«تحریم‌ و FATF» چالش وزارت بهداشت در تامین دارو/ نقل و انتقال پول برای خریدِ دارو و تجهیزات کار بسیار مشکلی است

«علی جعفریان» مشاور عالی و جانشین وزیر بهداشت در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا در پاسخ به این سوال که وزارت بهداشت چه اقدامی برای حل مشکل کمبود پزشکان در مناطق محروم در نظر دارد؟ گفت: اگر منابع کافی برای این امر دیده شود، پزشک در چنین مناطقی حضور پیدا می‌کند، اما به اجبار یک پزشک را با حقوق ۱۷ میلیون تومان در مناطق محروم می‌فرستند، در حالی که به زور نمی‌توان همه چیز را حل کرد. 

وی ادامه داد: بر اساس قانون طرح نیروی انسانی، پزشکان را بر خلاف تمام فارغ التحصیلان رشته‌های دیگر مجبور می‌کنند جایی کار کنند که تعیین می‌شود، امکانات لازم را به آن‌ها داده نمی‌شود و حتی پول این پزشکان نیز به موقع پرداخت نمی‌شود. در صورتی که این راه حل مشکل کمبود پزشک در مناطق محروم نیست. علیرغم کارهای متفاوتی که برای ماندگاری پزشکان در مناطق محروم شده است، مانند اضافه کردن مبلغی برای حق ماندگاری پزشکان و حق مقیمی متخصصین در مناطق محروم، اما این موارد باعث نشده است که پزشک در آن مناطق ماندگار شود. 

جعفریان یکی از اقدامات وزارت بهداشت برای حل مشکل کمبود پزشک در مناطق محروم را چنین عنوان کرد: مکانیسم پزشک خانواده را در حال حاضر وزاررت بهداشت به عنوان یک راه برای حل این مشکل پیش می‌برد، اگرچه این راه نیز تابع تامین منابع است. به این صورت که پزشک خانواده مراحل اولیه درمانی یعنی مراقبت‌های اولیه بهداشتی و درمان‌های ساده را بتواند انجام دهد منتها با درآمد مکفی. 

بسیاری از پزشکان با شرایط تاخیر در پرداختی‌ها به اجبار در مناطق محروم خدمت می‌کنند

وی علت‌ عدم کارساز بودن طرح‌های تشویقی پزشکان در مناطق محروم را اینگونه بیان کرد: مبالغی که برای طرح‌های تشویقی در نظر گرفته شده است از حدود شش هفت سال پیش با توجه به میزان تورمی که الان وجود دارد، تغییری نکرده است. از طرف دیگر به موقع نیز پرداخت نمی‌شود، در این شرایط واضح است که پزشکان راضی نخواهند بود، اگرچه بسیاری از پزشکان با همین شرایط در مناطق محروم به اجبار خدمت می‌کنند. 

وی افزود: در خصوص این مسئله دو موضوع مطرح است، یک اینکه وقتی یک پزشک به مناطق محروم فرستاده می‌شود، باید امکان ارائه خدمات برای او مهیا باشد به طور مثال نمی‌توان یک متخصص جراحی را به شهری فرستاد که امکانات بیهوشی نداشته باشد. دوم اینکه انگیزه پزشک برای ماندن در آن منطقه حفظ شود که بخشی از نگه داشتن انگیزه به مسائل رفاهی مربوط می‌شود. 

مشاور و جانشین وزیر بهداشت اظهار کرد: در حال حاضر وزارت بهداشت مطالباتش از سازمان‌های بیمه به گونه‌ای است که‌ کارانه‌های دی و بهمن سال گذشته را به طور متوسط برای پزشکان پرداخت می‌کند. چگونه می‌توان انتظار داشت آنچه که ما به ازای خدمات پزشکان در مناطق محروم را پرداخت کرد. روشن است تا زمانی که سهم وزارت بهداشت از تولید ناخالص ملی به آنچه که در قانون مشخص شده است، یعنی حدود ۷ درصد نرسد نمی‌توان خدمت مطلوب را به مردم ارائه کرد. در حال حاضر این سهم حدود ۳.۸ تا ۳.۹ درصد است. 

جعفریان درباره اظهارات اخیر نماینده مردم خداآفرین مبنی بر اینکه پنجاه درصد از مراکز بهداشتی در این حوزه انتخابیه پزشک مستقر ندارند و در پاسخ به این سوال که وزارت بهداشت چه برنامه برای حل مشکل مردم این مناطق دارد؟ گفت: برنامه‌های وزارت بهداشت آماده است، منتها اجرای این برنامه‌ها نیازمند منابع و زیر ساخت است. در بسیاری از مناطق زیر ساخت وجود دارد اما منابع آن کافی نیست و برخی مناطق نیز زیر ساخت‌ها ناقص است که آن‌ها باید تکمیل شود تا پزشک بتواند برود. 

حدود دو هزار آمبولانس کم داریم

او افزود: ضمن اینکه توجه داشته باشید دسترسی به پزشک به این معنا نیست که بتوانیم به هر تعدادی پزشک داشته باشیم. یکی از ملاک‌ها بیمار دهی است. یعنی اینکه محلی را که برای امکانات درمانی آماده می‌کنیم، میزان بیمار دهی آن چگونه است؟ اگر بیمار دهی آن زیاد نیست نباید به سراغ ساخت بیمارستان رفت. بلکه باید امکانات درمانی اولیه را فراهم کرد و همچنین امکان انتقال به مراکز درمانی نزدیک را مهیا ساخت. اگر چه انتقال بیمار و سرویس اورژانس و آمبولانس نیز یکی از معضل دیگر ما است. چیزی حدود دو هزار آمبولانس کم داریم.

وی در پاسخ به این سوال که چه راهکاری برای جذب و نگهداری پزشکان در مناطق محروم وجود دارد و عمده‌ترین مواردی که می‌تواند راهگشای این مشکل باشد، چیست؟ گفت: یا باید مناطق محروم از محرومیت خارج شوند تا جذاب شود، مانند بعضی از شهرها که زمانی محروم بودند اما الان رشد کرده و پزشکان داوطلب می‌شوند که آنجا کار کنند. اما اگر منطقه محروم است و جذابیتی ندارد، باید ایجاد جذابیت کرد. ایجاد جذابیت جنبه‌های مختلفی دارد، مثلا تسهیلاتی قائل شویم، مسکن بدهیم و یا میزان درآمد را افزایش دهیم. 

مشاور عالی و جانشین وزیر بهداشت در پاسخ به این سوال که با توجه به بازگشت ترامپ و سیاست فشار حداکثری که در گذشته داشته است، چه اقداماتی برای تضمین تداوم تامین داروی حیاتی در این شرایط تحریمی انجام می‌شود؟ بیان کرد: سازمان غذا و دارو سعی خود را می‌کند تا داروهای ضروری را تامین کند اما همانطور که می‌دانید تامین دارو چند بخش دارد که هر کدام به نوعی می‌تواند تحت تاثیر این موضوع قرار گیرد. یک بخش اصلی موضوع، ارزی است که ما برای دارو و تجهیزات نیاز داریم. داشتن ارز نیز وقتی منابع ارزی دولت محدود شود، تحت فشار قرار می‌گیرد. 

او ادامه داد: بخش دیگر قیمت ارز است، یعنی اینکه ارز را با قیمت ارز ترجیحی ۴۲۰۰ تومان حساب می‌کنیم یا ۲۸.۵۰۰؟ هر کدام از این‌ها معنی عملیاتی‌اش این است که اگر به جای ۴۲۰۰ تومان با نرخ ۲۸۵۰۰ محاسبه شود یعنی دارو یا تجهیزات نزدیک شش برابر می‌شود. در این صورت چه کسی این مابه التفاوت را باید بدهد؟ یا مردم باید بدهند که منطقی نیست و یا باید در بودجه پیش بینی شود که طرح دارویار قرار بود این کار را بکند اما متاسفانه نکرده است. 

جعفریان متذکر شد: یعنی عملا آن پیش بینی هم از نظر ریالی هم از نظر پرداخت هم از نظر محل درست انجام نشده است. یعنی از خود بودجه‌های وزارت بهداشت می‌خواستند پوشش دهند که نتیجه‌اش شده این کسری که درحال حاضر داریم. در حال حاضر وزارت بهداشت صرف نظر از مطالبات چیزی حدود هشتاد هزار میلیارد تومان کسری بودجه دارد. 

وی تصریح کرد: هرچند این قسمت نیز اگر حل شود مشکل دیگر در حوزه دارو، نحوه خرید دارو است. ما به دلیل محدودیت‌های پولی و اعتباری حتی در آن جایی که مشکل تحریم نداریم هم دچار مشکل هستیم، همان بحثی که عمده‌اش به تبادلات مالی و بحث FATF بر می‌گردد. 

نقل و انتقال پول برای خرید دارو و تجهیزات کار بسیار مشکلی است

مشاور عالی و جانشین وزیر بهداشت خاطر نشان کرد: یعنی بدین گونه نیست که الان اگر پول هم داشته باشیم، راحت بتوانیم دارو بخریم. نقل و انتقال پول برای خرید دارو و تجهیزات کار بسیار مشکلی است و شرکت‌هایی که مسئول این کار هستند با دردسرهای خیلی زیادی روبرو هستند. این مورد نیز یکی از چالش‌هایی است که ممکن است به موقع نتوانیم دارو را تامین کنیم. 

وی ادامه داد: چالش دیگری که اضافه می‌شود، موضوع تحریم‌های هوایی و دریایی است که دسترسی ما را به دارو کم می‌کند. تقریبا در تمام مراحل تامین دارو دچار چالش هستیم حتی بسیاری از داروهایی که در کشور تولید می‌شود، مواد اولیه وارداتی دارند که آن‌ها نیز تابع همین مشکلات هستند. سازمان غذا و دارو پیش بینی‌های لازم را می‌کند و سعی می‌کند جلوی کمبود را بگیرد، منتها بعضی وقت‌ها نمی‌توانیم به موقع از این موانع عبور کنیم. امیدواریم با استقرار رئیس سازمان غذا و دارو پیش بینی‌ها به موقع انجام شود. 

او با اشاره به بدهی‌های بخش دولتی به صنایع دارویی توضیح داد: از طرفی دیگر ارزی که لازم است صنایع دارویی بابت مابه التفاوت قیمت ارز دریافت کنند، به طور قابل توجهی در طول ۸ ماه گذشته از ابتدای سال با بحران جدی نقدینگی روبرو است. بنابراین حتی اگر بتوانند الان یک ماده اولیه بیاورند تا داروی خود را بسازند، ریالش را ممکن است نداشته باشند، چرا که بخش دولتی به صنایع دارویی داخل بدهکارند. همه این موارد راهکار خود را دارد و باید راهکار خودش را پیش بگیریم. 

صنعت دارو دچار بحران بقا است و نه رشد

جعفریان در پاسخ به این سوال که وزارت بهداشت برای افزایش تولید داروی باکیفیت داخلی و کاهش وابستگی به واردات چه برنامه‌ای در نظر دارد؟ گفت: وزارت بهداشت در طول سه دهه گذشته جزء پیشروترین دستگاه‌هایی بوده که در این زمینه کار کرده است. این کار راهش تقویت صنعت دارو است که جزء برنامه‌های وزارت بهداشت نیز به شمار می‌آید، اما در شرایط فعلی باید از بحران خارج شویم، هنوز به مرحله تقویت نمی‌رسیم. زمانی می‌توانیم درباره تقویت صحبت کنیم که از این بحران عبور کرده باشیم. در حال حاضر، صنعت دارو دچار بحران بقا است و نه رشد. 

او افزود: باید اقدامی انجام دهیم تا داروهای ما بتوانند همان‌طور که باید تأمین و تولید شوند. بسیاری از داروهایی که دچار کمبود می‌شوند، داروهای ساخت داخل هستند و خارجی نیستند. اما وقتی مواد اولیه آن‌ها وارد نشود، نمی‌توانند تولید کنند. قدم اول این است که صنعت دارو را از بحران خارج کنیم. یکی از مهم‌ترین بحران‌های آن بحث نقدینگی است و پس از اینکه از این حالت خارج شدیم و توانستیم گردش مالی‌اش را مستمر کنیم، می‌توانیم از مراکز رشد که قبلاً نیز این کار را انجام داده‌اند، حمایت کنیم تا داروهای جدید و با تکنولوژی بالا تولید کنند. 

مشاور عالی و جانشین وزیر بهداشت در پاسخ به این سوال که وزارت بهداشت برای حمایت از اقشار آسیب‌پذیر جامعه چه برنامه‌ای دارد؟ گفت: دو گروه در حال حاضر تحت پوشش و حمایت کامل وزارت بهداشت هستند. یکی از این گروه‌ها، افرادی هستند که تحت پوشش بیمه روستایی قرار دارند که از بیمه سلامت بهره می‌برند. در بحث مراقبت‌های اولیه و بستری این‌ها تحت پوشش پزشک خانواده هستند که رایگان است. گروه دیگر، درمان سرپایی و بستری کودکان زیر هفت سال هستند که آن‌ها نیز عملاً رایگان بوده و فرانشیزشان در بیمارستان‌ها صفر است. به طور کلی می‌توان گفت این دو گروه هم‌اکنون تحت پوشش حمایت کامل هستند. 

برای «درمان رایگان کودکان زیر ۷ سال» منابع خاصی دیده نشده است

او در پاسخ به این سوال که آیا طرح درمان رایگان کودکان زیر ۷ سال در مراکز درمان دولتی اجرا می‌شود؟ گفت: بله، این طرح در مراکز دولتی در حال اجرا است اما منابع خاصی برای آن دیده نشده است و از مجموع منابع وزارت بهداشت این کار در حال انجام است. اگرچه این طرح نیز باری بر دوش بودجه ناچیز وزارت بهداشت محسوب می‌شود. 

وی ادامه داد: بخش زیادی از مردم، پوشش بیمه تأمین اجتماعی را دارند و درصدی نیز پوشش بیمه سلامت را دارا هستند. تقریباً کسی نیست که بخواهد بیمه داشته باشد و نداشته باشد. بیمه با هر کدام از این مدل‌های بیماری که داشته باشید، قسمت بستری را حل می‌کند. به این معنا که بیمار دچار مشکل پرداخت در بستری‌های بخش دولتی نمی‌شود. اما در بخش سرپایی، کارایی مقداری کمتر است که به دارو و آزمایشگاه مربوط می‌شود و آن هم راهش کنترل هزینه‌هاست. 

او اضافه کرد: در بخش پزشک خانواده اگر به درستی اجرا کنیم و منابع آن دیده شود، تا حد زیادی حل می‌شود. یعنی کسانی که از مکانیسم ارجاع و پزشک خانواده بهره ببرند، فرانشیزشان برای خدمات سرپایی خیلی کم می‌شود. این هم یک راه دیگر برای حمایت از اقشار آسیب‌پذیر است. 

جعفریان عنوان کرد: برای موارد جدی که نیاز به بستری دارند، تقریباً همه مردم می‌توانند از پوشش بیمه استفاده کنند. ادعا نمی کنیم کیفیت خدماتی که در بخش دولتی اکنون با امکانات ما وجود دارد، خدمت ایده‌آل است. حتما ایده‌آل نیست و جای کار زیادی دارد. اما هر قدمی که بخواهیم برای اصلاح کیفیت برداریم،  یکی از سه جزء شامل زیرساخت فیزیکی، نیروی انسانی و یا منابع مالی را می خواهد. یعنی باید این‌ موارد را داشته باشیم تا بتوانیم کیفیت را ارتقا دهیم و به هر اندازه این‌ها وجود داشته باشد، پیش خواهیم رفت. 

هنوز در پرداخت مطالبات پرسنلی به روز نیستیم

او توضیح داد: ما برنامه داریم و سعی می‌کنیم به طور مثال بحث فیزیکی بیمارستان‌هایی که از نظر زلزله و آتش‌سوزی ایمن نیستند، به سمت بازسازی و نوسازی برویم. این منابع یا باید از خیرین تأمین شود یا اقدامات لازم انجام گیرد. ظرفیت نیروی انسانی می‌تواند کیفیت خدمات پزشکی و پرستاری را بالا ببرد، اما مستلزم این است که نیروی جدید بگیریم و برای اینکه همان نیروها بهتر کار کنند، باید پرداخت‌هایمان به موقع باشد تا انگیزه آن‌ها حفظ شود. به این شکل نباشد که پرستار ما هنوزکارانه شش یا هشت ماه قبلش را دریافت نکرده باشد. اگرچه با تمهیداتی که دکتر ظفرقندی فراهم کرده و دولت نیز کمک کرده است، بخشی از این مشکلات حل شده، اما هنوز در پرداخت مطالبات پرسنلی به روز نیستیم. این مسائل همگی تأثیرگذارند در خدماتی که ارائه می‌کنیم. 

وی در پایان خاطر نشان کرد: بنابراین از نظر پوشش بستری باید گفت در شرایط نسبتاً خوبی هستیم. عمده مردم یا بیمه دارند یا می‌توانند با حق بیمه نسبتاً پایینی بیمه شوند، اما در بخش سرپایی هنوز کار داریم و این هم باز برمی‌گردد به اینکه چه مقدار از منابع حوزه سلامت را بتوانیم محقق کنیم تا پرداخت از جیب مردم کاهش یابد.