کشف گور دخمه‌های منحصر به فرد در دره شمی ایذه

به گزارش ایلنا ، جعفر مهر کیان سرپرست هیأت کاوش مشترک ایران و ایتالیا درکل چندار دره شمی با اعلام این خبر هدف از کاوش های این جایگاه باستانی را شناسایی این دوره کم شناخته پس از هخامنشیان دانست و گفت : هیأت مشترک ایران و ایتالیا بر اساس تفاهمنامه ای 5ساله میان پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری و مرکز پژوهش و کاوش‌های باستان‌شناسی تورینوی ایتالیا(cst) در این کاوشگاه  سرگرم فعالیت هستند.

به گفته این باستان شناس، کاوش های امسال با تمرکز در تخت گاه که در میانه این محوطه باستانی قرار دارد ( نکروپل یا گورستان که پیرامون آن را تا کرانه های خشک رودخاوری در برگرفته است )در 6نقطه آغاز و به دستاورد های ارزنده ای از معماری ویژه کلان سنگی و تمام سنگی انجامید .

مهر کیان تصریح کرد: این نوع معماری از بلوک های سنگی بدون استفاده از هر گونه ملات بصورت خشکه چین تشکیل شده که در دیواره ها ، نعل درگاه ،خیز پاکار تاق ، تاق خرپشته ای و پلکان سنگی و حتی درآن به کار رفته است .

  به گفته این باستان شناس، در ساختار پوشش بناها در این شیوه از معماری سنگ های برگزیده، بزرگ و مرغوبی مورد استفاده قرارگرفته که احتمالا از مسافت بسیار دور به این محل آورده شده اند .

مهرکیان شاهکار این ساختار را درگاهی بی نظیر دانست  که درکاوش های فصل دوم دره شمی کشف شده است .

او گفت : این ساختار باستان شناسان را با الگویی از معماری آشنا کرد که بیشتر به  گورخانه ها یا آرامگاه های سردابه ای و گور دخمه ها مربوط است .

سرپرست ایرانی کاوش های کل چندار شمی افزود: این گونه از معماری بدون در نظر گرفتن کاربرد اصلی آن که ویژه خاکسپاری خانوادگی است تا فردی ، در سامانه ای از ساختار معماری ویژه ای جای گرفته است که ما در گذشته با آن به شکل شهرهایی با پلان هیپو داموس یا شطرنجی در معماری ایرانی دوره سلوکی به بعد آشنا شده ایم .

این باستان شناس گفت : ساختار معماری در کل ، زمینه ای شطرنجی دارد بگونه ای که در آن دیوارها حتی اگر در زمان بنیانگذاری بدون شناخت از جهات اصلی ساخته شده باشند تصادفا در راستای جهات اصلی یعنی شمال و جنوب ، خاور باختری در گستره ای بیش از 50هکتاری قرار گرفته است.

به گفته وی ، این محوطه دامنه های کوه بی لوا (بیل آباد)در کرانه باختری تا خشک رود شمی در سوی خاوری و آب روهایی در شمال و جنوب گستره ای که یک مثلث را تشکیل می دهد در بر می گیرد .

مهر کیان گفت: این گستره که هسته های دیگری را در پیرامون خود جای داده قلمرویی باستانی است که بنا به شواهد تاریخی دوره اشکانی را که در خوزستان باید "دوره الیمایی"بدانیم دربر می گیرد.

دوران کم شناخته تاریخ ایران

 پدیده هایی که می تواند ما را با دوران کم شناخته ای از تاریخ ایران پس از فروپاشی هخامنشیان تادوره ساسانی که دگر باره یک امپراطوری ایرانی بر فلات ایران و قلمرو ایران باستان چیره شده آشنا کند.

معماری دوره ای که در تاریخ معماری ایران شوربختانه به دلایل تاریخی از جمله این احتمال که ساسانیان آثارشان را نابود کرده اند یعنی دوره پارتی شاید برای نخستین بار سخن های تازه ای برای گفتن دارد .

به گفته این باستان شناس، بدون تردید این دوره در میانه زاگرس میانی همان دوره الیمایی است دوره ای که با سرزمین بختیاری نشین زاگرس منطبق بوده و به تعبیری همان قلمرو کوهستانی آیاپیر یا دوره ایلام نو و پیش از هخامنشی است .

او افزود:در این منطقه ما با فرهنگی آشنا می شویم که با داشتن ویژگی های خاص بومی از ایلامیان و سلوکیان و پارتها بهره گرفته است  .

مهر کیان ظرفیت های کاوش در این فصل رابسیار ناچیز دانست و افزود: امادستاوردهایی آن تأکیدی بر اهمیت شمی در میراث فرهنگی کشور است چرا که دوره پارتی را بیش از بیش معرفی و اطلاعات ناچیز این دوره را غنا می بخشد .

شاید آمیزش با دوره های پارتی از شناسایی سکه های آن دوره تا تصویری که از پوشاک آن زمان به دست داده است با عث شده این دوره در پرده ای از ابهام و در سایه دور ه اشکانی باشد .

  کشف خط نوشته الیمایی

 او با اشاره به وجود نگارکند یا نو کندهای ناشناخته الیمایی در دشت سوسن و چند نقطه باستانی در ایذه امروزی(مالمیر)تصریح کرد که با استفاده از پیشرفته ترین روش های مستند نگاری یعنی استفاده از دستگاه اسکن لیزرهوشمند3بعدی هیأت ایرانی و ایتالیایی توانست به کشف های تازه ای دست یابد که از آن جمله می توان به 2خط نوشته الیمایی برگرفته از خط  آرامی در نگارکند خنگ یار علی وند اشاره کرد که زبان شناسان هم اکنون در حال خوانش آن هستند.

مهر کیان مستندنگاری و اسکن لیزر هوشمند سه‌بعدی نگارکنده‌ها و نوی کنده‌های سنگی و صخره‌ای الیمایی خونگ اژدر، خونگ یار علی‌وند و خونگ کمال‌وند دشت ایذه را از اقدامات هیأت مشترک اعلام کرد که توانسته اطلاعات قابل توجهی را در اختیار باستان شناسان قرار دهد .

   الیمایی ها نیاکان بختیاری ها

او با بیان اینکه پیکره پرآوازه مفرغین مرد پارتی هم اکنون آذین بخش تالار دوره تاریخی موزه ملی ایران باستان است افزود: این اثرنشان از پیشرفت ریخته گری شیوه فلزگری دوره تاریخی دارد.

وی تصریح کرد : آثار باستانی کشف شده در دره شمی متعلق به میراث الیمایی هاست که نیاکان بختیاری ها هستند .

مهر کیان گور دخمه های منحصر به فرد ، سازه های معماری تمام سنگی بادیواره ،پوشش خرپشته ای درگاه ،پلکان و درسنگی را یافته های سومین فصل در کل چندار دره شمی ایذه اعلام کرد  .

این باستان شناس گفت : محوطه تاریخی مورد کاوش در این فصل مجموعه ای از آرامگاه های پیرامون یک مکان آیینی و مقدس بوده که ویژگی معماری آن کاربرد سنگ به وفور در پوشش سقف و درب است.

مهر کیان گفت :ادامه کاوش های هدفمند در کل چندار شمی که باستان شناسی را در استان تمدن خیز خوزستان دگر باره بر سر زبان ها می اندازد می تواند در قالب بین المللی خود و هنگامه ای که شوربختانه آثار دوره پارتی در گیرو دار درگیری های سوریه و عراق به دست داعش بیشترین آسیب را دیده است مرجع باستان شناسان دوره تاریخی جهان شود .

به گفته وی ، پشتیبانی میراث فرهنگی خوزستان که این جایگاه باستانی را مدیریت می کند در این راستابسیار ضروری است گرچه در کل اهتمام و عزم ملی را برای کاری سترگ می طلبد .