در گفت‌وگو با ایلنا مطرح شد؛
طراحی نشان مسئولیت اجتماعی دانشگاهیان/ بازنگری در آیین نامه کرسی‌های آزاداندیشی
مدیرکل سیاستگذاری و برنامه ریزی فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم گفت: در آیین نامه کرسی‌های آزاداندیشی بازنگری داشتیم که توسط کارگروه تخصصی صورت گرفته البته هنوز در قالب پیشنهادی از سوی ماست و باید در شوراهای تخصصی، مورد بحث قرار بگیرد تا تصویب و ابلاغ شود.
«محمدمهدی ذوالفقارزاده» مدیرکل سیاستگذاری و برنامه ریزی فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم در گفت و گو با خبرنگار ایلنا در مورد سیاست‌های فرهنگی و اجتماعی دانشگاه‌ها در سال تحصیلی جدید بیان کرد: ابتدا باید توضیح داد که منظور ما از سیاستگذاری چیست؟ عمده تصوری که از خط مشی وجود دارد، این است که یک سری آمال و آرزو مدون می‌شود و در قالب سند ارائه می‌کنیم که سند سیاستی است. عمدتا خیلی از این آمال و آرزوها کلی است و عملا به طرح و برنامه تبدیل نمی‌شود.
مدیرکل سیاستگذاری و برنامه ریزی فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم ادامه داد: سیاست هم باید آمال و آرزوها یا به تعبیر دقیق‌تر آرمان‌ها را ببیند هم واقعیت‌های کف دانشگاه یا جامعه را مدنظر قرار دهد. تلقی ما از سیاست و تلفیق آرمان‌ها و سیاستگذاری اینگونه است.
ذوالفقارزاده تصریح کرد: همچنین سیاست باید امتداد طرح و برنامه داشته باشد و صرفا در یک فضای سیاستی باقی نماند. این دو اصل را مبنا قرار داده‌ایم و در دفتر سیاستگذاری و برنامه ریزی فرهنگی و اجتماعی سه اولویت را بیشتر مشخص نکرده ایم؛ اولویت‌های سیاستی ما فقط سه مورد است و ۳۰ یا ۴۰ سیاست را اعلام نکرده ایم.
مدیرکل سیاستگذاری و برنامه ریزی فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم افزود: سیاست اول ما این است که عینک فرهنگ را به چشم می‌زنیم و تبیین می‌کنیم که انتظار از فرهنگ داخل دانشگاه چیست؟ پاسخ به این سوال اولویت اول ماست. اگر کارویژه داخلی فرهنگی را از دانشگاه‌ها حذف کنیم، چه اتفاقی می‌افتد؟ انتظار داریم در محیط دانشگاه‌ها اخلاق، بینش و معرفت دانشگاهیان رو به رشد و تعالی باشد و می‌خواهیم فرهنگ تربیتی آن‌ها محقق شود. افراد دانشگاهی باید اخلاق علمی را یاد بگیرند، تعامل با یکدیگر را بیاموزند، مدارا و تاب آوری را افزایش دهند، با نشاط و پویا باشند. همچنین صداقت و امانت داری که جزو ارزش‌های انسانی است در فضای دانشگاهی باید به صورت ویژه و دقیق‌تر رعایت شود و جست و جوگری و تلاش برای شناخت حقیقت و عالم را باید مدنظر قرار دهند.
او تاکید کرد: این موارد اولویت اول ماست که باید برای آن طرح و برنامه داشته باشیم. چند طرح ذیل این اولویت‌بندی‌ها تعریف شده است. به عنوان نمونه اینکه بتوانیم فضای گفت و گو و آزاداندیشی را دامن بزنیم خیلی مهم است. این همان فضای تبیین‌گری است. ضمن اینکه باید برای تحقق اولویت ها، بتوانیم رابطه مسئولین و دانشگاهیان را با مسئولان تسهیل کنیم تا بتوانند حضور بیشتری در کنار دانشجویان داشته باشند.
مدیرکل سیاستگذاری و برنامه ریزی فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم گفت: حداقل برای محقق شدن این دو مصداق؛ کرسی‌های آزاداندیشی را پررنگ کرده‌ایم، جشنواره برهان و ستاد گفت و گوی اثر بخش بین مسئولین و دستگاه‌های اجرایی و دانشگاهیان را پیش برده‌ایم. وزیر علوم اردیبهشت سال ۱۴۰۱ به اعضای هیات دولت نامه‌ای زدند و نمایندگان دستگاه‌ها در سطح عالی معرفی شدند و در سطح عالی به معاونت فرهنگی آمدند و فضای گفت و گو شکل داده شد. این نمایندگان به روسای دانشگاه‌ها معرفی شده تا بتوانند با آن‌ها ارتباط بگیرند و از حضور آن‌ها در فضای دانشگاه در جهت گفت و گوی اثربخش بهره ببرند.
ذوالفقارزاده اضافه کرد: ما نمی‌خواهیم کارهایی که می‌کنیم محدود به سند شود و در فضای اخلاق دانشگاهیان مرام نامه اخلاقی تنظیم می‌شود البته که پیشتر هم چنین چیزی وجود داشت و موسسه انجمن علمی اخلاق کاربردی ایران نظام نامه خوبی را با همکاری معاونت آموزش وزارت علوم تهیه کرده بودند. در دوره‌های قبل نیز مورد تاکید بوده و ما سعی کردیم از همه تجربه‌های قبلی نیز استفاده کنیم و کارهایی که در زمینه پژوهش، آموزش، فرهنگی و… انجام شده است را تجمیع می‌کنیم تا سند جامعی را مدون کنیم.
به گفته مدیرکل سیاستگذاری و برنامه ریزی فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم این فعالیت‌ها تبدیل به طرح‌هایی ذیل سیاست فرهنگی تربیتی دانشگاهیان می‌شود که اتفاقا فقط مربوط به اساتید یا فقط مربوط به دانشجویان نیست و همه دانشگاهیان را در برمی‌گیرد.
او اظهار کرد: سیاست دیگری که دنبال می‌کنیم این است که با همین عینک فرهنگی در دانشگاه می‌ایستیم و به محیط دانشگاه می‌نگریم. و به این توجه می‌کنیم که در نگاه از پس عینک فرهنگ، چه انتظاری از محیط دانشگاه داریم و چه کارویژه‌ای را باید دنبال کنیم؟و آن کارویژه‌ای که برای ما تعریف می‌شود را اصطلاحا با عنوان مسئولیت اجتماعی دانشگاهیان مطرح می‌کنند.
مدیرکل سیاستگذاری و برنامه ریزی فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم گفت: دانشگاهیان باید در قبال جامعه و مسائل آن دغدغه‌مند و حساس باشند ولو اینکه داوطلبانه خودشان را در مسیر حل مسائل کشور و شناسایی آن‌ها قرار دهند. این تعریف کلی ما از مسئولیت اجتماعی است و چون مسائل تک ساحتی نیستند، باید در فضای شبکه‌ای این اتفاق بیفتد. بنابراین سیاست دوم ما سیاستگذای مسئولیت‌ها و شبکه اجتماعی دانشگاهیان است. ذیل همین موضوع، یکی از طرح‌هایی که به صورت ویژه دنبال می‌شود، طرح نشان مسئولیت اجتماعی دانشگاهیان است. جایزه یا نشانی طراحی می‌کنیم و آیین نامه آن در حال تنظیم است و چه بسا از امسال اجرایی شود.
او بیان کرد: هدف از این نشان یا جایزه، شناسایی گروه‌های فعال و داوطلبی است که مسئولانه در قبال جامعه عمل کرده اند. ما این افراد را نمی‌شناسیم و با اقداماتی که می‌کنند گم نام مانده‌اند. ترویج چنین فعالیت‌هایی و شناسایی افراد موثر در این حیطه را وظیفه معاونت فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم می‌دانیم.
ذوالفقارزاده در مورد پایش و آینده نگری فرهنگی اجتماعی دانشگاه‌ها به عنوان سومین اولویت سیاستگذاری‌های فرهنگی و اجتماعی توضیح داد: دو ماموریت اول وضع موجود را رصد می‌کنند و سومین ماموریت، آینده و فضای مطلوب را ترسیم می‌کند و فاصله این دو نقطه را می‌سنجد. شاخص‌های ارزیابی عملکرد فرهنگی اجتماعی دانشگاه‌ها ذیل ماموریت سوم انجام شده و به زودی نهایی می‌شود.
او در پاسخ به این سوال که دانشگاه را چطور ملزم به برگزاری فضاهای گفت و گو و کنشگری فرهنگی و اجتماعی خواهند کرد؟ گفت: واژه الزام در محیط دانشگاهی محل بحث است چرا که دانشگاه‌ها سازمانی با درجه استقلال بالا هستند. البته معنای این استقلال رهاشدگی نیست. اگر بنا بر رهاشدن بود که این همه برنامه ریزی نمی‌کردیم. در ستاد ما باید فضا و چهارچوب‌ها را با همکاری افراد فراهم کنیم تا روسا و مسئولین دانشگاهی، کارگزاران و کارشناسان فرهنگی، دانشجوها و گروه‌های دانشجویی همه در این همکاری حضور داشته باشند.
مدیرکل سیاستگذاری و برنامه ریزی فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم افزود: مطلوب ما این نیست که مثلا در برگزاری کرسی‌های آزاداندیشی، معاونت فرهنگی متولی برگزاری کرسی‌ها باشد بلکه مطلوب است در مسیری خودجوش و طبیعی، گروه‌های دانشجویی، کرسی آزاداندیشی برگزار کنند. سال گذشته برای سوق دادن دانشگاه‌ها به سمت چنین فعالیت‌هایی، دیدیم که پس از گذر از دوران کرونا، رکودی در عرصه گفت و گو و برگزاری کرسی‌ها رخ داده و ابتدای سال تحصیلی قبل، در جهت احیای کرسی‌های آزاداندیشی، نامه‌ای به دانشگاه‌ها زدیم و از آن‌ها خواستیم با توجه به شیوه نامه‌هایی که از قبل تنظیم شده بود در این زمینه اقدام کنند و از دانشگاه‌ها خواستیم حداقل هر دانشگاه در پاییز سه کرسی برگزار کند. خوشبختانه این اتفاق افتاد و آمار رو به رشد بود و ما نیز رصد می‌کردیم، اما هنوز با نقطه مطلوبی که توضیح دادم فاصله داریم.
او بااشاره به جشنواره برهان ادامه داد: ما در آیین نامه کرسی‌های آزاداندیشی بازنگری هم داشتیم که توسط کارگروه تخصصی صورت گرفته البته هنوز در قالب پیشنهادی از سوی ماست و باید در شوراهای تخصصی، مورد بحث قرار بگیرد تا تصویب و ابلاغ شود. حدود ۱۰ ساعت برای بازنگری در آیین نامه کرسی‌های آزاداندیشی وقت گذاشتیم و فعالان دانشجویی و کارشناسانی را از دانشگاه‌ها دعوت کردیم و در چهار جلسه آیین نامه بازنگری شد و پیش‌نویس آن در اختیار دانشگاه‌ها قرار گرفته تا نظر خود را اعلام کنند.
مدیرکل سیاستگذاری و برنامه ریزی فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم در آخر عنوان کرد: سامانه هدف به نشانی hadaf. dmsrt. ir هم داریم که سامانه جمع سپاری است. همه برنامه‌ها و آیین نامه‌ها در این سامانه وجود دارد و افراد می‌توانند روی آیین نامه‌ها نظر بدهند. ما این نظرات را تجمیع می‌کنیم و برای مجموعه‌های تصمیم گیرنده ارسال می‌کنیم.
