لزوم تقویت رویکرد اجتماع محور و مشارکت اجتماعی در پیشگیری از خودکشی

«آرزو ذکایی‌فر» معاون پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی سازمان بهزیستی کشور در گفت و گو با خبرنگار ایلنا درباره برنامه جامع پیشگیری از خودکشی گفت: حق حیات بنیادین‌ترین حق انسانی بشمار آمده که سایر حقوق پیش بینی شده در اسناد بین المللی حقوق بشر و حقوق شهروندی مندرج در قانون اساسی متوقف بر حق حیات است. اهمیت این حق تا بدانجا است که حتی در شرایط اضطراری نیز نمی‌توان آن را نقض کرد؛ بنابراین تمامی دولت‌ها مکلف هستند تمهیداتی را در جهت پاسداری از حق حیات تمام شهروندان خود فراهم کنند.

وی ادامه داد: از آنجا که پدیده خودکشی یک آسیب چند وجهی بوده و از دیدگاه علوم مختلف همچون روان شناسی، جامعه شناسی، پزشکی، جرم‌شناسی و حقوق کیفری قابل تحلیل و بررسی است؛ لذا، طراحی برنامه‌ای جامع به منظور کنترل و کاهش این آسیب نیازمند طراحی برنامه‌ای ملی و میان رشته‌ای بوده است؛ جمهوری اسلامی ایران با استناد به شرع مقدس اسلام، قوانین داخلی و بین المللی، در طی سال‌های متمادی اقدامات تخصصی و هدفمندی را در پیشگیری از بروز و شیوع این آسیب به موقع به اجرا قرارداده است؛ چه اینکه در برنامه کشوری پیشگیری از خودکشی که توسط وزراتین بهداشت، درمان و آموزش پزشکی؛ و وزارت کشور در سال ۱۴۰۰ تدوین شده؛ و شرح وظایف و اختیارات کلیه دستگاه‌های اجرایی ذیصالح، از جمله سازمان بهزیستی کشور، که در حال حاضر به استناد جزء ۸ از بند پ ماده ۵۷ قانون احکام دائمی برنامه‌های توسعه کشور، متولی اصلی سلامت اجتماعی در کشور، با رویکرد پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی شناخته شده؛ در این سند پیش بینی شده است.

معاون پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی سازمان بهزیستی کشور ادامه داد: براین اساس، معاونت پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی مرکز توسعه پیشگیری سازمان بهزیستی کشور، در راستای وظایف ماهوی خود از سال ۱۳۹۷ برنامه مداخله هدفمند در محلات و اجرای برنامه پیشگیری اجتماع محور از خودکشی را در ۵ استان کشور، بر اساس نتایج به دست آمده از رصد آسیب‌های اجتماعی و آمار ارایه شده توسط پزشکی قانونی و دانشگاه علوم پزشکی که بالاترین میزان خودکشی منجر به فوت و اقدام را داشته‌اند، تدوین و اجرا کرده و در ادامه از سال، ۱۳۹۹ بدلیل تفییرات روند و تأثیرات روانشناختی، اجتماعی و اقتصادی خودکشی برخانواده وجامعه، موجب گردید تا برنامه جامع پیشگیری از خودکشی در کل کشور را طراحی و اجرا کند.

وی با اشاره به اهداف برنامه جامع پیشگیری از خودکشی گفت: رصد مستمر وضعیت خودکشی و عوامل تعیین کننده آن در کشور، استان، شهرستان و محلات، کنترل و کاهش خودکشی از طریق بکار گیری رویکردهای نوین پیشگیری با اجرای برنامه‌های بومی مبتنی بر ظرفیت‌های محلی، برنامه‌ریزی اجتماعی با توجه به الگوهای بومی در استان به منظور کنترل و کاهش خودکشی میزان خودکشی، شناسایی مستمر افراد پرخطر از طریق غربالگری و ایجاد سیستم ارجاع، افزایش حمایت اجتماعی به ویژه از گروه‌های پرریسک و آسیب‌پذیر که شناسایی شده‌اند، ارتقا توانمندی گروههای پر خطر و در معرض خطر برای کنترل افکار خودکشی و آموزش و توانمندسازی تسهیلگران محلی و تخصصی در حوزه پیشگیری از خودکشی از اهداف این برنامه جامع است.

ذکایی‌فر با اشاره به گروه‌های هدف این برنامه جامع تصریح کرد: در سطح نخست؛ جمعیت عمومی و در سطح دوم؛ گروه‌های پر خطر و در معرض خطر است.

معاون پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی سازمان بهزیستی کشور با اشاره به اقدامات و برنامه‌ها در سطح پیشگیری گفت: انتخاب سوپروایزران و راهبران استانی، تشکیل کمیته کشوری با حضور صاحبنظران، تشکیل کمیته استان با حضور شرکای دولتی و غیردولتی و تهیه به روزرسانی اطلس خودکشی استان، انتخاب شهرستان‌ها بر اساس اطلس اجتماعی خودکشی استان، تشکیل کمیته شهرستان و انتخاب محله توسط کمیته شهرستان، تعیین مجری غیردولتی، شناسایی و معرفی تسهیلگران توانمند و آموزش دیده، تعیین روش‌های غربالگری و شناسایی توسط سوپروایزران استانی و انجام عملیات اجرایی غربالگری، تعیین و طراحی نوع آموزش و مداخلات پیشگیرانه، شناسایی مخاطبین (افراد پر خطر و در معرض خطر)، بازاریابی اجتماعی شامل نصب بنرهای آگاهسازی، توزیع بروشور و…، شکل گیری گروه‌ها و داوطلبین محلی مخاطبین شناسایی شده برنامه در محلات و اجرای برنامه برای گروه‌های مخاطب شناسایی شده، ارائه آموزش‌های پیش‌بینی شده به گروه هدف و ارجاع موارد بر اساس سیستم ارجاع ارائه شده از سوی بهزیستی، نظارت مستمر براجرای برنامه و مستندسازی اقدامات و تهیه گزارش‌های مربوطه از برنامه‌ها و اقدامات این برنامه جامع در سطح پیشگیری است.

وی با اشاره به سایر اقدامات سازمان بهزیستی در سطح مداخله گفت: سایر اقدامات سازمان بهزیستی در سطح مداخله در برنامه‌های پیشگیری از خودکشی و مداخلات تخصصی و بهنگام شامل ارائه خدمات مشاوره تلفنی از طریق خط ۱۴۸۰ به افراد در معرض خطر خودکشی و اطرافیان - ارائه خدمات مشاوره حضوری و یاری برگ مشاوره برای آندسته از افرادی که بلحاظ اقتصادی شرایط پرداخت هزینه‌ها را ندارند - ارائه خدمات تخصصی تلفنی و حضوری خط ۱۲۳ و خدمات سیار اورژانس اجتماعی - پیگیری تخصصی و حمایتی لازم جهت اقدام کنندگان نجات یافته و همچنین مداخلات روانشناختی سوگ و پیشگیری از سایر افراد خانواده و اطرافیان افراد فوت شده از دیگر اقدامات سازمان بهزیستی است.

معاون پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی سازمان بهزیستی کشور خاطرنشان کرد: همواره یادمان باشد که خودکشی یکی از موضوعات مهم بهداشت و سلامت است که قابل پیشگیری است، اگر استراتژی‌های ملی مشخص داشته باشیم و دستگاه‌ها نیز تعامل و همکاری لازم را در اجرای سیاست‌ها و برنامه‌ها با هم داشته باشند و مهمترین نکته مشارکت هرچه بیشتر مردم و گروه‌های داوطلب و گروه‌های همتا در طراحی و اجرای برنامه‌ها خواهد بود.

گفت‌وگو: نجمه رحمتی