ایران هفدهمین تولیدکننده بزرگ پلاستیک در جهان/ ۶۰ درصد از پلاستیک‌های کشور بازیافت نمی‌شوند

به گزارش ایلنا به نقل از پایگاه اطلاع‌رسانی سازمان حفاظت محیط‌زیست، مهدی خادم ثامنی در اظهاراتی به مناسبت «روز جهانی بدون پلاستیک» گفت: یکی از دلایل نامگذاری این روز، مصرف بسیار زیاد کیسه‌های پلاستیکی و از سویی دیگر ماهیت تجزیه‌‌ناپذیری این ماده‌ نفتی و آسیب‌های ناشی از آن بر محیط زیست است.

وی افزود: با توجه به اطلاع‌رسانی‌ و آگاهی‌بخشی که از طریق رسانه‌های دیداری و شنیداری و همچنین شبکه‌های مجازی انجام می‌شود، تقریبا اکثر مردم از آثار زیان‌بار و مخرب و جبران‌ناپذیر پلاستیک که پرکاربردترین انواع آن کیسه‌های پلاستیکی هستند، مطلع شده‌اند و این آگاهی‌بخشی، نقطه شروع تغییر بینش و رفتار انسان‌ها نسبت به محیط‌زیست است.

مدیرکل دفتر مدیریت پسماند سازمان حفاظت محیط‌زیست ادامه داد: کیسه‌های پلاستیکی نمادی از فرهنگ مصرف‌گرایی در دنیای امروز هستند. این محصولات پلیمری با توجه به روند بسیارکندتجزیه، نرخ پایین بازیافت و از همه مهمتر رهاسازی در دشت‌ها، رودخانه‌ها، جنگل‌ها، کویرها، اقیانوس‌ها به عنوان تهدید جدی برای حیات گونه‌های جانوری وگیاهی به عنوان یکی از نگرانی‌ها و دغدغه‌های جدی زیست‌محیطی تلقی می‌شود. به طوری که دفتر برنامه محیط‌زیست سازمان ملل (UNEP)، آلودگی پلاستیکی را به عنوان یکی از ۱۰ مشکل اصلی زیست‌محیطی در جهان معرفی کرده است.

خادم ثامتی تاکید کرد: آمارها حاکی از آن است که از سال ۱۹۵۰ تا کنون بیش از ۸ میلیارد تن پلاستیک در دنیا تولید شده است. در سال‌های اولیه به میزان یک و نیم میلیون تن در سال و در حال حاضر نزدیک به ۴۰۰ میلیون تن در سال و این یعنی رشد خیره‌کننده و بسیار فزاینده. 

مدیرکل دفتر مدیریت پسماند سازمان حفاظت محیط‌زیست خاطرنشان کرد: متاسفانه ایران به عنوان هفدهمین تولید کننده بزرگ پلاستیک در دنیا محسوب می‌شود که در بخش بسته‌بندی مواد استفاده‌شده و ساخت‌وساز در مرتبه دوم قرار دارد. بخش قابل توجهی از پلاستیک‌های مصرفی به پسماند تبدیل می‌شود. با توجه به انواع پلاستیک‌ها، بخش کمی از پسماندهای پلاستیکی به عنوان زائدات با ارزش وارد چرخه بازیافت می‌شود، اما متاسفانه حدود ۶۰ درصد از پلاستیک‌های کشور بازیافت نمی‌شود و یا در طبیعت رها سازی و یا بخش عمده آن وارد محل‌های دفن پسماند می‌شود.

خادم ثامنی در خصوص مدیریت بهتر پسماندهای پلاستیکی در کشورمان توصیه کرد: مهمترین دغدغه زیست‌محیطی در مورد پسماندهای پلاستیکی، حجم بالای تولید آنها به‌ویژه کیسه‌های پلاستیکی است که با توجه به قیمت پایین، تولید و سهل‌الوصول بودن، مصرف آن در کشور بسیار زیاد است و توصیه می‌شود برای پیشگیری از روند زیان‌بار تولید و مصرف کیسه‌های پلاستیکی، سیاست‌های تشویقی و تنبیهی برای تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان توسط دولت اعمال شود تا ضمن کاهش میزان تولید بی‌رویه کیسه‌های پلاستیک، مردم نیز تمایلی به مصرف آنها نداشته باشند و خوشبختانه این سیاست‌های تشویقی و تنبیهی در آیین‌نامه کاهش مصرف کیسه‌های پلاستیکی پیش‌بینی شده است.

مدیرکل دفتر مدیریت پسماند سازمان حفاظت محیط‌زیست ضمن تاکید بر موضوع آموزش تصریح کرد: در مدیریت اصولی پسماندها، توجه به نقش و جایگاه مردم بسیار مهم و قدم اول آموزش مردم است. در این راستا صدا و سیما باید بر اساس تکالیف مقرر در قانون مدیریت پسماند، در زمینه آموزش مردم و فرهنگ‌سازی همکاری کند و اعتقاد بر این است که در صورت افزایش میزان آگاهی‌های جامعه، می‌توان مصرف کیسه‌های پلاستیکی را کاهش داد. 

خادم ثامنی ضمن اشاره به وظایف دولت‌ها در زمینه کاهش تولید و مصرف کیسه‌های پلاستیکی اظهار داشت: بر اساس گزارشات، در حال حاضر کشورهایی از جمله انگلستان، چین، ایتالیا، استرالیا، هند، فرانسه،‌ بوتان، بنگلادش و بعضی از کشورهای آفریقایی و برخی شهرهای آمریکا استفاده از کیسه‌های پلاستیکی را ممنوع کرده‌اند و برخی دیگر از کشورها، از جمله ایرلند، بلژیک، آلمان و چندین ایالت در آمریکا، با تعیین مالیات برای این کیسه‌ها، قیمت آنها را افزایش داده‌اند تا جذابیت آنها برای مشتریان کاهش یابد. در سوئیس مردم اجازه ندارند از کیسه‌های پلاستیکی برای حمل زباله‌های خود استفاده کنند و باید کیسه‌های مخصوص زباله که آرم شهرداری روی آنها درج شده است را خریداری و برای زباله‌های خود استفاده کنند. 

وی افزود: براساس آخرین گزارش دفتر برنامه‌های محیط‌زیستی سازمان ملل (UNEP)، در حال حاضر حدود ۱۳۰ کشور قوانین و مقرراتی را برای ممنوعیت توزیع و کاهش مصرف کیسه‌های پلاستیکی تدوین و اجرا کرده‌اند. ایران نیز در راستای کاهش میزان مصرف کیسه‌های پلاستیکی، از طریق سازمان حفاظت محیط‌زیست و با هماهنگی سایر دستگاه‌ها مانند سازمان صدا و سیما، وزارت جهاد کشاورزی، وزارت کشور، وزارت صنعت، معدن و تجارت، وزارت آموزش و پرورش و سازمان ملی استاندارد، آیین‌نامه‌ اجرایی کاهش مصرف کیسه‌های پلاستیکی تهیه و تقدیم هیات دولت کرد که خوشبختانه در مهرماه ۱۴۰۱ تصویب و به دستگاه‌های متولی ابلاغ شد.

خادم ثامنی ضمن تاکید به وظایف مردم در کاهش مصرف کیسه‌های پلاستیکی گفت: دریافت کمترین تعداد کیسه‌های نایلونی هنگام خرید، به همراه داشتن کیسه‌های پارچه‌ای در زمان خریدهای قابل پیش‌بینی، استفاده از سبدهای خرید به جای نایلون، استفاده کمتر از ظروف یکبار مصرف، خرید محصولاتی که در بسته‌بندی آنها، به جای پلاستیک از شیشه یا کاغذ استفاده شده و آنچه بسیار مهم است، افزایش سطح آگاهی و دانش درباره‌ موضوعات و شناخت وظایف فردی و به تبع آن تقویت حس مشارکت اجتماعی است. 

مدیرکل دفتر مدیریت پسماند سازمان حفاظت محیط‌زیست با بیان این که کیسه‌های پلاستیکی غالبا از جنس پلی‌اتیلن یا پلی‌‌پروپیلن و به‌صورت تک‌لایه یا چند لایه‌ای هستند، عنوان کرد: آیین‌نامه کاهش مصرف پلاستیک در ۱۰ ماده تصویب شد و در ماده ۲ آن که یکی از مهم‌ترین مواد آیین‌نامه مذکور است، وزارت صمت مکلف شده است برنامه‌ای پنج ساله را تدوین کند تا سالانه ۲۰ درصد از ظرفیت تولیدی کیسه‌های پلاستیکی نازک با ضخامت کمتر از ۲۵ میکرون با کیسه‌های زیست‌تخریب‌پذیر و یا سازگار با محیط‌زیست جایگزین شود.

خادم ثامنی با اشاره به ماده ۱ آیین‌نامه که به تعریف کیسه‌های زیست‌تخریب‌پذیر و سازگار با محیط‌زیست پرداخته است، گفت: براساس ماده ۲ مقرر شد یک شیوه‌نامه تشویقی توسط وزارت صمت و سازمان حفاظت محیط‌زیست تدوین و توسط وزارت امور اقتصاد و دارایی ابلاغ شود.

وی همچنین درباره ماده ۳ آیین‌نامه توضیح داد: براساس این ماده وزارت صمت با همکاری وزارت کشور شیوه‌نامه‌ای در جهت کاهش تولید پسماند و محدود کردن تولید، توزیع و مصرف کیسه‌های پلاستیکی تهیه خواهد شد. همچنین در این ماده بر ممنوعیت توزیع رایگان کیسه‌های پلاستیکی به جز میوه‌فروشی‌ها و ممنوعیت توزیع کیسه‌های پلاستیکی نازک با ضخامت کمتر از ۲۵ میکرون تاکید شده است.

مدیرکل دفتر مدیریت پسماند سازمان حفاظت محیط‌زیست با بیان این که در شیوه‌نامه ماده ۳ ممنوعیت توزیع کیسه‌های کمتر از ۲۵ میکرون وجود دارد، افزود: این کیسه‌ها بسیارنازک و سبک هستند و تجزیه و بازگشت‌شان به طبیعت بسته به نوع پلیمر و شرایط محیطی بین ۳۰۰ تا ۹۰۰ سال زمان می‌برد.

خادم ثامنی با تاکید بر این که در کارگروه ملی مدیریت پسماند جلسات متعددی برای این موضوع برگزار شده است، توضیح داد: در ماده ۳ آیین‌نامه سه ماه برای ابلاغ این شیوه‌نامه به عبارتی تا بهمن ماه سال ۱۴۰۱ مهلت داده شده بود که به علت برخی مشکلات تهیه و ابلاغ این شیوه‌نامه به تاخیر افتاده است. سازمان حفاظت محیط‌زیست و وزارت صمت با همکاری وزارت کشور در تلاش برای تهیه این شیوه‌نامه هستند که نیاز به زمان بیشتری دارد.

به گفته خادم ثامنی، کیسه‌های پلاستیکی‌ زیست‌تخریب‌پذیر با اضافه شدن یک سری از مواد شیمیایی، توسط میکروارگانیسم‌های موجود در محیط تجزیه می‌شوند و به آب، دی‌اکسیدکربن ومواد غیرمضر تبدیل خواهند شد.

مدیرکل دفتر مدیریت پسماند سازمان حفاظت محیط‌زیست همچنین با اشاره به ماده ۶ آیین‌نامه کاهش مصرف کیسه‌های پلاستیکی گفت: براساس این ماده امیدواریم در آینده نزدیک با توجه به انجام هماهنگی‌های بین دستگاهی و  مصوبات کارگروه ملی مدیریت پسماند، استاندارد ملی کیسه‌های زیست‌تخریب‌پذیر تدوین و ابلاغ شود.

وی ضمن اشاره به کنوانسیون پلاستیک اظهار کرد: جلسات متعددی در سطح بین‌المللی در حال برگزاری است و توانسته با توجه به زیان‌های زیست محیطی پلاستیک‌ها به محیط‌زیست و سلامت انسان، تعهدات بین‌المللی در حوزه ممنوعیت و محدودیت تولید پلاستیک ایجاد کند.

مدیرکل دفتر مدیریت پسماند در خصوص میزان آلودگی‌های پلاستیکی و میکروپلاستیک‌ها در ایران گفت: در حال حاضر سالانه حدود ۱۸۵ هزار تن پلاستیک در کشور تولید می‌شود که قابلیت برگشت به طبیعت را ندارند، بنابراین باید در بخش جمع‌آوری پسماندهای پلاستیکی و بازیافت آن‌ها توجه بیشتری داشته باشیم تا با تبدیل شدن به مواد اولیه صنایع، در محصولات دیگر استفاده شوند.

این مقام مسئول در سازمان حفاظت محیط‌زیست ادامه داد: در حال حاضر هیچ‌گونه حدود مجاز برای آلاینده‌های میکروپلاستیک‌ها در محیط‌های آب، خاک و هوا همچنین استاندارد ملی و یا بین‌المللی وجود ندارند. بنابراین در حال حاضر نمی‌توان گفت پلاستیک‌ها چه مقدار از آلودگی‌های محیط‌زیستی ما را شامل می‌شوند، اما محققان براساس تحقیقات و پایش‌های انجام‌شده بین‌المللی معتقدند مقدار غلظت این آلاینده‌ها در منابع حیاتی در حال افزایش است.

خادم ثامنی ادامه داد: کیسه‌های پلاستیکی از یک سو به عنوان یک کشف ممتاز در قرن بیستم محسوب می‌شوند که مصرف از آنها در قرن بیست و یکم نیز ادامه یافته است، اما هم‌زمان به عنوان چالشی بزرگ برای محیط‌زیست سیاره تلقی می‌شوند. این محصولات اگرچه خواص منحصر به فردی دارند که منجر به افزایش رغبت به استفاده بیشتر از آنها شده است، اما از سوی دیگر آسیب‌های جبران ناپذیری به محیط‌زیست کره زمین وارد کرده‌اند. 

وی در پایان تاکید کرد: شاید نتوان از محصولات پلاستیکی صرف نظر کرد یا جایگزینی برای آن انتخاب کرد، اما باید استفاده از این محصولات بهینه و به صورت معقول باشد تا به محیط‌زیست حداقل آسیب وارد شود.