بررسی فاجعه منا در همایش مدیران استان‌ها و نمایندگان بعثه؛
توضیحات رئیس سازمان حج در خصوص علل وقوع فاجعه منا
رئیس سازمان حج و زیارت در همایش مدیران حج و زیارت استان‌ها و نمایندگان بعثه مقام معظم رهبری در استان‌ها که بمنظور بررسی فاجعه تلخ منا برگزار شد، توضیحاتی در خصوص ابعاد این فاجعه تلخ و پیگیری‌های صورت گرفته در این خصوص اشاره کرد.
به گزارش ایلنا از پایگاه اطلاع رسانی سازمان حج و زیارت، سعید اوحدی رئیس سازمان حج پیش از ظهر دوشنبه چهارم آبان ماه در همایش مدیران حج و زیارت استان‌ها و نمایندگان بعثه مقام معظم رهبری در استان‌ها که با حضور نماینده محترم ولی فقیه و سرپرست حجاج ایرانی و جمعی از مدیران ستادی سازمان حج و بعثه برگزار شد، از تلاش‌های صورت گرفته در حج امسال همچنین تلاش خالصانه مدیران و همکاران در بعثه، ستاد حج و سازمان حج و زیارت در پیگیری مسائل آسیب دیدگان فاجعه غمبار منا تقدیر کرد.
رئیس سازمان حج در این همایش گفت: اگر انسجام در خانواده حج و زیارت را شاهد نبودیم، قطعاً پیکر این ۴۰۰ جان باخته فاجعه منا به ایران انتقال پیدا نمی‌کرد و امروز با مشکلات عدیده‌ای مواجه بودیم.
وی در این باره افزود: در خصوص انتقال جان باختگان فاجعه به کشور کار بزرگی صورت گرفته است در حالی که ۱۰ ذیحجه مصادف با عید قربان فاجعه منا اتفاق افتاد، ۱۸ ذیحجه یعنی ۸ روز بعد، ۱۱۴ پیکر آماده انتقال به ایران بود.
اوحدی بیان کرد: همکاران تیم تفحص و جستجو، پیکرهای ۴۰۰ جان باخته ایرانی فاجعه منا را در مدت زمان کمتر از ۲۰ روز از میان ۵ تا ۶ هزار جسدی که در سردخانه‌های عربستان وجود داشت، پیدا کردند.
رئیس سازمان حج در ابتدای سخنانش به ساختار تشکیلاتی ویژه ایام تشریق با توجه به تفاوت این ایام با دیگر زمان‌های عملیات حج اشاره کرد و گفت: برای مدیریت این ایام ۵ مدیر از میان با تجربهترین مدیران حج و زیارت برای هریک از بخش‌های ایام تشریق انتخاب شدند و برای هر کدام از این مدیریت‌ها ساختار تشکیلاتی و شرح وظایف تعریف شد و برای مدیران حکم انتصاب زده شده بود.
رئیس سازمان حج در این باره اضافه کرد: برای ایام تشریق و زمان اقامت زائران در مشاعر مقدس مدیریت عملیات نقل ترددی به آقای حسن سرخوش، مدیریت عرفات به آقای مسعود مجردی، مدیریت مزدلفه به آقای نصرالله فره‌مند، مدیریت منا به آقای غلامرضا رضایی و مدیریت جمرات به آقای محمدرضا بیات واگذار شد که همگی از باتجربهترین مدیر ما در عملیات حج بودند.
وی در ادامه توضیح داد: در عملیات نقل ترددی با مشورتی که با نماینده محترم ولی فقیه در امور حج و زیارت انجام گرفت، امسال اعزام زائران به عرفات از ساعت ۴ بعداز ظهر روز هشتم ذی الحجه از منطقه ۴ مکه که دور‌ترین فاصله را تا عرفات داشت، آغاز شد ولی بقیه کاروان‌ها بعد از اقامه نماز مغرب و عشا و صرف شام در هتل بدون هیچ مشکلی به عرفات اعزام شدند.
رئیس سازمان همچنین اضافه کرد: امسال در نقل ترددی همه زائران اهل سنت روز هشتم به منا مشرف شدند و امسال جزء سالهای استثنایی بود که همه زائران اهل سنت، ترویه‌شان را در منا انجام دادند و روز نهم با ۳۳ دستگاه اتوبوس در سه رد همه این عزیزان را به منا منتقل کردیم.
رئیس سازمان حج توضیح داد: علت اینکه ایام تشریق آن ساختار مجزا را دارد بدلیل ویژگی‌های این ایام است. ایام تشریق کاملاً متفاوت با مدینه و مکه است و شرایط استقرار زائران و ترافیک و جمعیت زائران در این ایام متفاوت است. در ایام تشریق تمامی زائران جهان اسلام در یک زمان و در یک مکان مستقر هستند. اعمال متمرکز است و همه زائران در یک مکان در یک محدوده زمانی می‌خواهند اعمالشان را انجام دهند.
وی در خصوص ویژگی‌های ایام تشریق بیان کرد: در خصوص خیمه‌های زائران باید برق و امکانات چادر‌ها تأمین شود، نوع غذا و تدارکات هم متفاوت است و دور بودن آشپزخانه‌ها را هم داریم.
رئیس سازمان حج اضافه کرد: در ایام تشریق هماهنگی میان همه کشورهای اسلامی هم ضرورت دارد ما در مکه و مدینه بین خودمان هماهنگی می‌کنیم اما در ایام تشریق جدای از هماهنگی بین زائران مجموعه خودمان بین کشورهای جهان اسلام هم باید یک هماهنگی اتفاق بیفتد.
رئیس سازمان حج در این خصوص اضافه کرد: در رابطه با هماهنگی میان کشور‌ها، سعودی‌ها یک جلسه توجیهی را در جده برگزار کردند که تعدادی از عزیزان ما در آن شرکت کرده بودند البته این جلسه جده هم درخواست ما نبود چون متأسفانه گاهی اوقات در جراید و اخبار گفته شده که این جلسه به درخواست ایران بوده که اعلام می‌کنیم اینگونه نبوده و پنجاه تا شصت کشور از تمام دنیا در این جلسه بودند و این جلسه عام بوده و هرچه هم گفتند عام بوده و مختص یک کشور نبوده است و اصلاً سعودی‌ها هم وقت نداشتند که برای تک تک کشور‌ها جلسه بگذارند.
رئیس سازمان حج تصریح کرد: در خصوص مسیرهای حرکت زائران و برنامه ریزی‌ها هم جلسه بصورت کلی بوده و سعودی‌ها توصیه‌هایشان را اعلام کردند. همکاران ما که در جلسه جده شرکت کرده بودند، صورتجلسه و گزارش را خدمت آقای محمدی مدیرعملیات حج ارائه کردند و در این خصوص با نماینده محترم ولی فقیه در امور حج و زیارت نیز مشورت شد.
مهندس اوحدی ادامه داد: در بخش مدیریت نقل ترددی برای ایام تشریق، در مکه ده‌ها جلسه تئوری و می‌دانی برای مدیران و معاونان کاروان‌ها و مجموعه‌ها داشتیم و بر اساس همین جلسه‌ای که در جده تشکیل شده بود، دستور العمل‌ها ابلاغ شده بود.
رئیس سازمان حج توضیح داد: در خصوص ایام تشریق اینگونه نبوده که جمعیتی بدون برنامه ریزی اعزام شوند، در مجموعه ستاد عملیات حج و بعثه اتاق فکری بوده و برنامه ریزی‌هایی وجود داشته است.
رئیس سازمان حج بیان کرد: با این چارچوب جلسات توجیهی انجام شد، در کنار جلسات توجیهی که در مناطق مکه انجام می‌شد، بصورت می‌دانی مدیران و معاونان کاروان‌ها را به عرفات و منا بردند، در مسیر رمی جمرات، مسیرهایی که برای ما تعریف شده بود، مدیر کاروان، معاون کاروان و روحانیون عزیز، توجیه شدند که این خیابان سوق العرب است این خیابان جوهره است و این خیابان‌ها همان مسیری بود که در جده به ما اعلام کرده بودند که این‌ها مسیر ایرانی‌ها است.
وی ادامه داد: مسیر چادرهای منا را مدیران کاروان‌ها و مجموعه‌ها دیدند و مسئولیت چادر‌ها به عزیزان واگذار شد. در کنار همه این‌ها با هماهنگی که خدمت امیرالحاج زائران جمهوری اسلامی ایران داشتیم دو جلسهٔ بزرگ در مکه برگزار شد. یکی همایش توجیهی مدیران و معاونان کاروان‌ها و مدیران مجموعه‌ها بود که هم حاج آقا قاضی عسکر و هم خود بنده و هم آقای محمدی با جزئیات ایام تشریق را توضیح دادیم.
وی بیان کرد: همچنین در جلسه دیگری در مکه که قبل از ایام تشریق برگزار شد و همه روحانیون محترم کاروان‌ها حضور داشتند، آخرین توجیهات و دستورالعملهای ویژه این ایام با دو نگاه یکی ایجاد هماهنگی درون مجموعه و دوم هماهنگی با بقیه کشور‌ها ارائه شد.
رئیس سازمان حج گفت: تأکیدی که در جلسه جده کردند این بود که شما از خیابان اصلی که دو مسیری است که از راه پله هست بروید که از آن دو راه پله‌ای که مقابل خیابان ۲۰۴ وارد می‌شود، زائران ایرانی باید می‌رفتند و گفته بودند شما زائران را توجیه کنید که از مسیر آن دو راه پله بیایند و برگشت را از آن راهی که در آن رمپ و سرازیری وجود دارد، برگردند.
رئیس سازمان حج توضیح داد: در مسیر حرکت زائران ایرانی از خیمه‌های ایران به سمت جمرات، دو راه پله است که از یکی از آن‌ها زائر از فاصله ۱۰ متری خیابان ۲۰۴ وارد می‌شود و یکی از آن‌ها دقیقاً جلوی خیابان ۲۰۴ است یعنی وقتی زائر وارد می‌شود روبرویش خیابان ۲۰۴ است که متأسفانه در یک مقاطعی آن مسیر دوم را می‌بندند یعنی زائر ما از آن خیابانی که باید تردد کند، نمی‌تواند تردد داشته باشد و مجبور به ورود به خیابان ۲۰۴ می‌شود.
مهندس اوحدی در خصوص مسیر تردد زائران از خیمه‌های منا به سمت جمرات توضیح داد: زائر ما از طریق خیابان ۲۵ می‌آمد و وارد سوق العرب می‌شد، یا مستقیم می‌آمد و وارد خیابان جوهره می‌شد و به سمت رمی جمرات می‌رفت اما در مقطعی مسیر ورودی دسترسی خیابان ۲۵ به سوق العرب را بسته بودند.
مهندس اوحدی در خصوص علت بستن خیابان و هدایت زائران به سمت خیابان ۲۰۴ گفت: سعودی‌ها در جلساتشان که بعد از حادثه منا برگزار شد، به ما گفتند این خیابان تحت عنوان شارع جدید هست و ما آنروز صبح دیدیم که این خیابان ترافیک کمی دارد لذا احساس کردیم که بار ترافیک سوق العرب و جوهره که البته این خیابان‌ها فقط مختص تردد زائران ایرانی نیست و کشورهای دیگر هم هستند را بدین وسیله بگیریم.
وی توضیح داد: البته خیابان ۲۰۴ اتفاقاً خیابانی است که ما را به طبقه دوم جمرات می‌برد و زائران برای رفتن به طبقه همکف باید قبل از پل ملک خالد از طریق رمپ وارد خیابان سوق العرب شوند تا به طبقه همکف رمی جمرات بروند.
وی در خصوص دیگر علت رخ دادن فاجعه منا بیان کرد: متأسفانه در خیابان ۲۰۴ در دو طرف خیابان چادرهای سودان و افریقا و مصر، مراکش و الجزائر است و زائران دیگر کشور‌ها بایستی بعد از اینکه رمیشان را انجام می‌دادند، در برگشت از مسیر پل جمرات بعد از ملک خالد، وارد خیابان ۲۲۳ می‌شدند و از خیابان ۲۲۳ می‌آمدند در خیابان ۲۲۶ و از این خیابانهای فرعی می‌آمدند وارد چادر‌هایشان می‌شدند یا اینکه برمی گشتند از ابتدای مسیر می‌آمدند در ۲۰۴ و وارد چادر‌ها می‌شدند. بدلیل اینکه متأسفانه زائران افریقایی با باروبنه و ساک وارد ۲۰۴ شدند و اینکه صبح زود مثلاً ۶ صبح مستقیم از مزدلفه به جمرات رفته بودند، ساعت ۷و نیم تا ۸ صبح در برگشت متأسفانه این‌ها از خیابان ۲۰۴ برمی گردند و از طرفی نیروهای پلیس ساعت ۸ صبح تقاطع خیابانهای ۲۲۳ و ۲۰۴ را می‌بندد که این‌ها باید مسیر را باز می‌گذاشتند و زائر کشورهای دیگر را نمی‌گذاشتند در برگشت وارد ۲۰۴ شود.
وی در ادامه بیان کرد: متاسفانه با توجه به برگشت زائران آفریقایی به سمت خیمه‌هایشان و همچنین اعزام زائرانی که به سمت جمرات در حرکت بودند، تقابل جمعیتی اتفاق افتاد و باعث شد در خیابان ۲۰۴ که عرض آن ۱۵ متر است که کمتر از عرض سوق العرب و جوهره است این فاجعه اتفاق بیفتد و همچنین خیابان فرعی۲۲۳ بطول ۸ متر و عرض ۱۰ متر و فرعی‌های منتهی به ۲۰۴ درگیر حادثه شوند و در فاصله ۲۲۰ متر به عرض ۱۵ متر آن فاجعه بسیار دردناک اتفاق بیفتد.
وی افزود: در کمیته مستند سازی ما آماری وجود دارد که در هر متر مربع بین ۴ تا ۵ نفر و بعضاً تا ۶ نفر جمعیت فشرده بوده و متأسفانه با بی‌تدبیری که شد علی رغم اینکه جلوی خیابان را بسته بودند، هنوز این سرباز‌ها و پیش آهنگ‌های سعودی می‌گفتند: «الی الجمرات الی الجمرات».
رئیس سازمان حج همچنین در خصوص علل بروز حادثه بیان کرد: دو طرف خیابان ۲۰۴ نرده‌های آهنی تا بالای چادر‌ها است یعنی هیچ راه اضطراری در این خیابان وجود نداشت و از طرفی دو طرف خیابان بسته شده بود و در واقع ۲۵ هزار نفر جمعیت در ۲۲۰ متر جا قرار گرفتند.
رئیس سازمان حج به دیگر علل فاجعه اشاره کرد و گفت: یکی از دلایل این اتفاق آشفتگی مدیریتی سعودی‌ها بود که هماهنگی بین این‌ها نبود مثلاً پلیسی که انتهای خیابان ۲۰۴ را بسته بود با پلیسی که در ورودی خیابان ۲۰۴ زائران را به داخل هدایت می‌کرد که از اینجا بروید با هم هماهنگ نبودند.
وی افزود: دلیل دیگر بروز این فاجعه تلخ، مشکلات و کمبودهای خود خیابان ۲۰۴ بود مثلاً یک جت فن و پنکه‌هایی مثل آنچه در خیابان جوهره و سوق العرب وجود دارد، دراین خیابان وجود نداشت. تعداد دوربین‌ها در این خیابان بسیار محدود بود، در مسیر امکانات تهویه هوا وجود نداشت، مسدود بودن مسیرهای خروجی، عدم نظارت از اتاق مراقبت و کنترل بدلیل نبودن دوربین‌های کافی در این مسیر وجود داشت و سعودی‌ها نمی‌توانستند از اتاق مراقبت شرایط را کنترل کنند.
وی با اشاره به اینکه امکانات امداد رسانی در این خیابان وجود نداشت، گفت: خیابان ۲۰۴ بدلیل اینکه خروجی ندارد دسترسی هم ندارد، خیابان سوق العرب فقط ۶ خروجی به خیابان جوهره و بیمارستان منا دارد شما از خیابان ۲۰۴ وقتی دارید وارد خیابان ۲۰۶ می‌شوید، خیابان ۲۰۶ هم بن بست است لذا راه‌های امدادرسانی این‌ها با مشکل مواجه بود.
وی به نبود خدمات امداد رسانی در خیابان ۲۰۴ اشاره کرد و توضیح داد: تنها یک درمانگاه هلال احمر در انتهای خیابان ۲۰۴ وجود دارد که آنهم مثلاًیک یا دو اتاق ۳*۲ دارد و امکاناتی ندارد.
رئیس سازمان حج ادامه داد: توقف خودروی پلیس را دراین خیابان داشتیم، یک مرکزدفاع مدنی در انتهای خیابان هست که این دو دستگاه خودرو هم هرکدام به عرض ۳ متر عرض خیابان را گرفتند که این هم یک گلوگاهی ایجاد کرده بود که حجم جمعیت آمد و خیابان مانند یک قیف شده بود که موجب شد تا آمار جان باختگان بالا رود.
وی به دیگر مشکلات موجود در امدادرسانی به حادثه دیدگان اشاره کرد و گفت: تأخیر جدی در ورود آمبولانس‌ها را داشتیم، ساعت ۸ و نیم تا یک ربع به ۹ صبح حادثه اتفاق افتاد ولی ساعت ۱۲ ظهر این‌ها توانستند عملیات امدادشان را شروع کنند همچنین اجازه نمی‌دادند دیگر کشور‌ها از امکاناتشان برای امدادرسانی به زائران استفاده کنند.
وی ادامه داد: البته ساعت ۵ بعد از ظهر روز حادثه سعودی‌ها موقعیت منطقه را نظامی اعلام کردند و همه را از آنجا بیرون کردند.
وی در خصوص نبودن عوامل امدادی و امداد گمشدگان در خیابان ۲۰۴ گفت: اصلا خیابان ۲۰۴ مسیر ما نبود، مسیر ما سوق العرب و جوهره بود. ما در مسیر سوق العرب و جوهره ۴۵ نیروی امدادگر با لباس و کلاه داشتیم. هیئت پزشکی هم در هر مسیر ۴ ایستگاه هلال احمر داشت. در برگشت هم ۳۵ امداد گر داشتیم یعنی در سوق العرب، جوهره و همچنین طریق مشاة که محل برگشت زائران ما بود، ۸۰ نفر امدادگر در مسیر رفت و برگشت زائران مستقر شده بودند.
وی به بخش دیگری از حادثه اشاره کرد و گفت: در زمان حادثه زائران چادرهای الجزائری و مراکشی نیز شروع به آب پرتاب کردن برای مردم کردند و همین تجمع زائران دیگر کشور‌ها از جمله آفریقایی‌ها برای گرفتن آب موجب صدمه دیدن بسیاری از زائران شد.
وی افزود: متاسفانه در مسیر اجازه داده بودند زائران دیگر کشور‌ها ویلچر بیاورند همچنین زائر آفریقایی با چمدان بزرگ وارد مسیر شده بود که این‌ها نیز بر مشکلات این مسیر می‌افزود.
رئیس سازمان حج در توصیف شرایط روز حادثه بیان کرد: در روز حادثه گرمای بالای هوا را داشتیم که متأسفانه باعث شد که خیلی از عزیزان ما حدود یک ساعت در آن گرما ایستاده باشند و در حالت ایستاده با تشنگی جان دهند.
وی افزود: در خصوص امدادرسانی به زائران امکانات کافی برای احیاء وجود نداشت و بیمارستان منا حداکثر شاید ۵۰ دستگاه اکسیژن احیا داشت در حالی که حدود ۶ هزار مجروح روی زمین مانده بود و همه این‌ها مشکل تنگی نفس و تشنگی و خفگی داشتند و دستگاه اکسیژن لازم بود که این‌ها را احیاء کند و از آنجایی که آمادگی برای این بحران وجود نداشت، خیلی از عزیزان دچار خفگی شدند.
وی افزود: آشفتگی در مدیریت انتقال مجروحین وجود داشت، ساعت یک نیمه شب هنوز همکاران ما گزارش می‌دادند که آمبولانس‌ها دارند تردد می‌کنند و تلاش می‌کردند که مسیر را برای رمی روز یازدهم آماده کنند.
وی به شرایط بسیار بد نگهداری اجساد اشاره کرد و گفت: بسیاری از زائران را با کانتینرهایی که دمای آن ۴ درجه بود، جابجا کردند. زمانی که بهمراه جناب آقای دکتر هاشمی وزیر محترم بهداشت و آقای قشقاوی معاون محترم کنسولی وزارت امور خارجه به سردخانه رفتیم، دیدیم از آن ۲۴ تریلی ۴ تریلی را تخلیه کرده بودند در برخی تریلی‌ها ۲۵۰ جسد را روی هم گذاشته بودند و این اجساد متلاشی شده و تغییر وضعیت داده بود.
وی به شرایط سردخانه‌ها اشاره کرد و توضیح داد: بعضی دوستان می‌گفتند ما سه عدد ماسک روی هم زده بودیم و تحمل بیشتر از دو ساعت ماندن در آن محیط را نداشتیم حالا چه برسد که در میان اجساد بروید و با تمام وجود و با همه تعهد ۲۴ ساعته بگردید تا یک جنازه را پیدا کنید.
وی توضیح داد: در ابتدای کار مرجع مشخصی برای پاسخگویی در سردخانه‌ها وجود نداشت زمانی که به سردخانه‌ها می‌رفتیم هزاران نفر از زائران درمانده از کشورهای مختلف می‌آمدند و می‌دیدیم که خود شخص زائر می‌آمد و می‌خواست از روی عکس و مانیتور زائرش را پیدا کند.
رئیس سازمان حج گفت: با هماهنگی که با نماینده محترم ولی فقیه انجام شد در همان ساعات اولیه وقوع حادثه، در منا ستاد بحران با ۷ کمیته فرعی و شرح وظیفه و ساختار و احکام مشخص با مسئولیت رئیس سازمان حج تشکیل شد و عزیزان وارد صحنه عملیات شده و کار را مدیریت کردند.
رئیس سازمان حج به دیدار اخیر مسئولان حج با مقام معظم رهبری اشاره کرد و گفت: ایشان فرمودند تنها صدای رسایی که در عربستان بلند شد، صدای جمهوری اسلامی ایران بود.
وی افزود: برخی کشور‌ها در عربستان از ما می‌پرسیدند شما چگونه اجسادتان را تحویل گرفتید؟ در سردخانه‌های سعودی زائران می‌آمدند و التماس می‌کردند که بتوانند سردخانه را ببینند.
رئیس سازمان حج به روند اطلاع رسانی فاجعه منا اشاره و بیان کرد: اولویت‌های ما اطلاع رسانی صحیح و شفاف بود و خدا را شکر می‌کنیم همین شفاف صحبت کردن از جمله مسائلی بود که آقا به عنوان یکی از ویژگی‌های برجسته به آن اشاره کردند و فرمودند این نوع اطلاع رسانی را ادامه دهید تا حاشیه‌ای روی این فاجعه منا ایجاد نشود.
وی ادامه داد: اقدامات دیگری که با مشورت نماینده محترم ولی فقیه انجام شد، حضور در تمامی کاروان‌های آسیب دیده بود که با حضور دوستان به دیدار کاروان‌های داغدیده می‌رفتیم که شرایط سختی بود و از بازماندگان و مصیبت دیدگان دلجویی می‌کردیم.
رئیس سازمان حج در خصوص پیگیری وضعیت مجروحین فاجعه منا بیان کرد: در خصوص مجروحین حادثه، مجموعه مرکز پزشکی کارهای بزرگی انجام دادند و ظرف ۵ روز ۴۰۰ مجروح را مدیریت کردند بگونه‌ای که در مدت دو هفته، دیگر مجروحی در بیمارستان‌ها نداشتیم و مجروحانی که نیاز به بستری بیشتر داشتند به ایران انتقال داده شدند و شاید تنها کشوری بودیم که با قدرت اعلام می‌کنیم که به برکت همین سرمایه‌های انسانی پرتلاش و مخلص توانستیم مسائل را بخوبی مدیریت کنیم.
رئیس سازمان حج به سفر هیئتی از سوی دولت به سرپرستی دکتر هاشمی وزیر بهداشت به عربستان اشاره داشت و گفت: زمانی که هیئت ایرانی به عربستان آمد، دو جلسه بسیار سنگین با سعودی‌ها با حضور این عزیزان تشکیل و یک نقشه راهی برای پیگیری فاجعه و برای انتقال پیکر‌ها و تعیین وضعیت مفقودین و مجروحین تعریف شد.
وی بیان کرد: بعد از جلسه‌ای که با حضور وزیر بهداشت با سعودی‌ها داشتیم، مصوب شد اجساد با هواپیمای کارگوی سعودی به ایران منتقل شوند همچنین تمام تشریفات قانونی برای انتقال پیکرهای جان باختگان ایرانی برداشته شده است در حالی که برای انتقال جان باختگان باید از ۶ دستگاه سعودی مجوز گرفته شود.
وی به موضع گیری مقتدارانه رهبر معظم انقلاب در خصوص حادثه دیدگان منا اشاره کرد و گفت: در این سخنان تاریخی رهبر معظم انقلاب با بیانات کوبنده و زیبای خودشان از حقوق بیش از ۴۰۰ شهروند ایرانی حمایت کردند.
وی در خصوص ادامه پیگیری وضعیت حادثه دیدگان منا گفت: نهایتاً یک کمیته مشترکی درعربستان تشکیل شد که از طرف سعودی‌ها، قائم مقام وزیر بهداشت و از طرف ایران سرکنسول جمهوری اسلامی ایران در جده مسئول کمیته شدند که این کمیته در شهر مکه تا الان سه جلسه تشکیل داده است.
وی افزود: متأسفانه قضاوت‌هایی هم داخل کشور می‌شود که البته طبیعی است، فاجعه بزرگ این چنینی، شایعاتی را هم بدنبال دارد و گمانه زنی‌ها هم وجود دارد البته رهبری در دیدار اخیر با فرمایشاتی که داشتند همه این مسائل را پایان دادند و فرمودند علت سوء مدیریت دولت سعودی بوده است و ثانیاً ایشان در فرمایشاتشان به کار انقلابی و ایثار بزرگی که بعثه مقام معظم رهبری و سازمان حج و زیارت و ستاد حج انجام دادند، اشاره کردند و به شایعات پایان دادند و در این موضوع فصل الخطاب شدند.
وی در ادامه بیان کرد: بعد از بازگشت به ایران و پس از دیدار با رهبری به کمیسیون امنیت مجلس رفتیم و در آنجا گزارشی از فاجعه ارائه شد.
رئیس سازمان حج با اشاره به اینکه بعضی می‌گویند ساعت ۱۰ صبح کاروان‌ها باید می‌رفتند، تصریح کرد: بنده شهادت می‌دهم که یک برگ کاغذ، یک ابلاغ و یک کلمه‌ای در این خصوص از طرف سعودی‌ها برای ما نوشته نشده و این توصیه همیشگی بوده که کاروان‌ها اول صبح نروند چون جمعیت زائران زیاد است که البته این موارد در جلسات تأکید شد اما سوء مدیریت سعودی‌ها بوده که راه را بستند و زائر ما به پلیس این‌ها اعتماد کرد ولی متأسفانه شاهد آن فاجعه تلخ و غمبار بودیم.
رئیس سازمان حج ادامه داد: آقا فرمودند این فاجعه باید در مجامع بین المللی زنده نگه داشته شود که انشاءالله راهکارهای آن را دنبال می‌کنیم.
رئیس سازمان حج گفت: در جلسات شورای برنامه ریزی بعثه مصوب شد که آن ۷ کمیته همچنان مستقر باشند، کمیته اطلاع رسانی مستقر هست، عزیزان کمیته مستند سازی در استان‌ها مستقر هستند و با مدیرکاروان‌ها و روحانیون کاروان‌ها و زائران گفتگو می‌کنند، از کمیته تفحص در عربستان حضور دارند و کمیته بهداشت و درمان و کمیته حقوقی نیز هنوز پیگیر و فعال هستند.
وی ادامه داد: سر زدن به خانواده‌های داغدیده و دلجویی و تفقد از آنان ادامه دارد و سعی می‌کنیم دیدار با خانواده‌ها را در استان‌ها داشته باشیم.
وی در پایان گفت: بر اساس هماهنگی با نماینده ولی فقیه در امور حج و زیارت تماس و مکاتبه‌ای با وزیر ارشاد داشتیم و خواستیم که شورای عالی حج برای پیگیری فاجعه منا با دستورالعمل مشخص تشکیل شود تا در همه مسائل از جمله مسائل حقوقی و دیگر مسائل این فاجعه تلخ، پیگیری‌ها را ادامه دهیم.
