یک حقوقدان فعال در حوزه کودکان در گفت‌وگو با ایلنا:
شرایط سخت کاری، کودکان کار را به اعتیاد کشانده‌است
یک حقوقدان فعال در حوزه کودکان گفت: یکی از علل گرایش کودکان کار به اعتیاد شرایط سخت کاری آنان است.
هادی شریعتی در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا درباره کودکان معتاد گفت: وقتی حرف از کودکان معتاد زده می‌شود به نظر می‌آید؛ کودکان کار یا کودکان طبقات کارگری بیشتر درگیر این مساله هستند که چنین تصوری اشتباه است، زیرا در تمام طبقات اجتماعی، کودکان درگیر اعتیاد وجود دارند.
وی ادامه داد: اما علت درگیری کودکان طبقات ضعیف اجتماع به مواد مخدر با سایر کودکان اختلاف معناداری دارد. یعنی در طبقات کارگری علت اصلی این پدیده فقر اقتصادی و فرهنگی است، اما در طبقات متوسط و مرفه علت این پدیده تغییر سبک زندگی و رفاه‌زدگی است.
شریعتی با بیان اینکه ما سه گروه را در اعتیاد کودکان طبقه‌بندی می‌کنیم که شامل نوزاد معتاد، خردسال معتاد و نوجوان معتاد است، افزود: نوزادان معتاد مسلما از طریق مادر معتاد می‌شوند به عبارت دیگر اعتیاد از بدو تولد همراه آنان است، اما خردسالان و نوجوانان، گرفتار اعتیاد می‌شوند.
آمار دقیقی از کودکان معتاد وجود ندارد
وی با تاکید براینکه آمار دقیقی از اعتیاد کودکان کار معتاد وجود ندارد، خاطرنشان کرد: این کودکان در چنان شرایط اجتماعی قرار دارند که ناخواسته به اعتیاد گرایش پیدا می‌کنند که یکی از علل اصلی این گرایش آن است که کودکان کار در شرایطی قرار دارند که باید شرایط سخت کار را تاب آورده و 12 یا 14 ساعت در خیابان کار کنند که این موضوع انرژی مضاعفی می‌طلبد و این انرژی تنها با مصرف مواد مخدر تامین می‌شود.
این فعال حقوق کودک اظهار کرد: فرض کنید یک کودک کار که دچار فقر و بیماری است به اعتیاد نیز مبتلا شده باشد، حالا خمار هم هست و این شرایط هم به کودک و هم به جامعه آسیب می‌رساند، زیرا این کودک خمار نیاز دارد؛ موادش تامین شود و در چنین شرایطی ممکن است به جیب‌بری یا فروش مواد مخدر یا حتی تن‌فروشی دست بزند.
وی ادامه داد: این مساله بیانگر آن است که اعتیاد یک کودک تبعات زیادی دارد و می‌تواند مانند بمبی عمل کند که هر آن ممکن است؛ منفجر شده و کودک، اطرافیان وی و یا حتی جامعه را درگیر کند.
شریعتی با تاکید براینکه ضروری است؛ این کودکان تحت درمان بوده و حتی در بیمارستان بستری و سم‌زدایی شوند، بیان کرد: هرچند که ترک اعتیاد در کودکان از ترک اعتیاد در بزرگسالان راحت تر است، اما بیرون آمدن از دایره اعتیاد برای این گروه از خردسالان و نوجوانان سخت است؛ زیرا آنان امکان رفتن به کمپ‌های خصوصی را نداشته و شناختی نیز از این موضوع ندارند، زیرا به طبقه‌ای از اجتماع تعلق دارند که خود باعث اعتیاد فرزندش شده است.
تن‌فروشی برخی از کودکان معتاد
این حقوقدان اضافه کرد: معمولا پسرها بیش از دخترها درگیر اعتیاد هستند، اما دخترانی را نیز دیده‌ام که درگیر این بلا هستند و خطر تن‌فروشی آنها را تهدید می‌کند.
این فعال حقوق کودک با تاکیدبراینکه اعتیاد در همان حوزه آسیب باقی نمی‌ماند و فراگیرتر شده و جامعه را درگیر می‌کند، اظهار کرد: با توجه به پرونده‌های مددکاری و حقوقی باید گفت؛ کودکان طبقات ضعیف بیشتر درگیر موادی مانند تریاک هستند، اما بچه‌های شمال شهر و طبقات مرفه بیشتر درگیر مواد روان‌گردان مثل شیشه هستند و یا سایر مواد جدیدی که به بازار می‌آید و جامعه شناخت زیادی از آنها ندارد.
وی گفت: همین که یک کودک دچار اعتیاد می‌شود، از نظر من خطرناک‌ترین حالت ممکن است و فرقی نمی‌کند که ماده مصرفی تریاک باشد یا شیشه یا سایر قرص‌های روان‌گردان.
درباره کودکان کار معتاد اقدامی جدی انجام نشده
شریعتی با تاکید با اشاره به اینکه ضروری است؛ پروتکلی در خصوص اعتیاد کودکان وجود داشته باشد، عنوان کرد: مسئولان بهزیستی می‌گویند؛ چنین پروتکلی تدوین شده است، اما من شخصا پروتکلی در این خصوص ندیده‌ام و ضروری است؛ در صورت وجود چنین پروتکلی دست به انتشار آن بزنند تا سازمان‌ها نیز با آن آشنا شوند و اگر چنین پروتکلی وجود ندارد، بهتر است با هم‌اندیشی سازمان‌ها و همکاری وزارت بهداشت و سازمان بهزیستی پروتکلی در خصوص درمان کودکان معتاد تهیه شود.
این حقوقدان با بیان اینکه معمولا در طرح ساماندهی کودکان کار، کودکان کار معتاد دستگیر می‌شوند، اضافه کرد: ستاد پذیرش بهزیستی موظف است که چنین کودکانی را بپذیرد، وضعیت آنها را مشخص کند و به کمپ‌ها معرفی کند، اما به نظر می آید؛ در خصوص این بچه‌ها تصمیم جدی گرفته نشده و اقدامات عملی انجام نمی‌دهند که چنین برخوردی زمینه‌ساز بازگشت دوباره این کودکان به خیابان می‌شود.
شریعتی تصریح کرد: معمولا در این کمپ‌ها کودکان را با داروهای موقت مانند متادون آرام می‌کنند، اما اقدامی جدی برای آنها نمی‌شود و این موضوع در خصوص کودکان بدسرپرست بیشتر دیده می‌شود، زیرا چنین کودکانی باید در مراکز شبانه‌روزی بهزیستی نگهداری شوند، اما ستاد پذیرش به این دلیل که مبادا سایر کودکان حاضر در این مراکز معتاد شوند، چنین کودکانی را پذیرش نمی‌کنند.
وی در توضیح این مطلب افزود: هر چند ممکن است؛ این تفکر درست بوده و نباید کودکان معتاد با سایر کودکان در یک جا نگهداری شوند، اما ضروری است که مراکزی برای درمان و بازتوانی این کودکان وجود داشته باشد تا آنان را پس از درمان به جامعه یا مراکز شبانه‌روزی بهزیستی تحویل دهد.
آزار جنسی کودکان معتاد در کمپ‌های ترک اعتیاد بزرگسالان
این فعال حقوق کودک با اظهار تاسف از اینکه در حال حاضر تنها در شهر زاهدان یک مرکز ترک اعتیاد و توانبخشی زیر 18 سال وجود دارد، گفت: هیچ مرکز تخصصی برای این کار در شهرهای دیگر وجود ندارد و به ناچار این کودکان در کنار بزرگسالان درمان می‌شوند.
وی با بیان اینکه بر اساس قانون، اعتیاد بار اول بیماری و بار دوم جرم تلقی می‌شود، عنوان کرد: در ایران به معتادان زیر 18 سال توجه زیادی نمی‌شود و این افراد نیز به کمپ بزرگسالان تحویل داده می‌شوند، و این احتمال وجود دارد؛ وقتی که این کودکان به مراکز بزرگسالان می‌روند با آسیب‌های دیگر همچون آزار جنسی مواجه شوند به علاوه اینکه سبک ترک اعتیاد کودکان و نوجوانان با بزرگسالان متفاوت است.
فقدان قانون برای مجازات والدینی که کودکان خود را معتاد می‌کنند
شریعتی با اشاره به اینکه ممکن است؛ مواد مخدر توسط خانواده‌ها به کودکان کار داده می‌شود تا آنان بتوانند در گرما و سرما چنین ساعات کاری طولانی و سختی را تاب بیاورند، خاطرنشان کرد: در لایحه حمایت از کودکان و نوجوانان که متاسفانه هنوز به تصویب نرسیده است، برای خانواده‌هایی که دچار اعتیاد بوده و فرزندشان در معرض خطر اعتیاد قرار دارد؛ اقدامات حمایتی، درمانی و مجازاتی در نظر گرفته شده، اما هنوز این لایحه تبدیل به قانون نشده است تا بتوان از آن بهره‌برداری کرد.
وی با بیان اینکه در حال حاضر قانونی برای مجازات والدینی که کودکان خود را دچار اعتیاد می کنند یا قانونی برای انجام اقدامات حمایتی از این کودکان وجود ندارد، گفت: ما نباید صرفا به این موضوع نگاه مجازات‌مدارانه و کیفری داشته باشیم، بلکه می‌توانیم؛ نگاه حمایتی و درمان‌گر داشته باشیم، حتی سازمان بهزیستی نیز اجازه ندارد در چنین مواردی شخصا مداخله کند و ضروری است دستور قضایی در این خصوص وجود داشته باشد.
آموزش و پرورش دانش‌آموز معتاد را اخراج نکند
وی با تاکید بر نقش آموزش و پرورش اظهار کرد: متاسفانه آموزش و پرورش در برخی موارد کودکان معتاد را اخراج می‌کند به همین دلیل وقتی با یک نوجوان یا دانش‌آموز معتاد برخورد می‌کنم، نمی‌توانم مساله را با مدیر یا مشاور مدرسه در میان بگذارم، زیرا احتمال اخراج دانش‌آموز زیاد است.
این فعال حقوق کودک با بیان اینکه آموزش و پرورش می‌تواند؛ نقش موثری در آموزش مهارت‌های زندگی، جرات‌ورزی و نه گفتن داشته باشد، خاطرنشان کرد: باید نگاه حذفی و رفتار دفعی در این نهاد از بین برود، زیرا چنین نگاهی کودک را دچار مشکلات دیگری می‌کند.
شریعتی همچنین اظهار کرد: سازمان بهزیستی، وزارت بهداشت و شهرداری به عنوان سازمان‌های مسئول در مساله اعتیاد کودکان هستند، اما متاسفانه هماهنگی لازم را در این زمینه ندارند.
