نقش شورای شهر در توسعه ارتباطات بین‌المللی

 بر اساس قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران ، اداره امور کشور باید به اتکای آرای عمومی انجام شود:

اصل یکصدم: برای پیشبرد سریع برنامه های اجتماعی، اقتصادی، عمرانی، بهداشتی، فرهنگی، آموزشی، و سایر امور رفاهی از طریق همکاری مردم با توجه به مقتضیات محلی اداره امور هر روستا، بخش، شهر، شهرستان، یا استان با نظارت شورایی به نام شورای ده، بخش، شهر، یا استان صورت می‌گیرد، که اعضای آن را مردم همان محل انتخاب می کنند. شرایط انتخاب کنندگان و انتخاب شوندگان و حدود وظایف و اختیارات و نحوه انتخاب و نظارت شوراهای مذکور و سلسله مراتب آن ها را که باید با رعایت اصول وحدت ملی و تمامیت ارضی نظام جمهوری اسلامی و تابعیت حکومت مرکزی باشد، قانون معین می کند.

اصل یکصد و سوم: استانداران، فرمانداران، و سایر مقامات کشوری که از طرف دولت تعیین می شوند، در حدود اختیارات شوراها ملزم به رعایت تصمیمات آن ها هستند. (تصمیمات شوراها نباید مخالف موازین اسلامی و قوانین کشور باشد.)

اصل هفتم قانون اساسی صراحت دارد که شوراهای اسلامی کشور یکی از ارگان‌های تصمیم گیری و اداره امور کشورند. و اگرچه به لحاظ تصمیمات سازمانی و اداری کشور دارای وظایف خاص خود هستند، ولی از نظر قانون اساسی و حق حاکمیت در طراز سایر ارکان حکومتی قرار می گیرند. و حتی دامنه حکومت آن ها به اندازه ای است که مسوولین دولتی موظف به رعایت تصمیمات آن ها در حدود اختیاراتشان هستند. همچنین با ملاحظه اصل یکصدم قانون اساسی به نظر می رسد که غرض قانون گذار از وضع اصل یکصدم توزیع قدرت در نظام های اجتماعی، امور اجتماعی، اقتصادی، عمرانی، و فرهنگی و ... اگرچه مستقیما سیاسی نیستند و اصولاً جدای از امور سیاسی محسوب می‌شوند، اما دارای کارکردهای سیاسی نیز می تواند باشد. به ویژه از آن جهت که این بخش ها به وجود آورنده طیف خاصی هستند که در فرآیند اقتدار سیاسی، به عنوان منابع قدرت شناخته می شوند . قانون اساسی با واگذاری این دسته از امور و فعالیت های اجتماعی به شوراها سعی کرده است تمرکز منابع قدرت در دست عده خاص نباشد.

پیش گفتار :

آشنایی مختصر با برخی مختصات شهر تهران:

آقا محمد خان قاجاردر سال 1174 هجری شمسی تهران را به عنوان پایتخت انتخاب کرد و شهرداری تهران در خرداد 1286 هجری شمسی تاسیس شد . تهران وسعتی بالغ بر حدود 750 کیلومتر مربع دارد . یعنی بیش از دوبرابر وسعت شهر مشهد و بیش از سه برابر وسعت شهر اصفهان . تهران دارای 22 منطقه شهرداری است و نماد شهری آن تا قبل از ساخت برج میلاد ، برج آزادی واقع در میدان آزادی بود که البته هنوز هم آن شکوه و جایگاه کلاسیک خود را داراست . تهران جمعیتی بیش از 8 میلیون نفر داشته و بیست و پنجمین شهر پر جمعیت دنیا و بیست و هفتمین شهر بزرگ دنیا محسوب میشود . پیداشدن اسکلت انسان در منطقه مولوی در جنوب تهران حاکی از آن است که حدود 5000 تا 7000 سال پیش در تهران انسانهایی زندگی میکرده اند . پارک جنگلی لویزان در شمال شرق تهران با حدود 11 میلیون متر مربع وسعت بزرگترین فضای سبز تهران است . تهران حدود 1600 مسجد ، بیش از 30 امامزاده و حدود 90 تا 100 سالن سینما و 374 محله دارد. ورزش مورد علاقه تهرانیها بیشتر فوتبال است و بزرگترین استادیوم ورزشی ایران ( استادیوم آزادی ) در تهران قرار دارد . فرهنگسرای بهمن در جنوب تهران با وسعتی بالغ بر 40 هزار متر مربع بزرگترین فرهنگسرا بوده و روزنامه های مهم کشور در تهران چاپ و منتشر میشوند . تهران دارای حدود 200 کیلومتر خطوط مترو بوده و طولانی ترین خیابان قدیمی تهران که جنوب و شمال شهر را به هم ارتباط داده و یکی از زیباترین خیابانهای ایران و شاید جهان باشد ، خیابان ولی عصر میباشد که از میدان راه آهن شروع شده و تا میدان تجریش در دامنه رشته کوه های البرز ادامه دارد . دو کارخانه مهم و بزرگ خودروسازی خاورمیانه به نام ایران خودرو و سایپا نیز در تهران هستند.

نقش شورای شهر در توسعه ارتباطات بین المللی

شورای شهر در یک نگاه کلی دو وظیفه مهم را بر عهده دارد:

1 – انتخاب شهردار

2 – سیاستگذاری ، وضع قوانین و مقررات مربوطه و نظارت برفعالیتهای شهرداری .

در این میان ، قطعا موضوع ارتباطات ( روابط عمومی )به عنوان موتور شتاب دهنده در نیل به اهداف سازمانی مسئله ای است که شورای شهر میتواند با بهره گیری از علم و دانش آن ، نقشها و تاثیرات بین المللی خوبی در بحث تعامل و تبادل تجربیات و دستاوردها با سایر کشورها و سازمانهای محلی آنان بخصوص کشورهای توسعه یافته جهان داشته باشد.حسن برقراری ارتباطات بین المللی در آن است که ما را از موازی کاری ، دوباره کاری و آزمون و خطا برحذر داشته و لاجرم باعث کاهش هزینه ها و ریسک طرح ها خواهد شد و هم چنین مراد و مقصود همه ما آن است که فعالیتها را با کمترین ریسک ها و هزینه ها و بیشترین بهره وری و کارایی داشته باشیم.

مطابق گزارش جهانی منتهی به سال 2016 (   Index of economic freedom   ) ، رتبه ایران در جدول آزادی اقتصادی در خاورمیانه 14 و در جهان 171 میباشدکه متاسفانه حاکی از آن است که وضعیت مطلوبی نداریم . شورای شهر چه ارتباطی میتواند با این قبیل موضوعات داشته باشد ؟یکی از چالشها و مشکلات اساسی شهرداری و شورای شهر تهران آن است که جایگاه شهر تهران در اقتصاد ملی و یا تولید ناخالص داخلی و ملی بدرستی تعریف ، مشخص و سهمیه بندی نشده است . به عبارت دیگر معلوم نیست که تهران به عنوان پایتخت و به عنوان بزرگترین و مهم ترین شهر کشور چه مقدار در تولید ناخالص داخلی و یا حتی درآمد سرانه کشور سهم دارد؟!؟. هر چند که شاخص تولید ناخالص ملی و درآمد سرانه دو معیار مهم برای رتبه بندی و تعیین جایگاه کشورها نسبت به هم میباشد با این حال هیچ سهمی از تهران در این خصوص مشخص و معلوم نیست . بدین دلیل است که ما معتقدیم شورای شهر بایستی در عرصه فراسازمانی و بین المللی به آنچنان درجه ای از سطح تعاملات و ارتباطات برسد که بتواند در کنار کارگزاران دولتی ، یک بازوی مشورتی متخصص و راهگشا در راه رشد وتوسعه کشور در همه ابعاد مورد نظر باشد . برخورداری از یک چنین شورای شهری مستلزم آن است که انتخاب مردم در عرصه انتخابات ، آگاهانه و بدور از هیجانات و احساسات مقطعی ، له یا علیه این و آن باشد . این امر نیز بالتبع وقتی محقق میشود که مردم ، آموزش دیده و از آنچنان بلوغ اجتماعی و سیاسی برخوردار باشند که انتخاب درست داشته و درست انتخاب کنند .  

از سوی دیگر ، در عصر حاضر که روند تغییرات تکنولوژی و رشد و توسعه شهرنشینی پرشتاب و حیرت انگیز است می‌طلبد که شوراهای شهرها نیز خود را با استانداردها و الزامات رشد و توسعه جهانی و منطقه ای به گونه ای هماهنگ و همراه سازند به عبارت دیگر شوراها نیازمند آن هستند که خود نیز اسمارت و هوشمند باشند . اینجاست که ما علاوه بر دو وظیفه انتخاب شهردار و وظیفه سیاستگذاری و نظارت بر عملکرد شهرداری ، وظیفه سومی را که فراسازمانی و بین المللی است برای شورای شهر متصور هستیم .

احتمالا شما هم جزو کسانی هستید که از "" اسمارتیز "" استفاده نموده اید . دانه های ریز و درشت شکلاتی خوش رنگ و لعابی که خوردن آن مخصوصا در دوران کودکی ، شور و نشاط خاصی را ایجاد میکرد . مدتهاست که سیطره تکنولوژی همه شئونات زندگی فردی و اجتماعی بشر را احاطه کرده و امروزه دیگر گذر سریع از مرحله سنتی به دیجیتال امری حتمی و لازم الاجراست و این روند ، رودخانه ای خروشان و پرسرعت است که شما بر خلاف آن نمیتوانید و نباید شنا کنید.

در عصر ارتباطات و اطلاعات ، همه چیز به سمت و سوی هوشمند شدن میرود . یعنی smart شدن . بنابراین ، ما فاصله سال 2017 تا 2020 را "" دوره اسمارتیزه شدن "" نامگذاری کرده ایم . به نظر میرسد که با شتاب تند تغییرات تکنولوژیکی ، در آینده ای نه چندان دور حتی شاید سال 2020 همه چیز اسمارت شود . با نگاهی به اطراف خود درمیابیم که سخن نگارنده بیراه هم نیست چرا که امروزه بحث اسمارت کارها یا خودروهای هوشمند ( smart car ) اسمارت فونها یا تلفن های هوشمند ( phones smart ) و انواع و اقسام دیگر اصطلاحاتی از این قبیل مدتهاست که ذهن و فکر بشر تشنه تحول و کمال را به خود جلب کرده و ما مصرف کننده محصولات آن هستیم . بدین ترتیب ما تا سال 2020 دوران اسمارتیزه شدن را طی میکنیم . در کشور ما ایران ، مدتی است که به قول ما ، بحث اسمارتیزه شدن ( گذر از مرحله سنتی به دیجیتال و گذر از سیستم دستی به سیستم الکترونیک ( دولت الکترونیک ) مطرح شده اما با توجه به اولا : مقاومت های فرهنگی و برداشتهای نادرست و غیر منطقی از مزایای مفاهیمی نظیر اینترنت ، ماهواره و ... و ثانیا : ضعف اساسی در زیرساختهای فنی و مخابراتی با توجه به گران بودن آن و کم توجهی دولتها و برخی مدیران ، متاسفانه شاهد آن هستیم که در زمینه اسمارتیزه شدن فاصله زیادی با کشورهای پیشرفته و جهان اول داریم که قطعا جبران این فاصله به سادگی امکان پذیر نخواهد بود . اسمارتیزه شدن ، جریانی است که همه ناگزیر به پذیرش و همراهی با آن هستند و اینطور نیست که اگر دلبخواه شما نبود آنرا پس بزنید . در زمانه ای که بشر به فکر سکونت در سیارات دیگر بوده و استفاده از ماشینهای پرنده بزودی فراگیر میشود ، دیگر سیر کردن در افکار قرون وسطایی ، نه تنها راه بجایی نبرده که فقط ما را از قافله رشد و توسعه ، دورتر و دورتر و هزینه های اجتماعی و اقتصادی کشور را بیشتر و بیشتر مینماید . در این میان ، زندگی ما در سه بخش با اسمارتیزه شدن درگیر است . و باید کاری کرد تا از این موج خروشان ، سواری مناسبی بگیریم.

1 – زندگی فردی

2 – زندگی شغلی

3 – زندگی اجتماعی

در ایران ، زندگی فردی و خانوادگی ما حداقل در طول دو دهه گذشته از لحاظ درگیر بودن با موضوع تکنولوژی تغییرات شگرفی داشته است . با نگاهی گذرا به لوازم خانگی موجود در خانه خود درمیابیم که اینها نسبت به گذشته چقدر عوض شده و کارایی بیشتری پیدا کرده اند . تلویزیون ، ضبط صوت ، جارو برقی ، اجاق گاز ، یخچال فریزر و... نسبت به بیست سال پیش ، تغییرات وسیعی در راستای رفاه و آسایش هر چه بیشتر مصرف کنندگان و مشتریان داشته اند .

زندگی شغلی مان نیز به همین منوال تاثیرات شگرف تکنولوژی را تجربه کرده است . زمانی سیستم ثبت حضور و غیاب کارمندان ادارات عبارت بود از یک دفتر بسیار بزرگ و حجیم که هر کس در بدو ورود میبایست نام خود را در آن نوشته ، امضاء و ساعت بزند . در حالی که امروزه سیستم حضور و غیاب به مدد تکنولوژی به صورت حس گرهای هوشمندی ( اسمارت ) درآمده اند که کار را بسیار سهل و آسان نموده و کیفیت و دقت غیر قابل مقایسه ای نسبت به آن دفاتر دارند .

زندگی اجتماعی ما به تناسب ، ضرورتهای استفاده از تکنولوژی را هر چند بعضا با اکراه اما به ناچار درک و پیاده سازی کرده است . زمانی بود که شما برای تهیه بلیط سفر با هواپیما حتما ناگزیر به مراجعه به دفاتر هواپیمایی و آژانسهای مسافرتی بودید و بلیط کاغذی و دست نویس و دفترچه ای را میبایست دریافت مینمودید در حالی که امروزه با مراجعه به سایت مربوطه تمامی عملیات تهیه و پرداخت و دریافت بلیط را به صورت اسمارت ( اینترنتی ) به انجام میرسانید و این اتفاق خوشایندی است که باعث شده بشر، فرصت بیشتری پیدا کند برای یافتن راه هایی بهتر برای ارتقای کیفیت زندگی خود .

به نظر نگارنده ، شورای شهر در راستای مسئولیتهای جدید و فراسازمانی خود که ممکن است در طول سالیان گذشته به هر دلیل مورد غفلت قرار گرفته موضوع هوشمند سازی شهری را بطور جدی تر در دستور کار خود قرار دهد . هر چند که شوراها در حد و اندازه خود عهده دار تکالیف و انجام وظایف هستند اما در نگاه کلی میبایست نقش بی بدیل و حساس خویش را در سطح ملی و بین المللی نیز ایفا نمایند و این ضرورتی انکار ناپذیر است . تهران به عنوان پایتخت ایران اسلامی به یک تعبیری و در یک کلام یعنی ایران . پس شورای شهر تهران هم میتواند بر روی ایران تاثیر داشته باشد اگر یک رویداد بین المللی مثل مسابقات جهانی ورزشی یا اجلاس سران کشور ها و ... در تهران برگزار میشود و آثار آن به کل کشور تسری میابد پس شورای شهر تهران نیز به عنوان یک الگو و بزرگترین شورای شهر کشور میبایستی نقش و تاثیر خود را در ابعاد فراسازمانی و به تعبیری بین المللی ایفا نماید و کاری کنیم که این مسئولیت فراسازمانی حداقل به شهرهای بزرگ کشور نیز منتقل شود . بنابراین مشاهده میشود که شورای شهر تنها نباید به دایره محدود مقرر در قوانین و مقررات قدیمی اکتفا نماید بلکه قدری با توجه به مقتضیات زمان و مکان پارا فراتر گذارده و نقشهای بین المللی برای خود ایفا نماید . مثلا موضوع آلودگی هوا و مسایل زیست محیطی و... مسائلی جهانی و فراسازمانی هستند که تنها در حوزه رسیدگی یا تصمیم گیری شورای شهر قرار ندارد . شورای شهر تهران به عنوان مثال اگر میخواهد استراتژیهایی برای مبارزه با آلودگی هوا یا ترافیک و... تعیین کند حتما باید با نگاهی فراسازمانی و حتی بین المللی باشد چرا که تجربه سایر کشورها را نیز باید در این خصوص مورد توجه قرار دهد . همانطور که بیان شد موضوع هوشمند شدن کشورها به سرعت در حال اتفاق وانجام است و شورای شهر میتواند به عنوان یک بازوی قدرتمند و نهاد قانونی مدنی نقش خود را به شرح ذیل در همراهی با سایر نهادها ایفا نماید

1 – کمک به تخصیص بودجه لازم و کافی و عادلانه برای گسترش زیر ساختهای مخابراتی و ارتباطاتی .

2 – مشارکت در رفع موانع و محدودیتها برای پیوستن به سازمان تجارت جهانی .

3 – خودروسازان فضای بسیار زیادی از زندگی شهری ما را اشغال کرده اند فلذا باید بطور سریع خانه تکانی در مدیریت و سیستم صنعت خودرویی کشور ، چابک کردن و سبک سازی و ادغام خودروسازان از حیث منابع و مصارف و استفاده از تکنولوژی های روز دنیا به منظور رقابتی کردن محصول و رضایت مشتریان و مصرف کنندگان صورت گیرد.

4 – همکاری در گسترش سریع اسمارت کردن ( هوشمند سازی ) سیستم آموزش و پرورش و دانشگاه ها .

5 – مهندسی مجدد و بروز نمودن سیستم های خدمات رسان عمومی در استفاده از تکنولوژی های روز دنیا مانند پلیس باضافه 10 ، دفاتر پیشخوان دولت ، ثبت احوال ، کارت ملی و شناسنامه ، کارتهای بانکی ، دستگاه های خود پرداز جدید با قابلیتهای متنوع ، پاسپورت ، سیستمهای دبیرخانه ای ادارات ، سیستمهای یکپارچه مالی و محاسباتی و...

6 – کمک به تشویق ، ترغیب و ارائه تسهیلات فوق العاده مستمر و حمایتی به مبتکران ، مخترعان و کار آفرینان فعال و علاقه مند در حوزه آی تی .

7 – الزام دستگاه های اجرایی و سازمانهای محلی شهری از طریق آیین نامه ها و بخشنامه ها به منظور جهت گیریهای فعالیتی و عملکردی خود در راستای اسمارتیزه شدن سریع و ارائه گزارشهای دوره ای در این زمینه به شورای شهر و مقامات ذیربط .

8 – مشارکت در گسترش تعاملات بین المللی بویژه در حوزه آی تی و بهره گیری مناسب از تجارب سایر کشورها در خصوص اسمارتیزه شدن و پرهیز شدید از انجام فعالیتها بر اساس آزمایش و خطا ، پرهیز از دوباره کاری و سلیقه ای عمل کردن .

9 – کمک به فرایند رقابتی کردن صدا و سیما و خارج نمودن آن از لاک دفاعی و انحصاری فعلی . حرفه ای سازی صدا و سیما و تزریق سریع دستگاه های جدید و بکارگیری سیستمهای هوشمند فنی و مخابراتی .

10 – گسترش سریع موضوع هوشمند سازی و اسمارتیزه کردن سیستمهای حمل و نقل درون شهری و برون شهری .

11 – استفاده مناسب و فراگیر از آی تی در صنعت توریسم و گردشگری با توجه به پتانسیل های شهر تهران .

12 – بکارگیری مناسب و همه جانبه از ظرفیتها و توانمندیهای روابط عمومی های ادارات و سازمانها در جهت تشویق ، تبلیغ و توسعه فرایند اسمارتیزه شدن .

13 – آموزش عمومی و مستمر به آحاد مردم در جهت پذیرش و کمک جدی و همه جانبه به موضوع هوشمندسازی

14 – توجه به مقوله آموزش عمومی ، طراحی و برنامه ریزی دوره های کیفی و مستمر آموزشهای شهروندی و الزامات مربوط به رعایت حقوق شهروندی توسط ارگانهای مختلف

نتیجه گیری:

مطابق اصل هفتم قانون اساسی ، شوراهای اسلامی یکی از ارگان‌های تصمیم گیری و اداره امور کشورند. و اگرچه به لحاظ تصمیمات سازمانی و اداری کشور دارای وظایف خاص خود هستند، ولی از نظر قانون اساسی و حق حاکمیت در طراز سایر ارکان حکومتی قرار می گیرند. و حتی دامنه حکومت آن ها به اندازه ای است که مسوولین دولتی موظف به رعایت تصمیمات آن ها در حدود اختیاراتشان میباشند.

تهران با وسعتی حدود 750 کیلومتر مربع و جمعیتی بیش از 8 میلیون نفر ، بیست و پنجمین شهر پر جمعیت دنیا و بیست و هفتمین شهر بزرگ دنیا محسوب میشود . یکی از چالشها و مشکلات اساسی شهرداری و شورای شهر تهران آن است که جایگاه شهر تهران در اقتصاد ملی و یا تولید ناخالص داخلی و ملی بدرستی تعریف ، مشخص و سهمیه بندی نشده است . به عبارت دیگر معلوم نیست که تهران به عنوان پایتخت و به عنوان بزرگترین و مهم ترین شهر کشور چه مقدار در تولید ناخالص داخلی و یا حتی درآمد سرانه کشور سهم دارد؟!؟. هر چند که شاخص تولید ناخالص ملی و درآمد سرانه دو معیار مهم برای رتبه بندی و تعیین جایگاه کشورها نسبت به هم میباشد با این حال هیچ سهمی از تهران در این خصوص مشخص و معلوم نیست . بدین دلیل است که ما معتقدیم شورای شهر بایستی در عرصه فراسازمانی و بین المللی به آنچنان درجه ای از سطح تعاملات و ارتباطات برسد که بتواند در کنار کارگزاران دولتی ، یک بازوی مشورتی متخصص و راهگشا در راه رشد وتوسعه کشور در همه ابعاد مورد نظر باشد . برخورداری از یک چنین شورای شهری مستلزم آن است که انتخاب مردم در عرصه انتخابات ، آگاهانه و بدور از هیجانات و احساسات مقطعی ، له یا علیه این و آن باشد . این امر نیز بالتبع وقتی محقق میشود که مردم ، آموزش دیده و از آنچنان بلوغ اجتماعی و سیاسی برخوردار باشند که انتخاب درست داشته و درست انتخاب کنند .  

شورای شهر تهران به عنوان بزرگترین شورای شهر کشور میبایست به اقتضای شرایط زمان و مکان وظایف فراسازمانی نوینی را به انجام برساند . از آنجا که تهران به عنوان پایتخت ایران اسلامی کانون توجهات و موضوعات مهم منطقه ای و بین المللی است فلذا شورای شهر تهران نیز بالتبع بایستی کارکردهای فرا سازمانی و بین المللی علاوه بر انتخاب شهردار و سیاستگذاری ، وضع قوانین و مقررات مربوطه و نظارت برفعالیتهای شهرداری داشته و تاثیر و نقش خود را در این راستا ایفا نماید .عصرجدید حرکت پرشتابی رابه سمت و سوی اسمارت شدن ( هوشمند شدن) دارد که موضوعی بین المللی است و شوراها الزاما میبایست خود را با روند و آهنگ هوشمند شدن جهان هماهنگ و مطابقت دهند . لازمه ایفای نقش بین المللی توسط شوراها ، خارج شدن از لاک سنتی و روزمرگی و حرکت سریع به سمت دانایی محوری و حاکمیت تعقل و منطق و آینده پژوهی است . از سوی دیگر مسئولیت اجتماعی شورای شهر ایجاب میکند که با طراحی و سیاستگذاری های مناسب و دور اندیشانه حداقل در راستای افق ایران 1404 موضوع آموزشهای شهروندی ، حقوق شهروندی و... و نتیجتا افزایش سطح آگاهی های عمومی همراه با گردش آزاد اطلاعات و توسعه سیاسی را به عنوان گامی نوین در انجام وظایف مدنی خود مد نظر قرار داده و با بهره گیری مناسب از تجربیات سازمانهای محلی سایر کشورها خود را به استانداردهای جهانی نزدیکتر نماید.

منابع و ماخذ برای مطالعه بیشتر:

1 – سایت ویکی پدیا

2 – سایت شورای شهر تهران

3 – سایت شهرداری تهران

4 – سایت سازمان بین المللی شفافیت

5 – گزارش عملکرد سال 1394 شورای شهر تهران.

حسن خسروی (دانشجوی دکتری تخصصی مدیریت دولتی)