کاهش ۴۶ درصد مصرف آب حاصل اجرای یک طرح ترویجی در «حوضه دریاچه ارومیه»

به گزارش ایلنا به نقل از دانشگاه ارومیه، در سال‌های اخیر پروژه‌های متعددی برای احیای دریاچه ارومیه تعریف و اجرا شده است. با وجود ارزنده بودن این تلاش‌ها، ضروری است علاوه بر مدیریت تولید آب جدید در حوضه آبریز دریاچه ارومیه بر دو مقوله اصلی «مدیریت مصرف آب» و «جلب مشارکت ذینفعان و کشاورزان در امر احیای دریاچه ارومیه»، متمرکز بود. 

«احمد علیجانپور» رئیس دانشگاه ارومیه، با اشاره به اجرای طرح «ترویج مدیریت پایدار آب در حوضه دریاچه ارومیه از طریق اجرای آزمایشی برنامه تاب‌آور در برابر تغییر اقلیم» توسط پژوهشکده مطالعات دریاچه ارومیه این دانشگاه در سطح روستاهای ارومیه و با همکاری سازمان فائو گفت: با توجه به اینکه دانشگاه ارومیه ظرفیت‌های علمی و پتانسیل سخت‌افزاری و نرم‌افزاری بالایی دارد و در راستای رسالت ملی و اجتماعی توجه خاصی به دریاچه ارومیه داشته و همچنین برای اینکه از تجربیات بین‌المللی استفاده کند اقدام به اجرای این کار مشترک کرده است. 

علیجانپور افزود: طرح حاضر توسط دانشگاه ارومیه (پژوهشکده مطالعات دریاچه ارومیه) و سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحدد (فائو) و در راستای فعالیت‌های کار گروه ملی احیای دریاچه ارومیه (تحت نظارت استانداری) به‌عنوان یک پروژه نرم، افزاری تأثیرگذار در پایلوتی در دشت ارومیه در دو سال متوالی اجرا شده است. 

«کامران زینال زاده» رئیس پژوهشکده مطالعات دریاچه ارومیه دانشگاه ارومیه و مدیر اجرایی این طرح نیز گفت: ترویج مدیریت پایدار آب در حوضه دریاچه ارومیه از طریق اجرای آزمایشی برنامه تاب‌آور در برابر تغییر اقلیم در سایت روستاهای منطقه بالانج ارومیه با حضور اساتید دانشگاه در قالب تفاهم نامه مشتر با سازمان فائو و با حمایت مالی دولت ژاپن برگزار شد. 

زینال‌زاده افزود: بعد از اجرای موفق پروژه «برنامه‌ریزی مشارکتی اقدامات محلی با کشاورزان به‌منظور مصرف بهینه آب و حفظ معیشت کشاورزان در چارچوب برنامه احیای دریاچه ارومیه» در سال ۱۴۰۱ در یک پایلوت (۱۱۰ هکتاری که در سطح کل حوضه نیز قابل انجام است) توسط پژوهشکده مطالعات دریاچه ارومیه (دانشگاه ارومیه) و استقبال کشاورزان و سازمان‌های اجرایی، سازمان فائو فاز اجرایی این پروژه (طرح دوم) را نیز به دانشگاه ارومیه واگذار نمود. اجرای این پروژه تحت عنوان «ترویج مدیریت پایدار آب در حوضه دریاچه ارومیه از طریق اجرای آزمایشی برنامه تاب‌آور در برابر تغییر اقلیم» از تابستان سال جاری کلید خورد و شامل دو بخش عمده از فعالیت‌ها (بخش اول برگزاری کارگاه‌های آموزشی و ارائه مشاوره‌های فنی به کشاورزان و بخش دوم اندازه‌گیری‌های می‌دانی و ارائه برنامه‌ریزی آبیاری و تغییر سیستم‌های موجود) بود که امید است این پروژه منحصر بفرد با حمایت ستاد استانی احیای دریاچه ارومیه و استاندار محترم، سال ۱۴۰۳ در ۱۰ پایلوت بحرانی دیگر در سطح حوضه آبریز دریاچه ارومیه اجرایی شود. 

این عضو هیئت علمی دانشگاه ارومیه افزود: در سال دوم بر اساس نتایج سال اول و پس از تشکیل جلسات متعدد با سازمان فائو، ستاد استانی احیای دریاچه ارومیه و سازمان‌های دولتی، پروژه در دو بخش مشخص شروع شد. 

وی تصریح کرد: در بخش اول: بر اساس نیازهای کشاورزان که در سال اول مشخص شده بود، تعداد ۳۰ کارگاه آموزشی و تخصصی و ۶۰ مشاوره فنی تخصصی در سطح پایلوت اجرایی شد؛ نکته مهم بدست آمده از این کارگاه‌ها این بود که بر اساس تحلیل‌های دقیق می‌دانی، سطح آگاهی کشاورزان محلی در حدود ۴۶ درصد افزایش یافت و کشاورزان از برگزاری این کارگاه‌ها بسیار ابراز رضایت داشتند و مشخص شد که با ارتقا سطح آگاهی کشاورزان و ارائه برنامه علمی و کاربردی، کاهش مصرف آب در سطح پایلوت به راحتی قابل دسترس است. به طور مثال در یکی از سناریوهای انجام شده در سطح پایلوت، کاهش ۶۰ درصدی مصرف آب به صورت واقعی اندازه‌گیری شد. 

وی گفت: بخش دوم: بر اساس اندازه‌گیری‌های می‌دانی روزانه در سطح پایلوت، مدیریت آب در یک شبکه آبیاری برنامه‌ریزی شد. در این برنامه‌ریزی مدرن آبیاری مشخص شد که حجم آب ورودی به پایلوت را می‌تواه به یک سوم حجم اولیه کاهش داد. با اجرای این سیستم میزان آب و کود به صورت یکنواخت در سطح باغات پخش می‌گردد و باعث کاهش قابل توجه مصرف کود و سموم کشاورزی نیز و افزایش کیفیت محصول شد. 

سینا بشارت، استاد دانشگاه ارومیه و مجری این طرح با اشاره به کاهش ۴۶ درصدی مصرف آب از جمله مهم‌ترین نتایج این طرح، گفت: بدون برنامه‌ریزی مشارکتی محلی با کشاورزان و ارتقا معیشت، صرفه‌جویی آب در حوضه امکان‌پذیر نخواهد بود. 

وی ادامه داد: روش GAIN روش مشارکتی از پایین به بالا است که بستری برای کشاورزان جهت بحث در مورد جزئیات پروژه و مشارکت در سیاست‌های حاکمیتی بخش‌های مختلف، به‌ویژه اکولوژی و کشاورزی فراهم می‌کند که باعث تضمین برنامه‌های اقدام خواهد بود. 

بشارت با بیان اینکه استفاده از روش مشارکتی GAIN در تسهیل ارتباطات و همکاری بین دانشمندان، سیاست‌گذاران و ذینفعان محلی برای اطمینان از تصمیم‌گیری فراگیر و نتایج عملی است، گفت: دستیابی به کاهش مصرف آب کشاورزی در حوضه و کمک به سیستم‌های کشاورزی و روستایی پایدارتر، مولدتر و مقاوم‌تر در برابر تغییرات آب و هوایی با تأثیر مثبت بر محیط‌زیست یک از نتایج اصلی طرح است، همچنین آشنایی کشاورزان با تکنولوژی‌های جدید وکشاورزی هوشمند و شروع کشاورزی مدرن در پایلوت‌ها (Smart Agriculture) از نتایج دیگر این طرح به‌شمار می‌آید.