در گفت‌وگو با ایلنا مطرح شد:
همه مهاجرانِ با تحصیلات عالیه، نخبه نیستند/ بسیاری از نخبگان حتی به مهاجرت فکر هم نمی‌کنند
قائم مقام بنیاد ملی نخبگان گفت: گاهی افرادی مهاجرت می‌کنند که از نظر دانش و سطح مهارت و توانمندی در لایه‌ای که به آنها نخبه بگوییم قرار نمی‌گیرند، ولی مهاجرت می‌کنند بعد همین افراد در آمار مهاجرت‌ها قرار می‌گیرند، اما نخبه نیستند.
«سیدسلیمان سیدافقهی» قائم مقام بنیاد ملی نخبگان در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا در مورد مهاجرت نخبگان و افرادی که تحصیلات عالیه دارند و تفاوت میزان مهاجرت در این دو دسته توضیح داد: به این موضوع از چند بعد می‌تواند پرداخت؛ اول اینکه اساسا می‌توان به کسی که از کشور می‌رود و در شرایط فعلی کشور نتوانسته برای خودش زندگی با امنیت شغلی بالا و یا نقش آفرینی اقتصادی فراهم کند «نخبه» گفت؟ نخبه به کسی گفته می‌شود که توانمندی‌هایی فراتر از میانگین افراد دارد. در مورد مهاجرت کنندگان ما همه طیف افرادی داریم. گاهی افرادی مهاجرت می‌کنند که از نظر دانش و سطح مهارت و توانمندی در لایه‌ای که به آنها نخبه بگوییم قرار نمی‌گیرند، ولی مهاجرت می‌کنند بعد همین افراد در آمار مهاجرت‌ها قرار می‌گیرند، اما نخبه نیستند.
قائم مقام بنیاد ملی نخبگان ادامه داد: بخش دیگر افرادی هستند که ظرفیت نخبگی و استعداد و توانمندی دارند، ولی صلاح نمی‌بینند که این توانمندی را با میزان بهره‌مندی که در کشور برای آنها ایجاد شده‌اند، در ایران عرضه کنند و دنبال کشورهای دیگری هستند که توانمندی آنها را با قیمت بالاتری خریداری کنند تا بهره‌مند شوند. این طیف از افراد نخبه هستند و آمار مهاجرت آنها به صورت گزارش‌های مختلف ارائه می‌شود و می‌گویند نخبگان در حال مهاجرت هستند. با این حال در ارتباطی که با جامعه نخبگانی داریم، می‌دانیم که مهاجرت نخبگان در کشور وضعیت بحرانی ندارد. بسیاری از نخبگان در حوزه‌های اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی و… مشغول به کار در ایران هستند و دنبال مهاجرت هم نیستند و می‌خواهند به وطن خود خدمت کنند.
سیدافقهی تاکید کرد: ما جمعی از نخبگان را هم داریم که از کشور رفته‌اند و همین حالا نیز این کار را می‌کنند، اما این نیت ندارند که به کشور بازنگردند، بلکه تعداد زیادی از آنها یا به کشور برگشته‌اند یا قرار است برگردند. در جلساتی که با آنها داشته‌ام با نخبگانی برخورد داشتم که در خارج کشور شرایط سختی را برای کسب وضعیت خاصی پشت سر گذاشته بودند، با این حال به ایران برگشته بودند تا اینجا کار کنند. این طیف بسیار گسترده هستند.
او تاکید کرد: تا زمانی که رصدخانه ملی نخبگان در بنیاد ملی نخبگان شکل نگیرد و به صورت دقیق و جزئی بحث نخبگان و مهاجرت آنها را رصد کنیم، نمی‌توانیم بگوییم دقیقا چه کسانی با چه شرح حال و انگیزه‌ای در حال مهاجرت هستند؟!
قائم مقام بنیاد ملی نخبگان گفت: به دلیل شرایط کشور و خیلی مسائل دیگر شاید افراد بخواهند مهاجرت کنند، اما فراموش نکنیم که مهاجرت به کلی در دنیا زیاد شده است. یکی از علل آن نیز راحت‌تر شدن گردش نخبگان است که به کمک فضای مجازی، امکان ارتباطات از راه دور و یافتن شغل با سایر کشورهاست. طبق آمارها با افزایش نرخ ارز، کاهش درآمدها و… مهاجرت نسبت به گذشته بیشتر شده است.
سیدافقهی اضافه کرد: ما سعی می‌کنیم نظام انتفاع از کشور را در قالب نظام حل مسئله برای نخبگان مطرح کنیم. به این صورت که نخبه در فضای حل مسائل کشور خود نقش ایفا کند و از طریق بازار، درآمدی کسب کند که این درآمد برای آنها قابل توجه خواهد بود. البته نمی‌خواهیم بودجه را افزایش دهیم و مستقیم به نخبه‌ها پول بدهیم و حمایت ما در قالب حمایت پولی صورت بگیرد، بلکه هدف این است که با واگذاری مسائل کشور به نخبگان از آنها حمایت کنیم.
او در ادامه افزود: این راهکار می‌تواند برای اثربخش کردن نخبگان موثر واقع شود و به کمک این راهکار از چالش مهاجرت نخبگان خیال‌مان راحت می‌شود. در واقع نخبگان اگر مهاجرت هم کردند، هر جای دنیا باشند بازهم از ظرفیت آنها استفاده می‌کنیم و حضور فیزیکی نخبگان تنها ملاک نیست، بلکه حضور نخبه در میدان حل مسائل کشور ملاک است و برای ما نیز بسیار اهمیت و موضوعیت دارد.
سیدافقهی در ادامه پیرامون موضوع ضرایب هوشی بسیار بالا و نادر در بین نخبگان ایرانی و بررسی شرایط نخبگان از این منظر نیز اظهار کرد: آنچه در المپیادهای بین المللی مشاهده می‌کنیم نشان می‌دهد که هر سال نخبگان ایران چندین مدال طلا در رشته‌های خیلی مهم مانند ریاضیات، کامپیوتر، نجوم، فیزیک و شیمی به دست می‌آورند و همین نشان از هوش بالای ایرانیان است که نسبت به جمعیت، استعدادهای بالایی داریم.
قائم مقام بنیاد ملی نخبگان ضمن اشاره به اینکه ایران در زمینه فناوری و دانش بنیان نیز به فناوری‌هایی دست پیدا کرده که جزو فناوری‌های نادر در دنیاست، خاطرنشان کرد: همین نکته نیز نشان از هوش بالای ایرانیان دارد و از قدیم نیز این خصوصیت ما برای همه ثابت شده است و می‌دانند که استعداد ایرانیان بالاست و سابقه تمدنی ما نیز چنین توانمندی خاصی که در ایران وجود دارد را ثابت می‌کند. اینکه برای کشف هوش‌بهرهای نادر در ایران آزمون خاصی گرفته باشیم و بر اساس آن هوش فرد را اندازه گیری کرده باشیم، اینطور نبوده و ملاک ما هم چنین چیزی نیست بلکه از نظر ما، جامعه‌ای موفق خواهد بود که در مدیریت این جامعه نخبگانی خوب عمل کند.
قائم مقام بنیاد ملی نخبگان، در ادامه در خصوص تفاوت در تعداد نخبگان دختر و پسر نیز عنوان کرد: در مخاطبان بنیاد ملی نخبگان، می‌توان گفت تقریبا وضعیت به لحاظ کمی بین دو جنس دختر و پسر هر کدام حدود ۵۰ درصد از آمار را تشکیل داده‌اند. حتی به دلیل اینکه برای مردان مسئله تامین معاش زندگی مطرح است، انگیزه آنها گاهی در مقایسه با خانم‌ها کمتر شده است و خانم‌ها به دنبال احساس استقلال طلبی و علاقه مندی به نقش آفرینی در جامعه همیشه دنبال این هستند تحصیلات عالیه داشته باشند و شاید همین موجب تغییراتی در ترکیب جنسیتی در فضای دانشگاهی شده باشد، ولی در زمینه تعداد نخبگان خانم و آقا تفاوت خیلی زیادی به لحاظ کمی نداریم.
او در آخر بیان کرد: ما همیشه فرصت‌های برابری در ظرفیت پذیرش هر دو جنس در دانشگاه‌ها داشته‌ایم و چیزی به عنوان تفکیک جنسیتی وجود نداشته و فرصت‌هایی که یک مرد برای بروز توانمندی خود داشته، برای یک خانم نیز وجود داشته است.
