعی مختلف به این سمت می‌آیند و ممکن است بسیاری از مسائل را کتمان کنند. به طور مثال یکی از بحث‌هایی که وجود دارد، دوره پنجره آزمایشگاهی است، یعنی زمانی که ویروس به میزانی نرسیده که در روش‌های آزمایشگاه تشخیص داده شود و در این مورد فقط با تکیه کردن با صداقت فرد اهدا کننده می‌توان از سالم بودن خون مطمئن شد، اما وقتی مسئله مالی مطرح می‌شود طبیعتا ممکن است آن صداقت از بین برود.

رئیس سازمان انتقال خون با اشاره به اینکه اهدای خون و پلاسما به سمت اهدای داوطلبانه حرکت می‌کند، گفت: از نظر اخلاقی هم این مسئله به شدت در دنیا مورد توجه است که به خاطر کرامت انسانی، اجزای بدن انسان قابل معامله و خرید و فروش نیست و نباید اجازه معامله اجزای بدن را داد.

بخش خصوصی هیچ موفقیتی در زمینه صنعت پلاسما نداشته

او درباره صنعت پلاسما و پالایشگاهی که آن را به دارو تبدیل می‌کند، گفت: جمع‌آوری پلاسما باید داوطلبانه و بدون چشم‌داشت باشد اما درمورد صنعت پلاسما مانند هر صنعت دارویی دیگر باید بخش خصوصی وارد شود. این بخش متاسفانه موفقیت چندانی نداشتیم زیرا نگاه بخش خصوصی به این موضوع وجود ندارد. ما دو فرایند را درمورد پالایشگاه‌ها در کشور طی کردیم. یکی پالایشگاهی که سازمان انتقال خون داشته و سال‌ها فعالیت می‌کرده و بعد به شرکت پژوهش و پالایش تبدیل و این شرکت به بخش خصوصی واگذار شده است.

رئیس سازمان انتقال خون تاکید کرد: بخش خصوصی به خاطر فقدان نظارت اقدامی برای توسعه پالایشگاه نکرده است؛ هدف از واگذاری این نیست که اموال دولت در اختیار بخش خصوصی قرار بگیرد و بخش خصوصی با آن اموال کار دیگری انجام دهد. خصوصی‌سازی یعنی اینکه سرمایه بخش خصوصی وارد تولید شود و تولید سروسامان بگیرد. درباره این موضوع کم سلیقگی اعمال شده است.

او با بیان اینکه سازمان خصوصی‌سازی به بدترین شکل ممکن پالایشگاه شرکت پژوهش و پالایش را به بخش خصوصی واگذار کرده، گفت: بسیاری از موارد در این واگذاری رعایت نشده و هم‌چنین هیچ نظارتی هم بر آن وجود نداشته است. بنابراین هیچ اقدامی در این سه سال واگذاری صورت نگرفته است. لازم به ذکر است که قرارداد برای طرح توسعه پالایشگاه 150هزارمتری است نه واگذاری و طبق یکی از بندهای آن هم صراحت دارد که با اعلام وزارت بهداشت قرارداد لغو خواهد شد.

 درخواست برای لغو قرارداد واگذاری پالایشگاه

پورفتح‌الله با اشاره به اینکه وزیر بهداشت تاکنون سه بار با نامه درخواست لغو قرارداد را کرده است، تصریح کرد: وزارت بهداشت بارها خواستار لغو واگذاری پالایشگاه شده که متاسفانه سازمان خصوصی‌سازی عمل نکرده است. هم‌چنین تخلفات دیگری مانند اخراج کارکنان صورت گرفته است، از طرفی اقدام به واگذاری بخشی از زمین‌های سازمان انتقال خون به پالایشگاه شده که این موضوع نیز یکی از چالش‌های پیش‌ رو است. باید توجه داشت که برای ساخت پالایشگاه 22 هزار متر زمین در بهترین نقطه تهران در نزدیکی برج میلاد را با قیمتی حدود 4/5میلیون تومان به بخش خصوصی واگذار کردند و مسلما بخش خصوصی دیگر انگیزه‌ای برای ساخت پالایشگاه 150هزار متری ندارد.

او با تاکید براینکه ساخت پالایشگاه توسط سازمان خصوصی سازی کارشناسی نشده، گفت: یک پالایشگاه دیگر هم باید بخش خصوصی راه‌اندازی می‌کرده که آن نیز از سال 81 باید ایجاد می‌شده است. همچنین مراکز خصوصی جمع‌آوری پلاسما باید مرتبط با این پالایشگاه نیز راه‌اندازی می‌شد. طبق طرح، شرکتی تحت عنوان "بایو دارو" باید تاسیس شود؛ این شرکت با مشارکت سازمان تامین اجتماعی و شرکت بیوتست آلمان موظف بوده که پالایشگاه راه‌اندازی کند و برای ایجاد آن مجوز مرکز جمع‌آوری پلاسما داده شد که ماده خام داشته باشد و متاسفانه این شرکت نیز به تعهد خودش عمل نکرده است.

راه‌اندازی 6 مرکز جمع‌آوری پلاسما در حاشیه شهر

رئیس سازمان انتقال خون با بیان اینکه این شرکت هم‌چنان در مرحله جمع‌آوری پلاسماست، افزود: در حال حاضر 7 مرکز جمع‌آوری پلاسما را ایجاد کرده که در آنها با همان پدیده‌هایی که همیشه نگران آن بودیم؛ روبه رو شده ایم؛ یعنی ما می‌خواستیم جمع‌آوری پلاسما به کسب و کار تبدیل نشود در صورتی که این اتفاق افتاد و تنها یکی از مراکز جمع‌آوری پلاسما در مرکز شهر و 6 مرکز دیگر آن در حاشیه شهر راه‌اندازی شده که مردم نیازمند وجود دارند و نگاه‌شان متفاوت است.

پورفتح‌الله با اشاره به سیاست‌گذاری‌های وزارت بهداشت برای کنترل جمع‌آوری پلاسما گفت: اجازه گسترش مراکز جمع‌آوری پلاسما از سوی وزارت بهداشت داده نمی‌شود. مقرر شده سازمان انتقال خون وارد بحث جمع‌آوری پلاسما شود که براساس آن در حال طراحی مراکز جامع اهدا هستیم که در کنار اهدای خون، امکان اهدای پلاسما نیز وجود داشته باشد.

طرح جدید خصوصی‌سازی صنعت پلاسما

او افزود: بخش خصوصی می‌تواند وارد صنعت پلاسما شود و این تضمین برای بخش خصوصی وجود دارد که ما می‌توانیم ظرفیت ماده خام و پلاسمای آنها را تامین کنیم. این تضیمن هم خواهد بود که اگر به هر دلیلی انتقال خون نتوانست به تعهداتش عمل کند؛ بخش خصوصی می‌تواند از ظرفیت مازادش برای جمع‌‌آوری پلاسما اقدام کند. این طرح در بسیاری از کشورهای غربی اجرا شده است.

رئیس سازمان انتقال خون با بیان اینکه بخش خصوصی باید در حوزه پالایش وارد صنعت پلاسما وارد شود، گفت: ادبیات سال 81 که راه ‌اندازی صنعت پلاسما منوط به مرکز جمع‌آوری بود را تغییر دادیم. صنعت پلاسما یکی از صنایع پردرآمد است و برای بخش خصوصی هم بسیار سودآور است.

واردات پلاسما تمایل به سرمایه‌گذاری را کاهش داده‌است

او با اشاره به اینکه واردات پلاسما باعث شده تمایل به صنعت پلاسما کاهش یابد، خاطرنشان کرد: ورود بخش خصوصی به صنعت پلاسما می‌تواند همراه با سود باشد. در حال حاضر در زمینه پلاسما دستاوردهای بسیار خوبی داریم، ما همین الان ظرفیت 400 هزار لیتر پلاسما داریم. گزارش بهداشت جهانی می‌گوید؛ هر کشوری که بتواند 350 هزار لیتر پلاسما داشته باشد، شایستگی صنعت پلاسما را دارد که ما از این رقم بالاتر رفتیم. دانش و فرهنگ جمع آوری پلاسما در کشور وجود دارد.

پور فتح‌الله ادامه داد: صنعت پلاسما و کارتولید دارو از آن توسط سازمان غذا و دارو نظارت می‌شوند. دانش استانداردسازی پلاسما با اتحادیه اروپا نیز در کشور وجود دارد، زیرا پلاسمای ما وارد اروپا و تبدیل به دارو شده است. ما می‌توانیم پالایشگاهی را راه‌اندازی کنیم که فقط خمیر پلاسما را تولید کند. در واقع بخش خصوصی اگر وارد این موضوع شود نیاز به سرمایه زیادی ندارد و می‌تواند قدم بزرگی درکشور برای این موضوع بردارد.

بهتر است از خون داخلی استفاده کنیم

رئیس سازمان انتقال خون درباره تولید دارو از پلاسما در ایران گفت: ما نسبت به کشورهای دیگر درحال توسعه وضعیت خوبی داریم زیرا بخش عمده‌ای حدود 50درصد از داروهای مشتق از پلاسما از پلاسمای خود ما تامین می‌شود. این موضوع بسیار حائز اهمیت است، زیرا سازمان بهداشت جهانی تاکید می‌کند به خاطر جلوگیری از تغییر جغرافیایی بیماری‌ها اجازه واردات را به داروهای بیگانه ندهیم؛ ما هر روز با ویروس‌های مختلف روبه ‌رو هستیم که بهتر است از خون داخلی استفاده کنیم و اجازه جابه‌جایی بیماری‌ها را ندهیم. هم‌چنین تهیه ماده خام می‌تواند به اقتصاد سلامت کمک کند.

17میلیون دلار به ارزان سازی دارو در کشور کمک شد

او تصریح کرد: سازمان انتقال خون سال گذشته 220هزار لیتر پلاسمای مازاد بر مصرف را مورد پالایش قرار داده و آن را صادر و داروهای مشتق از آنها دریافت کرده است. این فرایند چیزی حدود 17میلیون دلار ارزش اقتصادی دارد و به نوعی 17میلیون دلار به ارزان سازی دارو در کشور کمک کرده است. بنابراین ما در وضعیت بدی قرار نداریم و رو به جلو حرکت می‌کنیم.

کمبود خون نداریم

پور فتح‌الله درباره فرآورده‌های خونی، گفت: ما در فرایند تولید گلبول قرمز، پلاسما، پلاکت و کرایو که در واقع ساختارهای صنعتی و پالایشگاهی را ندارد، درمیان کشورهای در حال توسعه رتبه اول هستیم و هم‌چنین درکنار کشورهای پیشرفته هم قرار داریم. درحال حاضر به ازای هر هزار نفر جمعیت 27 شاخص خون داریم. در زمینه خودکفایی و فرآورده‌های بیمارستانی و بیمارستان‌ها با کمبود خون مواجه نیستند وضعیت بسیار خوبی داریم. در بسیاری از کشورها مجبورند جراحی‌های انتخابی را به خاطر کمبود فرآورده‌های خونی لغو کنند، اما ما این پدیده را در کشور نداریم. البته در برخی از مقاطع مثلا وقتی سرما اتفاق می‌افتد تعداد اهدا کننده کم شود و برای بعضی از گروه‌های خاص دچار کمبود شویم اما به صورت کل در دو سال گذشته کمبود مشخصی را در کشور نداشتیم.

روزانه 40 نفر در تهران پلاکت اهدا می‌کنند

رئیس سازمان انتقال خون با اشاره به کیفی‌سازی فرآورده‌های خونی بیان کرد: امروزه فرآورده‌های گلبول‌های قرمز را با حذف گلبول‌های سفید ارائه می‌کنیم که گام بزرگی در ارائه فرآورده‌های خونی محسوب می‌شود. هم‌چنین پلاکت‌ها با روش اهدای مستقیم پلاکت در اختیار بیماران قرار می‌گیرد و اهدا کنندگان می‌توانند به شکل مستقیم پلاکت خود را اهدا کنند. روزانه 40 نفر برای اهدای پلاکت در تهران مراجعه می‌کنند.

سازمان انتقال خون می‌تواند به شکل هیات‌امنایی اداره شود

او افزود: در نگاه به سازمان انتقال خون چالش وجود دارد. طبق تعاریف سازمان بهداشت جهانی سازمان انتقال خون باید یک سازمان ملی باشد در صورتی نگاه ما یک سازمان دولتی است. در کشور مفهوم دولت و ملت متفاوت است. مردم نیز سازمان انتقال خون را یک سازمان دولتی می‌بینند. هم‌چنین این سازمان دچار مقررات پیچیده دولتی است در صورتی که انتقال خون می‌تواند روی پای خودش بایستد.

پورفتح‌الله با بیان اینکه سازمان می‌تواند درآمد کسب کند، گفت: درآمدهای سازمان انتقال خون به حساب خزانه می‌رود و به نوعی نمی‌شود روی درآمد سازمان برنامه‌ریزی کرد. این سازمان باید جایگاه نظارتی هیات‌امنایی داشته باشد و به شکل ملی اداره شود. این سازمان می‌تواند بعد از مدتی به اعتبارات دولتی هم بی نیاز شود.

رئیس سازمان انتقال خون در پایان گفت: در تلاش هستیم که این سازمان به صورت مستقل فعالیت کند؛ در این باره رایزنی‌هایی هم با مجلس شده است و امیدواریم با یک نگاه ملی به سمت هیات امنایی شدن این سازمان با نظارت وزارت بهداشت حرکت کنیم.