ایلنا گزارش می‌دهد:
مشکلات مالی و افسردگی مهمترین عوامل خودکشی در میان ایرانیان/ چه کسی پاسخگوست؟
این روزها خودکشی پدیده‌ای نادر و دور از ذهن نیست. یکی به خاطر فقر، دیگری به دلیل مشکلات خانوادگی و آن یکی به خاطر بیکاری سعی می‌کند، پایان زندگی خود را رقم زند.
به گزارش خبرنگار ایلنا، گزارش سازمان جهانی بهداشت که در سال ۲۰۱۴ منتشر شد؛ حاکی از این است که روزانه بالغ بر ۸۰۰ هزار نفر در اثر خودکشی در جهان می‌میرند و هر ۴۰ ثانیه، یک نفر در اثر خودکشی جان خود را از دست می‌دهد. براساس این گزارش، بالغ بر ۷۵ درصد از موارد خودکشی، در کشورهای با درآمد کم و یا متوسط صورت می‌گیرد.
کشور ما نیز از این پدیده اسف‌انگیز دور نمانده است. اگرچه سازمان پزشکی قانونی تاکنون آمار دقیقی از آمار خودکشی در کشور ارائه نداده است، اما انعکاس اخباری مبنی بر خودکشی افراد مختلف در رسانه‌ها تا حدودی می‌تواند این سکوت را بشکند.
هفدهم اردیبهشت سال گذشته یکی از ماموران نیروی انتظامی در مقر فرماندهی نیروی انتظامی میانه با اسلحه خود سهواً یا عمداً خودکشی می‌کند و غدیر معاون دادستان شهرستان میانه نیز ضمن تشریح علل و عوامل خودکشی، از آمار ۱۳ نفری کشته‌شدگان ناشی از خودکشی در سطح شهرستان میانه، با میانگین سنی ۱۵ تا ۲۸ سال خبر می‌دهد.
زنگ خطر خودکشی در مسجد سلیمان
بیست و هفتم اردیبهشت ماه سال گذشته نیز خبر خودکشی یک زن معلم در شهرستان مسجدسلیمان اینگونه انعکاس می‌یابد؛ یک زن معلم در شهرستان مسجدسلیمان بوسیله چادر خود را به دار آویخت تا آمار خودکشیهای یک هفته اخیر این شهر نفت‌خیز اما محروم را به «سه خودکشی در یک هفته» برساند. از دیگر خودکشیهای صورت گرفته در هفته مذکور مربوطه به یک وکیل پایه یک دادگستری بود که با طناب خود را به دار آویخت و جان سپرد. و حادثه بعدی نیز مرگ دختری هجده ساله بود که با خوردن تعداد زیادی قرص زندگی خود را پایان داده بود.
اما خودکشیهای مسجد سلیمان به همین جا ختم نمی‌شود و در ۲۴ شهریور همان سال خبر خودکشی پسری جوان به علت دعوای خانوادگی گزارش می‌شود تا به گفته رسانه‌ها دهمین خودکشی در شهرستان مسجدسلیمان از ابتدای سال ۹۳ تا تاریخ مذکور رقم بخورد.
آمار خودکشیهای مسجد سلیمان چنان زنگ خطر را در این شهرستان به صدا درمی‌آورد که حجت الاسلام امینی امام جمعه مسجد سلیمان با اشاره به آمار خودکشی‌ها در سال ۹۳ می‌گوید: براساس آمار آخر سال به نسبت جمعیت مسجدسلیمان در هیچ شهری مثل مسجدسلیمان این همه پدیده نا‌هنجار خودکشی رخ نمی‌دهد.
خودسوزی در تهران و خرمشهر
در شهریور ماه نیز ستار عبدالی کارآفرین ایلامی، به تهران سفر کرده و آنچنان که رسانه‌ها می‌گویند در پی گرفتارشدن به بروکراسی بانک صنعت و معدن آنچنان امید به زندگی خود را از دست می‌دهد که بنزین روی خودش ریخته و خود را آتش می‌زند. یک ماه پس از او پیرمردی که چند ماهی برای دریافت کمک مالی به ساختمان صلح هلال احمر رفت و آمد می‌کرده، خود را از طبقه چهارم ساختمان جمعیت هلال احمر به پایین پرتاب کرده و در دم جان می‌دهد.
آمار خودکشی در شهریور ماه ۹۳ به همین جا ختم نمی‌شود. در همین ماه زنی ۳۰ ساله در ایستگاه متروی ولیعصر خود را زیر ترن درحال حرکت می‌اندازد و یک پای خود را از دست می‌دهد.
مهرماه ۹۳ نیز آرام نمی‌گذرد و سرپرست فرمانداری شهرستان داراب ازماجرای ۳۹ مورد اقدام به خودکشی در یک ماه پرده برمی‌دارد. آنچه که از سوی نماینده مردم داراب در مجلس شورای اسلامی کذب خوانده شده و از سوی دیگر همان نماینده مشکل اشتغال را مهمترین عامل خودکشی در میان مردم این شهرستان می‌داند.
در بهمن ماه نیز یکی از کارگران بیکار شده معدن طلای آق‌دره اقدام به خود کشی می‌کند؛ رسانه‌ها رد پای خودکشی را تا ۵ اسفند ماه ۹۳ دنبال می‌کنند و سرانجام در این تاریخ یکی از دانشجویان جدیدالورود دانشگاه کشاورزی و منابع طبیعی ساری خود را در خوابگاه این دانشگاه حلق آویز می‌کند جسد این دانشجوی ۱۹ ساله در حالی پیدا می‌شود که یادداشتی با این عنوان زیر پایش افتاده بود: «خودکشی؛ محمداصغرزاده»
روزهای پایانی سال۹۳ نیز در حالی می‌گذرد که ماموران شهرداری بساط میوه فروشی شهروند ۳۴ ساله خرمشهری را که به صورت دستفروشی اقدام به فروش میوه می‌کرد، جمع و مانع از کار او می‌شوند. وی پس از مراجعه به شهرداری خرمشهر برای تحویل گرفتن وسایل کار خود و نگرفتن جواب با ریختن بنزین بر روی خود در محوطه شهرداری اقدام به خودسوزی می‌کند.
خودکشی در سال ۹۴
سال ۹۴ نیز شروع می‌شود و هنوز سوگ هموطنانی را که به دلیل مشکلات مختلف اقدام به خودکشی کرده‌اند، فراموش نکرده‌ایم که در روزهای پایانی اولین ماه سال جدید زنی ۲۵ ساله پس از ورود قطار به ایستگاه متروی امام علی (ع) خود را جلوی قطار پرتاب می‌کند.
چند روز بعد در سوم اردیبهشت ماه نیز زنی ۴۸ ساله و مجرد از طبقه چهارم برج میلاد اقدام به خودکشی کرده و جان خود را از دست می‌دهد. سایه این خبر هنوز از رسانه‌ها کنار نرفته است که هشتم اردیبهشت ماه کارگر خدماتی ۴۵ ساله شرکت دارو پخش «علی اکبری» با داشتن ۴ فرزند دست به خودکشی می‌زند، در حالیکه دقایقی پیش از این اقدام به دفتر مدیرعامل مراجعه و درباره دریافت وام با یکی از مدیران امور مالی دارو پخش گفتگو کرده بود.
اما روز ۱۵ اردیبهشت نیز خانواده دیگری داغدار عزیزی می‌شود که خودخواسته زندگی خود را پایان می‌دهد. در این تاریخ دانشجوی رشته مدیرت دولتی دانشگاه تهران با پریدن از پل مدیریت دست به خودکشی می‌زند.
خداحافظی قبل از خودکشی
خودکشی‌ها در سال جاری با خودکشی یک جوان ۱۸ ساله پس از یک سلسله ماجرای عاشقانه به پیش می‌رود. این نوجوان به قصد قتل دختر دلخواه خود از دیوار منزل بالا رفت و با کاردی که همراه داشت چند ضربه مهلک به سینه و بازوی معشوقه وارد می‌کند و سپس خود را از بالای ساختمان که ۳۰ متر ارتفاع دارد به خیابان پرتاب کرد و و جان خود را ازدست می‌دهد.
روند خودکشی‌ها در سه ماهه نخست سال ۹۴ با خودکشی یکی از دختران دانشجوی دانشگاه محقق اردبیلی از اهالی شهرستان خلخال در بامداد پنجشنبه ۲۴ اردیبهشت ماه ادامه می‌یابد. این دانشجو در آخرین پیامک خود از خانواده‌اش خداحافظی و طلب حلالی می‌کند و دقایقی بعد با مصرف قرص برنج به زندگی خود پایان می‌دهد.
عصر همان روز مدیر روابط عمومی اورژانس تهران نیز از اقدام به خودکشی مردی ۳۵ساله در ایستگاه مترو منیریه تهران خبر می‌دهد.
خودکشیهای مرگبار در ۲۴ اردیبهشت ماه ادامه دارد و رسانه‌ها از خودکشی جوان ۲۴ ساله اهل داران (مرکز شهرستان فریدن) بنام سجاد سلیمی خبر می‌دهند، مرگی که سجاد با حلق آویز کردن خود از درختی در حاشیه خیابان رقم می‌زند. مسئولان علت خودکشی این مرد را مشکلات روحی و روانی می‌دانند.
در ادامه خودکشیهای صورت گرفته در سال جاری خبری به این صورت در رسانه‌ها منتشر می‌شود، «در حالی که هنوز یک‌ماه از تهدید به خودکشی سه نفر از بام یکی از موسسه‌های مالی و اعتباری مشهد به دلیل مشکلات بازپرداخت پول نگذشته، یک مرد ساکن قزوین صبح سه‌شنبه خود را در شرکت مربوط به مسکن‌سازی قزوین به آتش کشید و تلفات و خسارات زیادی بر جای گذاشت. فاضلعلی ۵۰ ساله که پیش از به آتش کشیدن شرکت، مسئولان شرکت را تهدید کرده بود اگر خواسته‌اش را عملی نکنند، آنجا را به آتش می‌کشد. وقتی نتیجه‌ای از تهدید کردن نگرفت، ۲۰ لیتر بنزین را در اتاق‌ها و راه‌پله شرکت خالی کرد و با زدن فندک، مصدومیت خود و شش نفر را رقم زد.»
اقدام به خودکشی برای وصول مطالبات
خودکشیهای سال ۹۴ با اقدام به خودکشی یکی از پرسنل پروژه پدیده شاندیز مشهد برای وصول مطالباتش از مسئولان ادامه می‌یابد، جوانی که در ارتفاع ۴٠متری بالای یک تاو‌رکرین قصد خودکشی داشت و در نهایت با حضور گروه‌های امدادی اورژانس‌اجتماعی، پلیس شهرستان طرقبه‌شاندیز، آتش‌نشانی شهر شاندیز و بیش از سه ساعت مذاکره تلفنی مددکاران و روانکاوان اورژانس و آتش‌نشانی و همچنین با قول مساعدت مسئولان پدیده شاندیز این جوان حدودا ٣٠ساله از اقدام خود منصرف و توسط امدادگران نجات می‌یابد.
موارد گفته شده شاید تنها بخشی از خودکشیهای انجام شده در کشور باشد، خودکشی‌هایی که به دلایل مختلف رسانه‌ای شده و در اخبار منعکس شده است، اما هستند خودکشی‌هایی که به فرجام رسیده یا نارسیده هیچ‌کس از آن‌ها باخبر نمی‌شود.
۱۲۶۷ تماس تلفنی در ارتباط با خودکشی
حسین اسدبیگی رئیس اورژانس اجتماعی کشور در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا، درباره آمار مراجعه به این مرکز درباره خودکشی در سال گذشته می‌گوید: از ۱۲۶۷ تماس تلفنی در این رابطه ۸۰۰ مورد مربوط به زنان و ۴۶۰مورد مرتبط با مردان بوده است، همچنین از ۶۶۰ مراجعه مرتبط با خودکشی به مراکز مداخله در بحران اورژانس اجتماعی ۱۴۵ مراجعه توسط مردان و ۵۱۵ مراجعه توسط زنان صورت گرفته است.
وی ادامه می‌دهد: همچنین از حدود هزار و ۴۰۰ مورد مراجعه به خودروهای خدمات سیار اورژانس اجتماعی درسال ۹۳ حدود ۹۰۰ مراجعه توسط زنان و حدود ۵۰۰ مراجعه توسط مردان صورت گرفته است.
کاظم ملکوتی روانپزشک و استاد دانشگاه علوم پزشکی ایران درباره پدیده خودکشی در ایران می‌گوید: براساس آمارهای بدست آمده از تحقیقاتی که دوسال پیش انجام شد؛ در ایران، از هر ۱۰۰ هزار نفر جمعیت کشور ۶ نفر در سال به دلیل خودکشی جان خود را از دست می‌دهند.
وی ادامه می‌دهد: این آمار میانگین کشوری است، اما آمار خودکشی در شهرستان‌های غرب کشور همچون ایلام، لرستان، کرمانشاه و همدان بیشتر است.
ملکوتی می‌افزاید: رقم اقدام به خودکشی بسیار بالا بوده و حدود ۱۰ یا ۲۰ برابر مرگ‌های ناشی از این پدیده اقدام به خودکشی به روشهای مختلف وجود دارد.
روند رو به رشد خودکشی در دهه‌های اخیر
این روانپزشک با بیان اینکه طی دهه‌های اخیر روند خودکشی در کشور رو به افزایش بوده است، می‌افزاید: عواملی که موجب اقدام به خودکشی در میان افراد می‌شود؛ شامل زن بودن، زنان خانه‌دار، زنان متاهل، تازه ازدواج کرده (زنانی که ۵ ـ ۶ سال از ازدواج آن‌ها می‌گذرد) است. همچنین افسردگی به عنوان مهمترین عامل، مصرف الکل، سیگار و بیکاری نیز مطرح است.
ملکوتی با اشاره به اینکه اقدام به خودکشی در میان مردان مجرد و زنان متاهل بیشتر است، اظهار کرد: زنان متاهل تازه ازدواج کرده در سالهای اولیه ازدواج به دلیل جا نیفتادن مسائل فرهنگی زندگی مشترک و مسائل مربوط به آن، در گیری‌های ناشی از عدم تمکین و ناکافی بودن حمایت‌های خانوادگی، اجتماعی و قانونی ممکن است، طلاق گرفته یا در صورتی که راه بجایی نداشته باشند، دست به خودکشی بزنند.
افسردگی امکان خودکشی را ۶ برابر افزایش می‌دهد
وی خاطرنشان کرد: برای اینکه فردی اقدام به خودکشی کند باید پارامترهای مختلفی دست به دست هم دهند و شاید بتوان گفت ۶ درصد این پدیده مربوط به افسردگی است، ۲۰ درصد بیکاری، ۱۰ درصد مشکلات خانوادگی و ۵ درصد زن بودن است.
این استاد دانشگاه با تاکید بر ضرورت فراهم کردن امکانات درمانی بیماران اعصاب و روان اظهار کرد: وجود این عامل در فرد امکان خودکشی را ۶ برابر افزایش می‌دهد. لذا باید خدمات مشاوره و درمان را برای این گروه افراد فراهم کرد.
ملکوتی ادامه با بیان اینکه گاهی علیرغم وجود امکانات درمانی، افراد به دلیل ترس از انگ خوردن و دیوانه شناخته‌شدن برای درمان خود اقدام نمی‌کنند، گفت: تحقیقات انجام شده در شهرهای مختلف نشانگر آن است که تنها ۲ درصد افراد معرفی شده، برای دریافت خدمات درمانی اعصاب و روان به مراکز مربوطه مراجعه می‌کنند.
بیمه‌ها هزینه درمانی اقدام به خودکشی را نمی‌پردازند
استاد دانشگاه علوم پزشکی ایران اضافه کرد: برخی بیمه‌ها نیز هزینه درمان اشخاصی را که اقدام به خودکشی می‌کنند، نمی‌پردازند. بنابراین فراهم کردن امکانات خدمات درمانی برای این گروه از افراد و نیز فرهنگ سازی برای استفاده از این امکانات از مهمترین اقداماتی است که در جهت کاهش پدیده خودکشی در کشور می‌توان انجام داد.
وی با اظهار تاسف ازاین موضوع که از هر ۱۰ نفر که اقدام به خودکشی کرده‌اند، تنها یک نفر برای درمان اقدام می‌کند، علت این موضوع را ترس از طرد شدن یا انگ خوردن دانست.
ملکوتی با بیان اینکه در پدیده خودکشی عوامل بهداشتی و اجتماعی دست به دست یکدیگر می‌دهند، تاکید کرد: توجه به بهداشت عمومی در این خصوص بسیار مهم است؛ یعنی وزارت بهداشت در تامین خدمات و استیگما زدایی (ترس از انگ خوردن) نقش بسیار مهمی دارد.
پرهیز از نگاه سیاسی به پدیده خودکشی
این استاد دانشگاه در ادامه بیان کرد: وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی نیز موظف است به ایجاد اشتغال بپردازد چرا که بیکاری امکان اقدام به خودکشی را دوبرابر افزایش می‌دهد، صدا وسیما نیز در این خصوص وظایفی بر عهده داشته و به عنوان مثال باید از پخش اخبار مبنی بر خودکشی که می‌تواند جنبه بدآموزی اجتماعی داشته باشد، پرهیز کند.
وی تصریح کرد: خود کشی در برخی استان‌های غربی کشور بسیار بالا بوده و ضروری است که وزارت بهداشت برنامه منسجمی را در این خصوص تدوین و اجرا کرده و سال به سال آمار خودکشی را رصد نماید و در جهت کاهش آمار ۶ درصدی خودکشی در کشور گام بردارد.
ملکوتی در پایان تصریح کرد: نباید به پدیده خودکشی ابعاد سیاسی دهند تا امکان بحث در این خصوص فراهم شده و صاحبنظران دلایل و راهکارهای مقابله با این پدیده را به نقد و بررسی بگذارند چرا که در نبود امکان بحث، بررسی و سوال از مسئولان در این مورد کسی نیز پاسخگو نخواهد بود.
به نظر می‌رسد؛ سخنان ملکوتی در خصوص پرهیز از نگاه سیاسی به خودکشی چندان هم بیراه نباشد، خودسوزی دستفروشی که بساطش توسط کارکنان شهرداری جمع می‌شود، حاوی پیام مهمی است. پیام رنج، فقر و ناامیدی جوان ۳۴ سالهای که تنها ممر درآمد خود را از دست می‌دهد، جوانی که اگر کار مناسب یا سرمایه خوبی برای ایجاد اشتغال داشت، هرگز اقدام به دستفروشی نمی‌کرد. خودکشیهای پی در پی در شهرهای مسجد سلیمان یا شهرستان داراب از توابع استان فارس که بیکاری از مهمترین عوامل آن عنوان می‌شود، نیز از نگرانی جوانان به‌ویژه در مناطق کوچک و دوردست نسبت به آینده خبر می‌دهد. به عبارت دیگر ناامیدی و سردرگمی از نبود کار، فقدان درک متقابل با نزدیکان، احساس نبود حمایت‌های عاطفی یا قانونی و ده‌ها علت دیگر آدمی را به جایی می‌رساند که دست از جان شسته و با تمام خشم بروجود خویش آوار شود تا با پایان دادن به زندگی انتقام تمامی لحظه‌های محرومیت و رنج خود را از جامعه بگیرد و در میان تمامی این تحلیل‌ها یک سوال باقی می‌ماند، چه کسی پاسخگوست...؟
گزارش: شادی مکی
