لزوم آشنایی معلمان با نظریات علمی جدید برای کار با کودکان استثنایی/گزینش نهایی ۱۲۰ نفر از متقاضیان آموزگاری در حال انجام است

«اسماعیل برقی»، معاون آموزشی، پرورشی و تربیت بدنی سازمان آموزش و پرورش استثنایی کشور، در مورد آخرین وضعیت دانش آموزان با آسیب شنوایی به خبرنگار ایلنا توضیح داد: هفته جهانی ناشنوایان فرصت مناسبی است تا توجه جامعه به این قشر معطوف شود و برای کمک به آن‌ها، دستگاه‌ها اقدامات لازم را انجام دهند. جهانی بودن این هفته نیز به دلیل اهمیت توجه به افراد با آسیب شنوایی است. 

برقی ضمن گرامیداشت یاد استاد جبار باغچه بان به عنوان اولین معلم دانش آموزان ناشنوا و کم شنوا و ذبیح الله بهروز که ۱۰۰ سال پیش به عنوان نخستین کسانی که برای آموزش کودکان با آسیب شنوایی اقدامات مهمی انجام دادند، گفت: آموزش و پرورش ناشنوایان هم اکنون جزئی جدایی ناپذیر ناپذیر از آموزش و پرورش استثنایی و کل دستگاه تعلیم و تربیت است. هم اکنون حدود ۱۵ هزار دانش آموز ناشنوا و نیمه شنوا داریم که از این تعداد حدود ۱۰ هزار نفرشان در مدارس پذیرا، به صورت آموزش تلفیقی و فراگیر تحصیل می‌کنند و حدود ۵ هزار نفرشان در مدارس خاص یا استثنایی درس می‌خوانند. 

معاون آموزشی، پرورشی و تربیت بدنی سازمان آموزش و پرورش استثنایی کشور تصریح کرد: نظام آموزشی به صورتی طراحی شده تا این دانش آموزان هم بتوانند از مدارس خاص و ویژه بهره ببرند هم در صورت تمایل و داشتن شرایط، به مدارس عادی بروند و در کنار هم سالان خود، در محیط با کمترین محدودیت و در نزدیکترین مدرسه به محل سکونت خودشان تحصیل کنند. دوره‌های تحصیلی هم به دو شکل مدارس پذیرا و استثنایی وجود دارد و با توجه به شرایط و توانمندی دانش آموز امکان شرکت در دو حالت برای آن‌ها وجود دارد. 

برقی ادامه داد: از نظر آموزشی ما دوره‌های تحصیلی خاصی برای دانش آموزان استثنایی تعریف کرده ایم. اولین مرحله دوره پیش دبستانی است. پیش دبستانی برای این دانش آموزان دو سطح دارد که سطح اول برای زیر ۴ سال است و با هدف مداخله بهنگام انجام می‌شود. در واقع ما کودکان ناشنوا را از بدو تشخیص می‌پذیریم و با والدین آن‌ها در زمینه شیوه‌های ارتباطی کار می‌کنیم. سطح دوم این دوره نیز آمادگی ۱ و ۲ است. در آموزش و پرورش استثنایی دوره پیش دبستانی برای همه گروه‌های معلولیت رسمی و الزامی است و مانند نوآموزان عادی به صورت اختیاری نیست. به دلیل اینکه باید مداخله بهنگام صورت بگیرد. 

او تاکید کرد: مرحله بعدی دوره ابتدایی، که از پایه اول تا ششم است و سپس دوره متوسطه اول و دوم نیز برای دانش آموزان استثنایی با آسیب شنوایی و سایر نیازهای ویژه تعریف شده است که اغلب شامل فنی حرفه‌ای و کاردانش می‌شود. 

به گفته برقی؛ تعداد زیادی از دانش آموزان با آسیب شنوایی هرساله در آزمون سراسری شرکت می‌کنند و موفقیت کسب می‌کنند و راهی دانشگاه می‌شوند. 

معاون سازمان آموزش و پرورش استثنایی در خصوص منابع و محتوای دانش آموزان با آسیب شنوایی بیان کرد: ما برای دانش آموزان ناشنوا و کم شنوا به این دلیل که از هوشبهر عادی برخوردار هستند، از همان محتواهای درسی نظام عادی استفاده می‌کنیم چرا که معتقدیم آن‌ها باید با دانش آموزان عادی رقابت کنند و به دانشگاه بروند و این توان را هم دارند. بنابراین به طور کلی و به صورت الزامی، برای همه دانش آموزان استثنایی که هوشبهر عادی دارند، از محتوای آموزشی و پرورشی عادی استفاده می‌کنیم. 

او اضافه کرد: در کتاب‌های درسی دانش آموزان با آسیب شنوایی، مناسب‌سازی لازم صورت می‌گیرد؛ مناسب‌سازی هم سطوح مختلفی دارد. بخشی از این اقدام، مربوط به اضافه کردن دروس خاص به مجموعه درس‌های این دانش آموزان است. به عنوان نمونه، بحث زبان آموزی و جمله‌سازی دانش آموزان ناشنوا و کم شنوا در قالب درس به این افراد ارائه می‌شود که علاوه بر آن مطالبی است که در مدارس عادی به دانش آموزان آموزش داده می‌شود. 

برقی تاکید کرد: همچنین ما سایر کتاب‌های عادی را مناسب‌سازی می‌کنیم چرا که آن‌ها از کتاب درسی عمومی استفاده می‌کنند، ولی مناسب‌سازی لازم دارند. مثلا کتاب فارسی در همه پایه‌ها یا هدیه‌های آسمانی در پایه پنجم و ششم ابتدایی برای اینکه قابل درک‌تر شود و افزایش گنجینه لغات کودکان با آسیب شنوایی، به لحاظ تصویری مناسب‌سازی می‌شود. این مناسب‌سازی بصری به این صورت است که کتاب دارای همان محتوای عادی است، اما تعداد تصاویر آن را افزایش می‌دهیم یا تصاویر متناسب‌تری را در کتاب چاپ می‌کنیم تا قابل درک‌تر شود. 

بر اساس گفته‌های معاون آموزشی، پرورشی و تربیت بدنی سازمان آموزش و پرورش استثنایی کشور، ارائه راهنمای معلم نیز از دیگر اقداماتی است که برای همه دروس در اختیار معلمان قرار می‌گیرد. او افزود: همچنین درس افزارهایی متناسب با دروس به دانش آموزان ارائه می‌شود. به عنوان نمونه، ما در آموزش و پرورش استثنایی، درس افزارهای زبان انگلیسی را برای پایه‌های هفتم تا نهم تهیه کرده‌ایم و همکاران در حال تهیه همین درس‌افزار برای پایه‌های بالاتر نیز هستند. 

معاون آموزشی، پرورشی و تربیت بدنی سازمان آموزش و پرورش استثنایی کشور اضافه کرد: یکی دیگر از فعالیت‌های ما، توسعه رشته‌های کاردانش مناسب برای دانش آموزان دارای اختلال شنوایی در هنرستان هاست؛ در سال جاری ۷ رشته را در ۹ هنرستان در ۶ استان توسعه دادیم. برای این امر ابتدا آمایش سرزمینی انجام شد و از همکاران و دانش آموزان نظرخواهی کردیم و رشته‌هایی مانند پرورش قارچ، مدیریت آشپزی و قنادی، تاسیسات ساختمان، خیاطی، تراش سنگ‌های قیمتی، دوخت‌های سنتی و محلی و مدیریت خانواده را برای دانش آموزان با آسیب شنوایی توسعه دادیم. همچنین رشته تربیت بدنی را برای اولین بار در آموزش و پرورش استثنایی، امسال در مدرسه ناشنوایان نظام مافی افتتاح کردیم. با وزارت آموزش و پرورش هماهنگی صورت گرفته و در صدد هستیم تا در برخی از استان‌ها بتوانیم این رشته را توسعه و گسترش دهیم. 

معاون آموزشی، پرورشی و تربیت بدنی سازمان آموزش و پرورش استثنایی کشور گفت: ما برنامه‌هایی متناسب با توان دانش آموزان با آسیب شنوایی طراحی می‌کنیم تا از این طریق موجب پیشرفت آن‌ها شویم. معتقدیم توانمندی‌های این دانش آموزان باید حتما برای جامعه شناخته شود تا جامعه نیز بتواند وظیفه خود را در قبال این افراد انجام دهد. ما در آموزش و پرورش استثنایی، در راستای توانمندسازی دانش آموزان فعالیت می‌کنیم و هدف ما در مقطع متوسطه این است که بتوانیم در این دانش آموزان مهارت‌های مورد نیاز برای ورود آنان به اجتماع و کسب موقعیت‌های شغلی مناسب را ایجاد و تقویت کنیم همچنین کمک کنیم تا بتوانند استقلال نسبی در زندگی فردی و اجتماعی به دست آورند. دستیابی به اشتغال برای افراد معلول یکی از اهداف ماست و توسعه و طراحی رشته‌هایی که نام بردم، به جهت اشتغال دانش آموزان استثنایی بعد از فارغ التحصیلی است. 

به گفته برقی؛ آموزش و پرورش ناشنوایان و کم شنوایان جزوی از آموزش و پرورش استثنایی و آموزش و پرورش استثنایی جزوی از آموزش و پرورش است و در نهایت آموزش و پرورش کشور نیز یک نهاد اجتماعی است. او گفت: اگر به طور کلی انگیزه در دانش آموزان کشور افزایش پیدا کند، این افزایش انگیزه قابل تسری به دانش آموزان استثنایی نیز هست. شواهد نشان می‌دهد انگیزه کافی در دانش آموزان با آسیب شنوایی برای ادامه تحصیل، اشتغال و فعالیت اجتماعی وجود دارد. به عنوان مثال پذیرش افراد ناشنوا و کم شنوا در رشته‌های مختلف دانشگاهی یکی از عوامل ایجاد انگیزه در آن‌هاست یا شور و هیجانی که در آغاز تحصیلی در دانش آموزان آسیب شنوایی وجود دارد، نشان دهنده انگیزه آن‌هاست. امیدواریم انگیزه مندی را در بین بچه‌ها تزریق کنیم چرا که وظیفه ما ایجاد نشاط و امید در آن‌هاست. البته عوامل مختلف اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و… نیز وجود دارد. 

برقی ادامه داد: اگر هم احیانا کاهش انگیزه در دانش آموزان استثنایی ایجاد شود به این دلیل است که شناخت کافی از این گروه دانش آموزان وجود ندارد. ناشنوا قبل از اینکه ناشنوا باشد، یک انسان است و کمک به او، کمک به جامعه بشری است، پس باید روی نگرش جامعه کار کنیم. یکی از اساتید این رشته در کتابش نوشته بود «هیچ صدایی خوش آهنگ‌تر از صدای ناشنوایی که سخن می‌گوید نیست». بنابراین اگر جامعه این افراد را بپذیرد و به آن‌ها کمک کند و توانمندی‌های آن‌ها را بشناسد، طبیعتا انگیزه آن‌ها بیشتر می‌شود. 

معاون آموزشی، پرورشی و تربیت بدنی سازمان آموزش و پرورش استثنایی کشور خاطرنشان کرد: سازمان بهزیستی و بخصوص انجمن‌های غیردولتی مرتبط با ناشنوایان فعال و موثر هستند. همه نهادهایی که مسئولیت دارند و سازمان‌های مردم نهاد فعال در زمینه افراد ناشنوا اگر هماهنگ شوند، بهتر می‌توانند وظایف خود را انجام دهند و پیگیر حق و حقوق افراد با آسیب شنوایی باشند. 

او در خصوص جذب معلمان مخصوص گروه دانش آموزان ناشنوا و کم شنوا نیز اظهار کرد: به طور کلی ۲۳ هزار همکار در آموزش و پرورش استثنایی وجود دارد و اقدامات خوبی نیز در جهت جذب نیروی انسانی صورت گرفته است. در آزمون استخدام آموزگار استثنایی امسال حدود ۸۲۰ نفر پذیرش شدند و گزینش ۱۲۰ نفر از آن‌ها در حال انجام است. ما رشته‌ای اختصاسی برای معلمان دانش آموزان ناشنوا و یا سایر معلولیت‌ها نداریم بلکه از رشته‌های کارشناسی مرتبط، معلمان جدید پذیرفته می‌شوند و دانشگاه فرهنگیان دو ترم برای آن‌ها دوره آموزشی برگزار می‌کند. 

معاون سازمان آموزش و پرورش استثنایی کشور عنوان کرد: ما توانمندسازی نیروهای انسانی را در آموزش و پرورش استثنایی دنبال می‌کنیم و اطلاعات معلمان ما باید دائم به روز شود و با نظریات علمی جدید در حیطه کار با کودکان استثنایی آشنا شوند به همین دلیل همیشه برای معلمان مدارس استثنایی دوره‌های ضمن خدمت برگزار می‌کنیم. 

برقی یادآوری کرد: اینگونه نیست که برای هر گروه معلولیت معلم جداگانه جذب کنیم، بلکه افراد بر اساس توانمندی و علاقه مندی و تجربیاتی که دارند به عنوان معلم برای گروه‌های اتیسم، کم توان ذهنی، آسیب بینایی، شنوایی و… انتخاب می‌شوند.