شوک دانش‌آموزان از امتحانات نهایی و تجمعات سریالی/ آیا طرح سوالات با روش یادگیری همخوانی داشت؟
پس از گذشت یک هفته همچنان اعتراض دانش‌آموزان به سخت بودن امتحانات نهایی و تجمع آنها در مقابل ادارات آموزش و پرورش مناطق ادامه دارد؛ این در حالی است که مرکز سنجش وزارت آموزش و پرورش بارها سخت بودن امتحانات را رد کرد و دانش‌آموزان را ایده‌آل‌طلب و کمال‌گرا خطاب کرد.
به گزارش خبرنگار ایلنا، چند سالی می‌شود؛ امتحانات نهایی دانش‌آموزان به جهت تاثیر در کنکور حائز اهمیت است. هر ساله روال بر این بود که با برگزاری امتحانات نهایی، دانش آموزان به یک یا دو درس معترض می‌شدند و این اعتراض در همان روز خاموش می‌شد، اما امتحانات نهایی برای دانش‌آموزان امسال با سال‌های پیش متفاوت بود. یکی از جهات این تفاوت، این بود که امسال به دلیل ماه مبارک رمضان، امتحانات نسبت به سال‌های گذشته زودتر از سال های گذشته و از ۲۵ اردیبهشت آغاز شد، در حالی که در سال‌های پیشین از اواسط خرداد شروع می‌شد. از سوی دیگر پس از برگزاری اولین امتحان یعنی عربی ۳ در رشته های فیزیک، علوم تجربی، علوم انسانی اعتراضات دانش‌آموزان آغاز شد.
دانش آموزان: امتحانات نهایی سخت بود/آغاز تجمعات اعتراضی از تهران
اعتراض دانش‌آموزان به سخت بودن امتحانات، مفهومی بودن و سوالاتی چند جوابی و خارج از کتاب بود؛ به طوری که گفته می‌شد؛ حتی از پاورقی‌ها سوال داده شده است. از همان ابتدا در یکی از شبکه‌های اجتماعی چندین گروه با عنوان "اعتراض به امتحانات نهایی" با حجم ۲۰ هزار نفری ایجاد شد و هر روز خبری از تجمع دانش‌آموزان در استان‌ها به گوش می‌رسید. این تجمعات مقابل ادارات کل آموزش و پرورش استان‌ها از حدود یک هفته پیش آغاز شده و براساس گزارش‌ها تا روز گذشته نیز ادامه داشته است. تجمع‌ها از استان تهران آغاز شد و در استان‌های اصفهان، مشهد، ایلام، گرگان، فارس و چند استان دیگر ادامه یافت.
در موضوع اعتراض دانش‌آموزان، چیزی که از همان ابتدا مشخص بود، موضع وزارت آموزش و پرورش نسبت به اعتراض‌ها است. مرکز سنجش وزارت آموزش و پرورش از همان ابتدا سخت بودن سوالات را رد کرد و وعده‌ای برای ارفاق یا امتحان مجدد از دانش‌آموزان نداد. اینگونه بود که اعتراضات دانش‌آموزی همچنان ادامه یافت تا بلکه به نتیجه‌ای برسند. البته در این بین در شبکه‌های اجتماعی بخشنامه‌ای جعلی به سرعت منتشر شد؛ مبنی بر اینکه وزیر آموزش و پرورش دستور داده به علت گستردگی اعتراضات در تصحیح اوراق امتحانات نهایی عربی شیمی و دین و زندگی ارفاق هایی صورت گیرد که بلافاصله از سوی آموزش و پرورش تکذیب شد.
دبیر درس ریاضی: کاهش میانگین ۲ تا ۳ نمره دانش‌آموزان/طراحان سوالات درسی باید تغییر کنند
موضوع سخت بودن امتحانات نهایی امسال هم موافقانی داشت و هم مخالفانی. یکی از موافقان سخت بودن امتحات، معلم نمونه شهر تهران است. این معلم در مقطع سوم متوسطه، ریاضی تدریس می‌کند، با تایید سخت بودن امتحان درس ریاضی به خبرنگار ایلنا، می‌گوید: «سوالاتی که داده شده بود؛ در حد بچه‌ها نبود. مثلا در رشته تجربی، بارم‌بندی درس ریاضی ۳ اشکال داشت و اگر دانش‌آموز حتی یک کلمه را نمی‌نوشت، نمره خیلی زیادی را دست می‌داد. امتحانات روتین همیشه نبود و مقداری از روال خارج شده بود. جواب‌ها، جواب‌های مشخصی نبود و یا اینکه ممکن بود؛ یک سوال چندمدل جواب داشته باشد، اما فقط به یک مدل نمره تعلق می‌گرفت.»
این معلم در ادامه بر این نکته تاکید می‌کند که از سخت بودن و یا نبودن مابقی درس‌ها اطلاعی ندارد. ادامه می‌دهد: «البته یک اصلاحیه‌ای از سوی آموزش و پرورش آمد که فقط ۲۵ صدم در نمره اثر داشت».
این معلم با بیان این مطلب که اداره امتحانات باید روال خود را عوض کند و سوالات را درست‌تر طراحی کند، می‌گوید: «باید سوالاتی طراحی شود که اهداف کتاب را مورد نظر قرار دهد. در حال حاضر همان طراحان قدیمی با همان دیدگاه‌های قدیمی حضور دارند و زیر بار هیچ چیز نمی‌روند و تغییر این افراد ضرورت دارد.» این خانم معلم درباره اینکه نمره دانش‌اموزان در این درس چقدر نسبت به سال گذشته پایین آمده‌است؟ گفت: «برگه بچه‌ها را تصحیح کردم و نمرات پایین است و نسبت به سال قبل، میانگین دو یا سه نمره پایین آمده است.»
دبیر درس عربی: امتحان سخت نبود/تا ثابت نشود، اعتراض دانش‌آموزان وارد نیست
اما رضا نهضت دبیر درس عربی که البته کارشناس مسائل آموزشی نیز هست، درباره این موضوع به خبرنگار ایلنا، توضیح می‌دهد و می‌گوید: «به نظر من معنای "سختی" در این اعتراضات دقیقا معلوم نیست. اگر مراد دانش‌آموزان اعتراض کننده از سختی، آمدن سوالاتی خارج از سطح کتاب باشد، البته ایراد درست است، اما تا جایی که من دیده‌ام چنین چیزی اتفاق نیفتاده است. مثلا برخی، درس عربی را یکی از امتحانات سخت دانسته‌اند، در حالی که سوالات دقیقا مطابق با محتوای کتاب بود و سوالی خارج از کتاب طرح نشده بود.»
این کارشناس آموزشی ادامه می‌دهد: «در سال سوم دبیرستان که امتحانات به صورت نهایی برگزار می‌شود، بسیاری از دانش‌آموزان، نمونه سوال‌های سال‌های گذشته را تهیه می‌کنند و بر مبنای آن به مطالعه دروس می‌پردازند. در واقع در این روش، یادگیری مفهومی نیست و بیشتر تکنیکی است؛ یعنی از آن جا که معمولا شکل امتحانات نهایی همه ساله، یک جور است و سوالات مشترک فراوانی از آزمون‌های سال گذشته در آزمون همان سال می‌آید، دانش‌آموزان با تمرین کردن آزمون‌های امتحان نهایی سال‌های گذشته، به راحتی می‌توانند؛ نمره حداقلی قبولی را کسب کنند.»
نهضت با اشاره به روش تکنیکی و نه مفهومی آموزش ادامه داد: « وقتی یادگیری به این صورت و بر مبنای شکل امتحانات نهایی سال گذشته باشد، با تغییر شکل، برای کسانی که دروس را به طور مفهومی نیاموخته‌اند، مشکل پیش می‌آید. به نظر من، بیشتر اعتراضات دانش‌آموزان، ناشی از تغییر جزئی در شکل امتحانات بوده است.»
او می‌گوید: «مثلا در درس عربی در سال های گذشته، ترجمه‌های عربی به فارسی، دقیقا مطابق با جملات کتاب می‌آمد و کافی بود که دانش آموزان ترجمه‌های جملات کتاب را حفظ کنند تا موفق به پاسخگویی شوند؛ یعنی اصلا پای یادگیری در میان نبود و فقط با حفظ کردن، می‌توانستند؛ نمره کامل را بگیرند. اما حداقل دو سال است که این اتفاق نمی‌افتد و سوالات ترجمه، از حالت حفظی به صورت مفهومی در آمده و به صرف حفظ کردن، دانش‌آموز نمی‌تواند؛ نمره کامل را کسب کند.»
این دبیر درس عربی با حمایت از این نوع طرح سوال می‌گوید: «حق این است که باید یادگیری، از حافظه محوری به سوی مفهومی یادگرفتن سوق پیدا کند و به نظر می رسد؛ این کار، به تدریج در طرح سوالات امتحان نهایی، لحاظ می‌گردد. البته این روش، اقتضا می‌کند که معلمان نیز به مفهومی یاد گرفتن تاکید کنند و آموزش‌شان نیز مفهومی باشد نه بر مبنای حافظه صرف و شکل امتحانات نهایی، تا با کوچکترین تغییری در شکل امتحانات، دانش آموزان دچار مشکل نشوند.»
نهضت همچنین با اشاره به اعتراضات گسترده برخی دانش‌آموزان درباره سختی برخی امتحانات، متذکر می‌شود که این اعتراضات، قطعا متاثر از وجود فضای مجازی و گستردگی آن است که می‌تواند مورد بررسی جامعه شناسان قرار بگیرد، اما این اعتراضات چندان درست نیست و تا ثابت نشود که سوالاتی خارج از سطح کتاب طرح شده است، نمی‌توان آن را وارد دانست.»
رییس مرکز سنجش: امتحانات سخت نبود/دانش‌اموزان کمال‌گرا و ایده‌آل‌طلب هستند
از روزهای نخست اعتراضات، عبدالرسول عمادی رییس مرکز سنجش وزارت آموزش و پرورش سخت بودن امتحانات را رد کرد. اما به تازگی او در مصاحبه با یکی از رسانه ها گفته است: «پس از بررسی‌های انجام شده مشخص شد؛ سوالات امتحانی ما سخت نبودند و تا امروز بخشی از اوراق دروس شیمی، عربی و دین و زندگی تصحیح شده و نتایج بد نبوده است و حتی میانگین نمرات دانش‌آموزان در این دروس بالاتر از میانگین نمرات در سال گذشته است.
رئیس مرکز سنجش آموزش وزارت آموزش و پرورش با بیان اینکه اکثر قریب به اتفاق اعتراضات از سوی دانش‌آموزان برتر که معمولا نمرات بالایی کسب می‌کنند؛ مطرح شده است، گفت: این گروه از دانش‌آموزان معمولا کمال‌گرا و ایده‌آل‌گرا هستند و سوالات برای کسب بیشترین نمره برای آنها سخت آمده است. عمادی این را هم گفت که اگر دانش آموزان به نتایج امتحانات اعتراض دارند؛ می‌توانند آن را مطرح کنند تا اوراق امتحانی آنها مجددا تصحیح شود.
معاون متوسطه آموزش و پرورش: دانش‌آموزان انتظار نمره بیست داشتند
علی زرافشان؛ معاون آموزش متوسطه وزیر آموزش و پرورش اما اعتراض کننده‌ها را دانش‌آموزان مستعدی می‌داند که روی یکی دو نمره مشکل دارند و می‌خواستند؛ حتما نمره بیست بگیرند. او ادامه می‌دهد: «در آخرین جلسه‌ای که با رییس مرکز سنجش و آموزش وزارتخانه داشتم و در این مورد پرس و جو کردم، ایشان گفتند که گزارشاتی از استان‌ها داشتیم و نتیجه این شده که تا جایی که اوراق تصحیح شده‌اند، میانگین نمرات از سال قبل که اعتراضی به سختی سوالات نبود، بالاتر است. این بالاتر بودن میانگین نشان می‌دهد که یا سوالات سخت نبوده اند یا دانش‌آموزان توانسته‌اند؛ بهتر از سال قبل امتحانشان را برگزار کنند.»
مشاور وزیر: دستور ویژه فانی برای پیگیری اعتراضات دانش‌آموزان
در همین رابطه فاضل؛ مشاور وزیر و مدیر کل دفتر وزارتی آموزش و پرورش سخت بودن یا نبودن امتحانات را به نظرات کارشناسان معطوف می‌داند و از دستور وزیر برای پیگیری جدی اعتراضات دانش آموزان خبر داد و به خبرنگار ایلنا گفت: «تاکید جدی وزیر آموزش و پرورش به مسئولان سنجش آموزش و پرورش این است که حتما باید دلایل اعتراض دانش‌آموزان بررسی شود تا حقی از کسی ضایع نشود و اگر اعتراضی وارد است، مسئولان سنجش تصمیماتی اتخاذ کنند تا رفع مشکل شود و اگر هم اعتراضی وارد نیست؛ مستدل و منطقی پاسخ داده شود. بنابراین نظری که از سوی مرکز سنجش وزارتخانه اعلام می‌شود؛ معتبراست و ما به آن پایبند هستیم.»
در طول یک هفته اخیر نظرات متفاوتی درباره امتحانات نهایی مطرح شد و نظرات کارشناسان و معلمان درباره سخت بودن یا نبودن امتحانات نهایی امسال متفاوت بود. بنابراین نمی‌توان فعلا قضاوت یا داوری مشخصی درباره این موضوع داشت و باید منتظر ماند و دید که دستور وزیر برای پیگیری اعتراضات توسط سازمان، سنجش و بررسی دوباره سوالات به کجا می‌رسد؟