بازار پایان‌نامه‌فروشی در تهران همچنان گرم است

با گذری کوتاه در خیابان و کوچه های منتهی به میدان انقلاب با تراکت و پوسترهای تبلیغاتی رنگارنگی برخورد می کنی که این روزها مشخصه اصلی درو دیوار این مناطق مرکزی شهر شده است و آشکارا و بدون هیچ محدودیتی از فروش و انجام پایان نامه در کوتاه ترین مدت خبر می دهد.

به گزارش خبرنگار ایلنا، این تبلیغات گسترده خبر از بازاری می‌دهد که در سرمای این روزهای اقتصاد کشور، به گرمی به کار خود مشغول است. این جایی است که آنچه نظام آموزشی ایران «علم» می‌خواند با پرداخت پول در اختیار شما قرار می‌گیرد. فقط کافی است که پول داشته باشی آنهم نه زیاد. با جستجو در ابعاد و کم وکیف این ماجرا می توان به سرنخ های جالبی دست یافت.

علم به عنوان زیربنای اصلی شکوفایی و پیشرفت نقش بسزایی در همه ابعاد توسعه دارد جامعه ای با رکن اصلی توسعه پایدار نیازمند ارتقای آموزش و پژوهش‌هایی است که علم محور باشند. بنابراین دانشگاه باید زمینه توسعه و پیشرفت در هر کشوری را با تحقیقات و پژوهش‌های علمی ایجاد کند و پایان نامه ها و رساله‌های دانشگاهی مبنایی براین پژوهش ها باشد که هدف آنها آشنا کردن دانشجو با نگارش و تنظیم یک بحثعلمی است.

رونق دکان علم فروش‌ها

برای مشخص شدن یک بعد این واقعیت، با یکی از مراکز ارائه خدمات پایان نامه نویسی که تبلیغات زیادی هم در خیابان دارد تماس می گیرم. می گویم برای سفارش کار پایان نامه تماس گرفته ام. به صورت اتوماتیک و انگار برای پر کردن فرمی شروع به پرسیدن مقطع و رشته تحصیلی می کند و در ادامه می گوید ما هر نوع کار علمی از پایان نامه و مقاله و… بخواهید در اسرع وقت برایتان انجام میدهیم.
از او میپرسم مبلغ و مدت زمان انجام یک پایان نامه کارشناسی ارشد در گروه علوم انسانی چقدر است. میگوید با توجه به قراردادی که ما با شما داریم می تواند قیمت و کیفیت متغییر باشد. قیمت از ۲ میلیون تا ۲ میلیون ۸۰۰ هزار تومان برای پایان نامه کارشناسی ارشد متغیر است.
این کارمند دفتر پایان‌نامه نویسی در پاسخ به این سوال که چه کسی این کار(مقاله علمی یا پایان‌نامه) را تدوین می کند؟ با قاطیعت می گوید: این کارها تضمینی است و ما بیشتر با اساتید دانشگاهی مطرح ارتباط داریم و کار ما توسط آنها مدیریت می شود و تاکید می کند این هزینه که شما می دهید هزینه تدوین یک کار جدید است که توسط دانشجویان دکتری و بعضی از اساتید این دانشگاه ها انجام می شود و با توجه به قرارداد ما به شما تضمین میدهیم پروپوزال تصویب و پایان نامه نمره خوب بگیرد.

تشابهات علم و تن فروشی / چرا می‌فروشم؟

مهمترین بخش این قصه که همیشه در این سالها مغفول مانده و به آن پرداخته نشده، این است که چرا شخصی با توانایی بالا و داشتن تحصیلات دانشگاهی معبتر راضی به این کار می شود؟

درجستجوی پاسخ این سوال، به سراغ فردی می‌رویم که دانشجوی دکتری دانشگاه تهران است. او ۳ سال در این کار فعال بوده و به قول خودش در آن زمان اسم و رسمی در رشته خودش داشته است. از او درباره دلیل کارش و اینکه چه چیزی باعثشده وارد این بازار شود می پرسم.

او می گوید: در ابتدا هیچ کس راضی به این کار نیست و لذتی ندارد و بیشتر حسی شبیه تن فروشی به انسان دست می دهد. اما من سالها از زندگی خودم را صرف تحصیل تا مقطع دکتری در رشته ای کرده ام که کار و شغل مناسبی در شرایط فعلی برای آن وجود ندارد و در نیاز مالی شدید چشم اندازی هر چند محدود برای درآمد نیست. در این موقیعت اولین موضوعی که به ذهن می رسد استفاده از توانایی هایی است که به جز در جهت نوشتن پایان نامه کسی یا نهادی به آن توجه ندارد.

وی می‌گوید: پول! من حداقل ۳ الی ۴ نفر دیگر از دوستان و آشنایان را می‌شناسم که در این سرخودگی و نیاز مالی این روزها با داشتن تحصیلات تکمیلی در این کار مشغولند وانگیزه اقتصادی مهمترین دلیل اصلی آنهاست.

او درباره نحوه کار شرکت‌های پایان‌نامه نویسی می گوید: در آن موقعیت و فشار مالی از طریق آگهی با موسسه ای ‌اشنا شدم و بعدها با موسسات گوناگون نیز ارتباط داشتم. این موسسه ها به صورت واسطه و دلال عمل می کنند. البته من دیگر آب توبه به سر ریخته‌ام چون این پول ها زیاد خوردن ندارد.

او در ادامه توضیح می‌دهد: وقتی شخصی به این موسسات مراجعه می کند در مرحله اول کار آماده ای به او تحویل و با پول کمتر او را راضی می‌ کنند. این پول برای یک کار اماده در سطح کارشناسی ارشد از ۷۰۰ هزار تا یک میلیون تومان متغییر است که بیشتر از کارهای قبلی انجام شده یا پایان نامه های دانشجویان است که با تغییری جزئی در درسترس آنها قرار می‌گیرد.
وی می‌افزاید: ‌ هنگاهی که مراجعه کننده تقاضای کار جدید می کند این موسسات با او قراردادی می بندند که با توجه به نوع کار درخواستی قیمت ها متفاوت است. مثلا اگر مراجعه کنند حتی موضوع و پروپوزال نداشته باشد باید هزینه‌ای متوسط ۳۰۰ الی ۴۰۰ هزارتومان برای آن بدهد و برای کل کار یک میلیون ۸۰۰ تا ۲ میلیون ۵۰۰ هزار تومان پرداخت کند که البته برای یک رساله دکتری این قیمت ها چند برابر می شود که تا مرز ۶ یا ۸ میلیون هم می رسد.

این فرد می‌گوید: ‌ همانطور که گفتم این موسسه ها به صورت دلالی عمل می کنند. ۳۰ درصد گاهی تا ۵۰ درصد از پول را برای آنهاست. نویسندها هم مرحله به مرحله و با تحویل قسمتی از کار پولی دریافت می کنند. بنابراین با توجه به کل پول آن چیزی که به انها می رسد آنهم در چند مرحله در قیاس با وقتی که صرف کرده اند مبلغ قابل توجهی نمی شود در این وضعیت است که دوباره مجبور به انجام کار بعدی می شوی.

این دانشجوی دکتری درباره قانونی یا غیر قانونی بودن این کار نیز به خبرنگار ایلنا می گوید: تا زمانی که کسی با تحصیلات عالی برای رفع نیازهای اولیه نیاز مالی داشته باشد، در مقابل کسی هست که پول دارد و یا خیلی از آنها مشغله و یا مسئولیت مهم کاری دارند و درآمد یک ماه آنها سه برابر انجام یک پایان نامه است. بنابراین دلیلی نمی ببینند برای کاری که نه توانایی و نه وقت آن را دارند و با کمترین هزینه انجام می شود، انرژی صرف کنند. به این ترتیب نوعی بازار عرضه و تقاضا اقتصادی چند سویه شکل گرفته که برخورد یا قانون تآثیری در آن ندارد.

او در ادامه می گوید: حتی انگیزه اقتصادی برای اساتید هم به نحوی می تواند مطرح باشد چون مگر می شود دانشجویی که حتی ساده ترین الفبای روش تحقیق یعنی بیان مسئله را نمی داند ۱۰۰ صفحه مطلب بنویسد! در ابتدا اساتید گاهی با در اختیار داشتن تعدادی زیادی پایان نامه تحت راهنمایی و یا برای جذب دانشجویان بیشتر با این موضوع با تساهل و تسامح برخورد می کنند.

این فرد در پایان می‌گوید: ‌ دومین بحثو نکته قابل تأمل احتمال همکاری برخی اساتید اعضای هیئت علمی دانشگاه‌ها با این گونه مؤسسات است. هر چند شاید این اساتید در پوشش مشاوره فعالیت می کنند ولی با توجه به رقم‌هایی که برای انجام و تدوین پایان نامه یا رساله پیشنهاد می‌شود باعثمی‌شود که به گونه‌ای نقش آنها بسیار بیشتر از مشاوره‌ای باشد که انتظاش می رود.

فقدان انگیزه و توان و زمان / چرا می‌خرم؟

در این ماجرا اگر کسانی هستند که بخاطر پول به این کار مشغول‌اند، کسانی دیگری هم که در طرف دیگر این معامله قرار دارند.

با یکی از افرادی که با پایان‌نامه خریداری شده موفق به فارغ التحصیلی شده است درباره تجربه اش از انجام این کار صحبت می کنیم. او چندان رغبتی به صحبت در این باره ندارد اما در رودربایستی آشنایی قبلی، حاضر می‌شود چند جمله‌ای بگوید.

می گوید: من مشغله کاری زیادی دارم و به همین خاطر توانایی و وقت انجام پِژوهش را نداشتم. حتی کارم به رشته تحصیلی من ارتباط ندارد، به همین خاطر دلیلی نمی دیدم که وقت خودم را صرف نوشتن پایان نامه کنم.

فرد دیگری که به همین ترتیب تحصیلات تکمیلی‌اش را به پایان رسانده در این خصوص می‌گوید: در اینجا برای کسی چه فرقی می کند که چقدر سواد داری و یا برای کار علمی چقدر زحمت کشیده ای.

او در پاسخ به این سوال که دلیل اصلی شما برای انجام این کار چه بوده می گوید: در ورودی های ما خیلی ها این کار را انجام دادند. حتی در بین آنها مدیر دولتی وجود داشت. بنابراین نبود انگیزه و دستیابی سریع به مدرک دلیل اصلی من برای این کار بوده است.
از او می پرسم اساتید راهنما نسبت به این موضوع حساسیتی ندارند و به این موضوع پی نمی برند؟ می گوید من خودم سرتاسر این پروسه از تصویب تا دفاع استاد راهنمایم را فقط سه بار دیدم آنهم برای گرفتن امضا های که لازم بود.

اندر خم اولین کوچه

بعد دیگر این ماجرا نهاد های دولتی‌ای هستند که پس از رسوا شدن بازار پایان‌نامه فروشی توسط رسانه‌ها و حتی واکنش مراجع تقلید به این موضوع، هرزگاهی به خودشان می آیند و موضع گیری هایی می کنند که جدی ترین آن مربوط به بهمن سال گذشته است که وزارت علوم به عنوان متولی اصلی آموزش و پژوهش در سطح آکادمیک وارد ماجرا شد و از مشاور عالی وزیر گرفته تا معاون حقوقی و پِژوهشی از ریشه یابی، تشکیل کمیته اخلاق پژوشی، برخورد قانونی تا ارائه لاحیه قانونی به مجلس برای جبران خلاءهای قانونی در حل این مسئله صحبت کردند. ولی گویا شواهد گواه بر این موضوع است که برخلاف اظهار نظرها، این مسئولان این موضوع را جدی نگرفته اند چرا که ما هنوز و هر روز شاهد گسترش ابعاد این بازار هستیم.

قاسم جعفری دبیر دوم کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس در این باره به ایلنا می گوید: نوشتن پایان نامه دانشجویی توسط موسسات و افرادی متخصص امری ضد اخلاقی و ضدعلمی است. متاسفانه کشور با این رو به رو است و باید هرچه سریع با آن برخورد جدی شود. وزات علوم اظهار نظرات متعددی در این زمینه کرده است که بیشتر در حد رسانه ها باقی مانده است و هنوز لایحه‌ای برای حل این معضل از سوی دولت به کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس ارائه نشده است.

وی با بیان اینکه متنطریم وزارت علوم به وظیفه خودش در این زمینه عمل کند، می‌افزاید: ‌ ما بارها دغدغه و نگرانی خودمان را درباره این موضوع به وزارت علوم انتقال داده‌ایم. در دیدار نمایندگان مجلس با مقام رهبری‏، ایشان تاکید داشتند موضوعات اولویت‌دار با دولت است اما اگر دولت به هر دلیلی در این قضیه ورود جدی نداشته باشد ما آمادگی داریم که به صورت طرح به این موضوع بپردازیم و اقدام کنیم.

جعفری با اشاره به اینکه رسانه ها به عنوان بازوهای نظارتی به موضوع نگارش پایان نامه توسط غیر دانشجو بپردازند، درباره راهکار مواجه با این مساله، می‌گوید: ‌ این موضوع مجددا با جدیت در کمیسیون پیگیری می‌شود اما ۷۰ درصد موضوع با نظارت گروه‌های علمی و اساتید حل می شود و نیاز به قانون نیست زیرا با وجود قانون به دلیل عدم نظارت صحیح‏ و اجرای آن، بود و نبود قانون فرقی نمی کند. اگر اساتید قاطعیت و حساسیت داشته باشند این مسائل پیش نمی آید ولی ما نیز تمام تلاش خودمان را برای برخورد قانونی با این مسئله انجام می دهیم.

عطاء الله سلطانی صبور دیگر عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس نیز با اشاره به اینکه نگارش پایان نامه توسط غیر دانشجو معضلی است که به صورت جدی در کمیسیون آموزش مطرح است، می‌گوید: ‌ بارها نگرانی خودمان را نسبت به موضوع اعلام کردیم اما هیچ گاه راهکار عملی و علمی از سوی وزارت علوم را شاهد نبودیم.

وی در پاسخ به این پرسش که آیا قرار است تنها کمیسیون آموزش مجلس به این موضوع ورود کند، می‌گوید: ‌ اگر مساله اهمیت نداشت هیچ گاه در کمیسیون مطرح نمی‌شد اما این وظیفه دولت به ویژه وزارت علوم است که با تخلف برخورد کند هرچند مجلس هم می تواند در قالب طرحی به این مسئله ورود کند.

به گفته سلطانی صبور اگر این معضل توسط وزارت علوم حل نشود با وجود حضور برخی اساتید در این کار‏‌، می تواند دامن وزارت علوم را لکه دار کند.

وی می‌افزاید‌: به علت نبود قانون مدون در این زمینه، وزارت علوم در نوعی سردرگمی قرار دارد و ما نیز قبول داریم مجلس و کمیسیون آموزش و تحقیقات در این زمینه کوتاهی‌هایی داشته‌اند. همه نسبت به برخورد با این مسئله اتفاق نظر دارند ولی هنوز راهکار عملی برای آن یافت نشده است.