ترک تحصیل دانش‌آموزانی که شامل تکرار پایه می‌شوند/ عوامل فرهنگی، مانع دسترسی دختران به آموزش

رضوان حکیم‌زاده، معاون آموزش ابتداییِ وزیر آموزش و پرورش‎ در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه چه اقداماتی برای جلوگیری از تکرار پایه در مقطع ابتدایی صورت گرفته است، گفت: اولین قدم ما این بود که شفاف و صادقانه تلاش کنیم با شناسایی صورت مسئله، به حجم و ابعاد این مشکل و همچنین آمار دقیق دست بیابیم. در قدم دوم ما ۲ راه پیش رو داشتیم؛ یکی اینکه عوامل موثر در شکل‌گیری چنین پدیده‌ای را شناسایی کنیم و یا اینکه با تحلیل‌های علمی بر روی داده‌های بدست آمده، ضمن تفکیک مناطق و استانهای کشور، دریابیم که در چه مناطقی این مسئله پر رنگ و کجای کشور کمتر است.

اقدامات معاون آموزش ابتدایی برای جلوگیری از روند تکرار پایه
از پایه اول به سمت پایه ششم، نرخ تکرار پایه کاهش یافته است

معاون آموزش ابتدایی وزارت آموزش و پرورش با تاکید بر اینکه دلایل تکرار پایه یا ترک تحصیل در شناسایی دقیقِ فرآیندها و دروندادها، نهفته است، گفت: اگر از سویی بتوانیم با چالش‌هایی که داریم برخوردی شفاف، صادقانه و مبتنی بر پاک نکردن صورت مسئله داشته باشیم و از سوی دیگر حتی روی کوچکترین نارسایی‌های موجود نیز متمرکز بشویم، این می‌تواند خود، نقطه شروع خیلی خوبی برای جلوگیری از این روند باشد.

او اظهار داشت: در این راه باید دقت بسیاری بر تاثیر ویژگی‌های دروندادها و فرآیندهای آموزشی‌مان داشته باشیم؛ دروندادها یعنی اینکه ببینیم آیا رشته و مدرک تحصیلی معلمانمان متناسب تدریس در مقطع ابتدایی هست یا خیر؟ یا فضایی که برای مدرسه فراهم کرده‌ایم به چه شکلی است؟ و یا اینکه سطح فرهنگی دانش‌آموزان ما در این مناطق چه میزان است؟ بررسی در بخش فرآیندها هم به این معناست که دریابیم؛ تعداد دانش آموزان در یک کلاس چند نفر است، تراکم کلاسها چقدر است و هر یک از دانش آموزان چه مقدار ساعت آموزشی سهم می‌برد؟

10 هزار 653 نفر در سال تحصیلی 94-95 در دوره ابتدایی مردود شدند

حکیم‌زاده در ادامه به ذکر آماری از تکرار پایه در دوره ابتدایی اشاره کرد و گفت:‌ به استناد آمار ارسالی از مرکز آمار وزارت آموزش و پرورش در سال تحصیلی 94-95 تعداد دانش‌آموزان مردودی دوره ابتدایی‌، 10 هزار 653 نفر و درصد کل دانش‌آموزان مردودی در دوره ابتدایی در سال تحصیلی گذشته 1/4 (یک ممیز چهاردهم درصد) بوده است

امکان ترک تحصیل دانش آموزانی که شامل تکرار پایه می‌شوند

معاون آموزش ابتدایی وزارت آموزش و پرورش همچنین با بیان اینکه در مقطع ابتدایی از پایه اول به سمت پایه ششم، نرخ تکرار پایه کاهش و در مقابل نرخ ترک تحصیل در تمام مناطق کشور افزایش دارد، ادامه داد: در این بین ممکن است؛ دانش‌آموزی که شامل تکرار پایه شده، در سالهای بعد شامل تارک تحصیل‌ها شود؛ نکته مهم این است که ما بدانیم از دانش‌آموزانی که وارد یک مقطع می‌شوند، چه تعدادشان با کیفیت خوب آن مقطع را به پایان می‌رسانند.

او افزود: باید توجه داشته باشیم؛ مهم این نیست که ما چند درصد دانش‌آموز را وارد مقطع دیگر می‌کنیم، بلکه مهم این است که کیفیت و سطح سواد و همچنین مهارتهایی که دانش‌آموز در پایان این مقطع کسب کرده، مطلوب باشد.

استخراج دلایل پایین بودن سطح پوشش تحصیلی در مناطق محروم

مشکلات اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی دلایل مهم بازماندگی از تحصیل

حکیم‌زاده همچنین در خصوص اقدامات صورت گرفته برای توسعه پیش‌دبستانی در مناطق محروم و همچنین شناسایی کودکان بازمانده از تحصیل در این مناطق، گفت: در مسیر توسعه پیش‌دبستانی و سرمایه‌گذاری آموزشی لازم است که علاوه بر توجه به دانش‌آموزان دو زبانه و ساکنِ مناطق محروم، تلاش کنیم تا بچه‌ها سال‌های بیشتری را قبل از آغاز دوره ابتدایی، در شرایط و فضای آموزش قرار بگیرند. ما با این کار در واقع فرصت‌های بیشتری هم از لحاظ تحصیلی و هم از نظر شغلی برای زندگی و آینده بهتر این کودکان ایجاد خواهیم کرد.

وی در تشریح اقدامات صورت گرفته در این راستا به ویژه در رابطه با دبستان عشایری، به دستور موکد وزیر آموزش و پرورش مبنی بر تمرکز روی مناطق محروم اشاره کرد و ادامه داد: با شناسایی مناطق خیلی محروم که استانهای هرمزگان، آذربایجان غربی، کرمان و سیستان و بلوچستان را شامل می شوند، در گام نخست، با توجه به وسعت جغرافیایی و میزان برخورداری هر یک از این مناطق از امکانات تحصیلی، اقدام به تفکیک هر یک از مناطق کردیم تا دلایل پایین بودن سطح پوشش تحصیلی را در هر یک از این مناطق استخراج کنیم.

حکیم‌زاده در توضیح تفکیک صورت گرفته، گفت: به طور مثال در استان سیستان و بلوچستان ممکن است؛ دلیل جاماندگی و محرومیت فردی از تحصیل در شهر زاهدان با فردی در خاش متفاوت باشد. بالطبع ما نمی‌توانیم در این بین روی میانگین‌ها حساب کنیم و یک راهکار مشترک را برای رفع مشکل در هر دو شهرستان به کار بگیریم.

نبود مدرسه یا معلم دلیل بازماندگی از تحصیل نیست
عوامل فرهنگی، مانع دسترسی دختران به آموزش

وی مشکلات اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی را از جمله دلایل کلان محرومیت از تحصیل در این مناطق برشمرد و ادامه داد: باید مشخصاً به این نکته اشاره کنم که بیشتر مواقع، نبود مدرسه یا نبود معلم، دلیلِ جا ماندن از تحصیل و محرومیت بچه‌های این مناطق نیست؛ در واقع بعضی عوامل فرهنگیِ بازدارنده است که بخصوص مانع دسترسی دختران به آموزش می‌شود.

معاون آموزش ابتداییِ وزیر آموزش و پرورش، آگاهی نسبت به چنین مواردی را برای رفع مشکل الزامی دانست و اضافه کرد: با شناسایی دقیق عواملی که مسبب بروز این مشکل در چرخه آموزش این مناطق شده است، می‌توان  ضمن برنامه‌ریزی مناسب نیروی انسانی، تمهیداتی را اندیشید که از طرفی روز به روز شاهد توفیق بیشتر در محرومت‌زدایی بوده و از طرف دیگر در جهت تحقق عدالت صد درصدی، قدم‌های بلند و مثبتی برداریم.

او گفت: اعتقاد بنده این است که دسترسی به آموزش در واقع گام اول حرکت در مسیر عدالت آموزشی است، عدالت آموزشی زمانی بصورت کامل محقق می‌شود که کیفیت آموزش در تمام ایران توازن و تناسب داشته و برابر باشد.

معاون آموزش ابتداییِ وزیر آموزش و پرورش افزود: در این راستا تلاش ما بر این بود که دریابیم آیا دلیل پایین بودن سطحِ تحت پوشش آموزش، کمبود معلم، کمبود مدرسه یا حتی نبودِ آگاهی‌های فرهنگی است؟

"سبب شناسی" بازماندگی از تحصیل در مناطق محروم
گزارش معاونت آموزش ابتدایی در مراحل پایانی

وی اظهار داشت: مصرانه بر این باور هستیم که "سبب‌شناسی" در این موضوع کمک شایانی برای شناسایی عامل اصلی بروز مشکل و متعاقب آن رفع مشکل خواهد کرد. از این طریق است که می‌توانیم به راهکارهای عملی و اقدامات گره‌گشا دست پیدا کنیم.

حکیم‌زاده از طی شدن مراحل پایانی تکمیل گزارش معاونت آموزش ابتدایی در این زمینه خبر داد و گفت: با تکمیل گزارش، سعی می‌کنیم با "سبب‌شناسی"دقیق، ضمن تامین اعتباراتِ کافی، اقدامات لازم متناسب با دلایل محرومیت را در دستور کار قرار دهیم.

او افزود: از آنجا که دبیرخانه ستادِ پیگیری آموزش کودکان محروم و بازمانده از تحصیل به ما ماموریت داده است که با جدیت و ظرفیت کامل در جهت ریشه‌کنی این محرومیت‌ها عمل کنیم، ضمن تدوین برنامه و تعیین شاخص‌ها در گام نخست، داده‌ها و اطلاعات را استخراج و سپس مشخص کردیم، هریک از سازمان‌هایی که قرار است؛ طبق مصوبه‌های کمیته ساماندهی، همراه ما باشند، چه کمکی می‌توانند کنند و خوشبختانه به نتایج خوبی هم رسیدیم.

حکیم‌زاده افزود: ما سعی کردیم که با این مسئله کاملاً علمی برخورد کنیم، چرا که بر این باور هستیم مادامی که با کار علمی، دلایل بروز این مسئله را شناسایی نکنیم، نمی‌توانیم به راهکار و اقدام مناسب برای رفع آن دست یابیم. فقط با یک کار پژوهشیِ علمی است که می‌توانیم استخراج کنیم که به طور مثال در کردستان یا خراسان جنوبی یک کودک به چه دلیل ترک تحصیل کرده است تا در ادامه بتوانیم متناسب با آن دلایل، اقدامات لازم را انجام بدهیم.

وی  به ارائه گزارش معاونت آموزش ابتدایی به شورای معاونین وزارت آموزش و پرورش در همین باره اشاره کرد و افزود: مدت‌ها روی ابعاد بروز این مشکل کار کردیم و ضمن ارائه آن به شورای معاونین، خواستار این شدیم که بازوهایی دیگری که می‌توانند در این زمینه به ما کمک کنند، فعال شوند که این درخواست پذیرفته شد.

اشتیاق "سمن‌ها" در شناسایی کودکان بازمانده از تحصیل
نباید حتی یک کودک ایرانی هم از تحصیل باز بماند

معاون آموزش ابتداییِ وزیر آموزش و پرورش درباره اقدامات صورت گرفته برای شناسایی کودکان بازمانده از تحصیل گفت: در این رابطه، از گذشته توافقی بین وزارت آموزش و پرورش و سایر دستگاه‌هایی که دراین زمینه فعال هستند؛ از جمله وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، سازمان بهزیستی، وزارت دادگستری و ثبت احوال، سازمانهای فعال در زمینه حقوق کودک و بسیاری دیگر از سازمان‌های مردم نهاد وجود داشته است و با اقداماتی که در یکی ۲ سال اخیر صورت گرفته، خوشبختانه امروز می‌بینیم که سمن‌ها بیشتر از قبل در این حوزه علاقمند به همکاری و فعالیت شده‌اند.

وی ادامه داد: همچنین ما تفاهم‌نامه‌ای با وزارت رفاه داریم که بخشی از آن تاکید بر اقدامات مشترک برای شناسایی کودکان بازمانده از تحصیل دارد. با این وجود مدتی بود که به دلیل برخی تغییرات سازمانی، برگزاری نشست‌های مشترک در این باره متوقف شده بود، اما با تلاش‌هایی که انجام دادیم جلسات را دوباره برگزار کردیم.

حکیم‌زاده گفت: در این نشست‌ها، همه بر روی راهکارهایی اتفاق نظر داشتیم که بتوان با بهره‌گیری از آن با سرعت بیشتری کار را جلو ببریم. در این بین نقطه عطف جلسه در حضور وزیر محترم تعاون، کار و رفاه اجتماعی بود که در آن جلسه ایشان قول همکاری دادند و مقرر شد که اگر نیاز به عقد تفاهم‌نامه‌های جدیدی هم باشد، انجام شود.

وی با تاکید بر اینکه نباید حتی یک کودک ایرانی هم از تحصیل باز بماند، ادامه داد: در ۲ – ۳ سال گذشته ما از معدود کشورهایی بودیم که برای کودکانِ اتباع  کشورهای خارجی که حتی بصورت غیرقانونی در ایران اقامت دارند، امکان برخورداری از تحصیل فراهم کردیم و این به نظر من یک دستاورد خوب و بسیار ارزشمند برای جمهوری اسلامی ایران است.

نبود منبع موثق برای آگاهی از آمار صحیح بازماندگان از تحصیل
لزوم راه‌اندازی سامانه‌ای برای رسیدن به آمار واقعی

معاون آموزش ابتداییِ وزیر آموزش و پرورش به نبود منبع و مرجع موثق برای آگاهی از آمار صحیح بازماندگان از تحصیل اشاره کرد و گفت: در نشست‌های مشترکی که با مسئولان وزارت رفاه، دادگستری و دیگر سازمان‌ها و نهادهای مرتبط با موضوع داشتیم، متوجه تجربیات مشترکِ یکدیگر که ناشی از آمارهای غلط هستند، شدیم.

حکیم زاده افزود: بدون شک یکی از اشکالات و ایراداتی که ما را در سالیان گذشته از سرعت و دقت لازم در مسیر شناسایی بازماندگان تحصیلی محروم کرد، نبودِ یک منبع موثق برای رصدِ دقیق، شناسایی بازماندگان و استخراج آمارهای صحیح بوده است و همین اشکال موجب شده که تا مدت‌ها نتوانیم برنامه‌ریزیِ نتیجه‌بخشی برای ساماندهی این کودکان داشته باشیم.

وی ادامه داد: باور بنده بر این است؛ یکی از اقدامات ضروری که به کمک دستگاه‌های مختلف انجام شود، این است که سامانه‌ای را طراحی و به کمک آن، امکان رصد دقیق را برای دستیابی به آمار متقن فراهم سازیم تا انشالله به سمتی حرکت کنیم که تک تک کودکان بازمانده از تحصیل ایران شناسایی شوند.