ایلنا گزارش می‌دهد:
تداوم برج‌سازی در حریم باغ گیاه‌شناسی/ تاکید معاون شهردار تهران بر قانونی بودن ساخت‌وسازها
در حالی که در ماه‌های اخیر روند احداث واحدهای مسکونی بلندمرتبه در حریم شمالی باغ گیاه‌شناسی ملی ایران در منطقه ۲۲ پایتخت، با سرعتی بیشتر از سالهای گذشته ادامه دارد، فعالان محیط‌زیست خواستار توقف این ساخت‌وسازها به دلیل آسیب‌های زیست‌محیطی فراوان آن برای غنی‌ترین کلکسیون گیاهان بومی کشور هستند، اما معاون شهرسازی و معماری شهرداری تهران تاکید دارد که مقررات ساختوساز در این برج‌سازی‌ها رعایت شده است؛ اگرچه رئیس کمیسیون شهرسازی شورای اسلامی شهر تهران معتقد است که مساله باید با «کدخدامنشی» و تفاهم بین ارتش، وزارت جهاد کشاورزی و شهرداری حل شود.
به گزارش خبرنگار ایلنا، با وجود این که توافق بین شهرداری تهران و بنیاد تعاون ارتش برای واگذاری بخشی از زمین‌های متعلق به ارتش به مدیریت شهری پایتخت در منطقه ۲۲ و در عوض صدور مجوز برای احداث ۲۲ ساختمان بلندمرتبه توسط بنیاد تعاون از سوی شهرداری تهران به سال ۱۳۸۷ بازمی‌گردد، اما گزارش‌های میدانی رسانه‌ها حاکی از آن است که پروژه احداث برج‌های ۳۸ طبقه در زمینی که در ضلع شمالی «باغ گیاه‌شناسی ملی ایران» واقع شده است و فعالان محیط‌زیست و البته برخی مسئولان قوه قضاییه معتقدند که در حریم قانونی این باغ محسوب می‌شود، در ماه‌های اخیر سرعت بیشتری به خود گرفته است. در این میان به نظر می‌رسد با وجود این که گودبرداری مربوط به این بلندمرتبه‌سازی‌ها از دوره قبلی مدیریت شهری پایتخت آغاز شده بود، ولی مساعدت مسئولان دوره کنونی شهرداری تهران با این پروژه، نقش مهمی در تسریع در روند اجرای آن داشته است.
همین مساله باعث شده است که در هفته‌های اخیر صدای اعتراض فعالان محیط‌زیست نسبت به برج‌سازی در حریم شمالی باغ گیاه‌شناسی بلندتر شود؛ اعتراضاتی که البته از سالهای قبل آغاز شده بود، اما هیچ‌گاه نتیجه‌ای به همراه نداشت. از نظر فعالان محیط‌زیست، برج‌سازی در حریم باغ گیاه‌شناسی نه‌تنها می‌تواند در بلندمدت باعث خشک شدن چاه‌های حفرشده برای آبیاری گیاهان این مجموعه شود، بلکه سایه این برج‌ها، باعث کاهش نور دریافتی گونه‌های گیاهی ارزشمند باغ گیاه‌شناسی خواهد شد که در خشک شدن بخش زیادی از آنها تاثیر خواهد گذاشت. فعالان محیط‌زیست همچنین معتقدند که برج‌سازی در حریم شمالی باغ گیاه‌شناسی باعث تغییر در رژیم جریانات هوایی و بادهایی می‌شود که به صورت طبیعی از سمت شمال و شمال غرب این مجموعه می‌وزد که همین مساله می‌تواند، ریزش پیش از موعد برگ‌های درختان باغ و در نتیجه، «خزان زودرس» این درختان در سالهای آتی را به همراه داشته باشد.
از مخالفت معاون دادستان کل کشور تا اعتراض اعضای هیات علمی
نکته مهم دیگر، مخالفت بخشی از بدنه قوه قضاییه با پروژه بلندمرتبه‌سازی در حریم باغ گیاه‌شناسی ملی ایران است، به نحوی که نه‌تنها اخیرا با شکایت رئیس موسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع به عنوان متولی باغ گیاه‌شناسی، پای دیوان عدالت اداری به پرونده برج‌سازی در حریم این مجموعه باز شده است، بلکه اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۲ نیز غلامعباس ترکی، معاون دادستان کل کشور نیز در این زمینه گفته است که «احداث ۲۲ بلوک و بالغ بر ۵ هزار و ۵۰۰ واحد مسکونی در این محل، مشکلات متعددی از جمله مشکل آب، آب‌وهوا و نقض استانداردهای ملی و بین‌المللی را برای باغ گیاه‌شناسی به وجود خواهد آورد. موضوعی که در حال حاضر مسلم است، اجرای طرح در خارج از چارچوب مشخص و بدون رعایت استانداردهای لازم است؛ بنابراین ساختوساز در این محوطه از نظر دادستانی ممنوع بوده و ما با آن مخالف هستیم.»
باغ گیاه‌شناسی ملی ایران که در منطقه ۲۲ تهران و در حوالی پارک جنگلی چیتگر واقع شده است، متعلق به موسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع زیرمجموعه وزارت جهاد کشاورزی است. این مجموعه مساحتی بالغ بر ۱۴۵ هکتار دارد که در آن بیش از ۴ هزار و ۴۴۴ گونه گیاهی در قالب رویشگاه‌ها و کلکسیون‌های منحصربه‌فرد با اهداف علمی، آموزشی و ترویجی کاشته شده‌اند. همچنین باغ گیاه‌شناسی ملی ایران از نظر تنوع گونه‌های گیاهی جزو ۱۰ باغ گیاه‌شناسی برتر جهان محسوب می‌شود و وسیع‌ترین باغ گیاه‌شناسی خاورمیانه است؛ به همین دلیل، باغ گیاه‌شناسی در فهرست آثار طبیعی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی به ثبت رسیده و مانند سایر آثار ثبت‌شده در فهرست این وزارتخانه، حریم و ضوابط مشخصی برای ساختوساز در اطراف آن در نظر گرفته شده است.
فعالان محیط‌زیست معتقدند که باغ گیاه‌شناسی نقش مهمی در حفظ گونه‌های گیاهی در معرض خطر یا در حال انقراض ایران دارد. همچنین این مجموعه که از سال ۱۳۴۸ ساخته شده است، در طول ۵۴ سال گذشته، مهمترین پژوهشگاه میدانی متخصصان علوم گیاهی کشور به شمار می‌رود که حفظ آن برای نسل‌های آینده کشور از اهمیت بالایی برخوردار است؛ بخصوص که تا پیش از محدود شدن برگزاری اردوهای دانش‌آموزی و دانشجویی در این باغ در سال گذشته و در بازه زمانی ۸ سالهای که امکان بازدید عمومی از باغ گیاه‌شناسی وجود داشت، به گفته مسئولان موسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع، دست کم ۲ میلیون نفر از این مجموعه بازدید کرده بودند؛ از همین روست که گفته می‌شود مجموعه باغ گیاه‌شناسی، نقش مهمی در ارتقای فرهنگی عمومی زیست‌محیطی جامعه ایفا کرده است.
این‌ها نکاتی است که اعضای هیات‌علمی دو موسسه مهم تحقیقات علوم گیاهی کشور یعنی موسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع و موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر در مرداد سال ۱۴۰۱ یعنی هم‌زمان با پایان مرحله گودبرداری و آغاز احداث سازه‌های بلندمرتبه در حریم شمالی باغ گیاه‌شناسی در بیانیه مشترک خود روی آن دست گذاشتند و تاکید کردند که «حریم باغ گیاه‌شناسی با تعیین ضوابط و مقررات به تصویب شورای حریم وزارت میراث فرهنگی و گردشگری رسیده است، ولی متاسفانه هیچ‌یک از الزامات و محدودیت‌های قانونی این حریم در گودبرداری انجام‌شده در ضلع شمالی این باغ رعایت نشده است. عجیب این که دستور صریح معاون اول محترم رئیس‌جمهور به شهردار محترم تهران در اسفند سال ۱۴۰۰ مبنی بر توقف پروژه تا زمان تصمیم‌گیری برای جابه‌جایی آن نیز نتیجه‌ای در برنداشته است.»
مخالفت بنیاد تعاون ارتش با تخصیص زمین معوض و تداوم برج‌سازی
متولی برج‌های مسکونی در دست احداث در شمال باغ گیاه‌شناسی ملی ایران، بنیاد تعاون ارتش است؛ براساس توافقی که در سال ۱۳۸۷ بین این بنیاد و شهرداری تهران انجام شده است، باید از ۵۱۱ هکتار زمین متعلق به ارتش در منطقه ۲۲، ۳۵۰ هکتار به شهرداری واگذار شود و در عوض آن بنیاد تعاون ارتش اجازه دارد که در ۱۶۱ هکتار دیگر این زمینه، ۲۲ بلوک مسکونی ۳۸ طبقه احداث کند. البته در پروانه اولیه ساختوساز صادرشده برای این برج‌ها، تا سه سال به بنیاد تعاون ارتش فرصت داده شده بود که ساخت‌وسازها را شروع کند، اما گودبرداری این پروژه تا اواخر دهه ۹۰ شروع نشد؛ با این حال، مسئولان بنیاد تعاون ارتش تاکید کرده‌اند که پروانه جدیدی برای ساختوساز در این محوطه از شهرداری تهران گرفته‌اند و مسئولان دوره کنونی مدیریت شهری نیز بر قانونی بودن این ساخت‌وسازها تاکید دارند، ولی مدیران موسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع مخالف این مواضع هستند.
در همین راستا، اخیرا موسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع از بنیاد تعاون ارتش و شهرداری تهران به دیوان عدالت اداری شکایت کرده و خواستار ارائه مستندات کامل درباره صدور پروانه جدید برای ساختوساز در شمال باغ گیاه‌شناسی و رعایت حریم قانونی این باغ شده است. علی علیزاده علی‌آبادی، رئیس موسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع همچنین مهرماه ۱۴۰۲ با ارسال نامه‌ای به سران سه‌قوه خواستار توقف پروژه بلندمرتبه‌سازی در حریم شمالی باغ گیاه‌شناسی شده و تاکید کرده است که «این پروژه تیر خلاصی به باغ ملی، به‌عنوان میراث علمی، تخصصی، طبیعی و فرهنگی کشور است و با این که وزارت جهاد کشاورزی حاضر به واگذاری زمین معوض به بنیاد تعاون ارتش برای ساخت این برج‌ها شده و قانون، ساختوساز خارج از توان اکولوژیک پایتخت را ممنوع می‌کند، ولی بنیاد تعاون ارتش این پیشنهاد را نپذیرفته است و همچنان به پروژه بلندمرتبه‌سازی در حریم باغ گیاه‌شناسی ادامه می‌دهد.»
از قضا ایده واگذاری زمین معوض به بنیاد تعاون ارتش، مورد تایید مهدی عباسی، رئیس کمیسیون شهرسازی و معماری شورای اسلامی شهر تهران نیز قرار دارد. او که پیش از این تاکید کرده بود که «شهرداری می‌تواند برای حفظ حریم باغ گیاه‌شناسی به ذی‌نفعان ساختوساز در مجاورت این باغ، زمین معوض بدهد»، حالا در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا معتقد است که «می‌توان این مساله را از طریق کدخدامنشی و تفاهم بین ارتش، وزارت جهاد کشاورزی و شهرداری تهران حل کرد.» عباسی همچنین تاکید دارد که «درباره ساختمان‌هایی که قبلا در حریم باغ گیاه‌شناسی ساخته شده است، نمی‌توان اقدامی انجام داد، ولی درباره ساخت‌وسازهایی که هنوز به پایان نرسیده و براساس توافق‌های قبلی در حال انجام است، شهرداری باید به عنوان ضلع سوم ورود کند و یک توافق جدید با مالکان داشته باشد و حتی زمینی به‌جای آن برای ساختوساز بدهد.»
لزوم دستیابی ارتش، وزارت جهاد کشاورزی و شهرداری به تفاهم مشترک
مهدی عباسی در همین راستا با تاکید بر این که «باغ گیاه‌شناسی ملی ایران، میراث ثبتی و طبیعی کشور محسوب می‌شود»، می‌گوید که «از گذشته حریمی برای باغ گیاه‌شناسی مشخص و ابلاغ شده بود که به‌تازگی نیز این حریم بازتعریف شده است تا ساختمان‌سازی در مجاورت باغ با ارتفاع خاصی انجام شود. مهمترین علت در نظر گرفته شدن حریم مشخص این است که بلندمرتبه‌سازی در مجاورت باغ گیاه‌شناسی، ممکن است به گیاهان موجود در این باغ آسیب بزند و جلوی آفتاب مورد نیاز برای رشد آنها را بگیرد. همچنین گودبرداری‌های عمیق نیز می‌تواند به آب‌های زیرزمینی و چاه‌های حفرشده برای آبیاری گیاهان باغ گیاه‌شناسی صدمه بزند؛ بنابراین تصمیم برآن شده است که ساختمان‌سازی با ارتفاع و با فاصله خاصی از حریم باغ انجام شود.»
رئیس کمیسیون شهرسازی و معماری شورای اسلامی شهر تهران همچنین با بیان این که «مسئولان شهرداری باید تدبیری اتخاذ کنند تا بلندمرتبه‌سازی در مجاورت باغ گیاه‌شناسی ادامه پیدا نکند»، تاکید دارد که «باغ گیاه‌شناسی یک مجموعه ملی است، بنابراین حفظ و نگهداری آن نیز عزم ملی می‌طلبد؛ البته نباید فراموش کنیم که ذی‌نفعان ساختوساز نیز باید به این باغ از منظر ملی باغ نگاه کنند. بنابراین حل این مساله به مشارکت چندجانبه بین ارتش، شهرداری تهران، وزارت جهاد کشاورزی و حتی قوه قضاییه احتیاج دارد. به نظر می‌رسد بهتر است که شهرداری و وزارت جهاد کشاورزی، زمین جایگزینی را برای ساخت واحدهای مسکونی پیش‌بینی‌شده توسط بنیاد تعاون ارتش در نظر بگیرند و البته وزارت جهاد نیز باید کمک کند که حقوق ایجادشده برای برج‌هایی که با مجوز شهرداری در حال احداث هستند، جبران شود.»
البته به گفته عباسی، «مسئولان بنیاد تعاون ارتش می‌توانند با مصلحت‌اندیشی کمک کنند که برج‌های در دست احداث از نظر میزان تراکم و طبقات تعدیل شوند و سایر بلوک‌های پیش‌بینی‌شده در این پروژه نیز در منطقه‌ای دیگر ساخته شوند و سایر تصمیمات مربوط به پروژه احداث واحدهای مسکونی مورد نیاز کارکنان ارتش جمهوری اسلامی ایران نیز اصلاح شود تا بتوان بدون آسیب وارد کردن به باغ گیاه‌شناسی، هم نیاز پرسنل محترم ارتش و هم منافع پیش‌بینی‌شده برای بنیاد تعاون ارتش تامین شود.»
تاکید معاون شهردار بر تلاش برای وارد شدن کمترین آسیب به باغ گیاه‌شناسی
«حمیدرضا صارمی»، معاون شهرسازی و معماری شهرداری تهران نیز در گفت‌وگویی کوتاه با خبرنگار ایلنا معتقد است که «ساختوساز در حریم باغ گیاه‌شناسی ملی ایران به صورت قانونی انجام می‌شود و تابع مقررات مصوب وزارت میراث فرهنگی و گردشگری است و در حال حاضر، ضوابط قانونی تعیین‌شده در این ساخت‌وسازها رعایت می‌شود.» او البته می‌پذیرد که «در گذشته اتفاقاتی در زمینه صدور مجوز برای ساختوساز در حریم این باغ رخ داده که تابع مقتضیات آن زمان بوده است، اما در بررسی‌های کنونی حتما دقت نظر لازم را به خرج می‌دهیم تا مشکلی برای باغ گیاه‌شناسی از نظر تامین آب و شرایط اکولوژیکی مورد نیاز گیاهان آن ایجاد نشود.»
معاون شهردار پایتخت همچنین در پایان در تاکید دارد که «حتما نیازهای باغ گیاه‌شناسی و وارد شدن کمترین آسیب به گیاهان موجود در این باغ در بلندمرتبه‌سازی‌های در حال انجام در این محل در نظر گرفته خواهد شد. البته باید توجه داشت که مجوز ساختوساز در باغ گیاه‌شناسی از گذشته صادر شده است و با اصلاحاتی که اخیرا در این مجوز صورت گرفته، هم‌اکنون ساختوساز در شمال این مجموعه به صورت قانونی در حال انجام است. اما در حقیقت تعهداتی که شهرداری از دوره‌های گذشته به این مجموعه داده است، شرایط را به شکل کنونی پیش برده است، ولی تلاش می‌کنیم همین حالا نیز ساخت‌وسازها با کمترین آسیب به باغ گیاه‌شناسی انجام شود.»
