در گفت و گو با ایلنا مطرح شد:
اجرای برنامه‌های پیشگیری از خودکشی و خودمراقبتی زنان و دختران/ راه‌اندازی باشگاه سلامت اجتماعی نوجوانان در سال آینده
معاون پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی مرکز توسعه پیشگیری و درمان اعتیاد سازمان بهزیستی درباره رصد آسیب‌های اجتماعی توضیحاتی ارائه کرد.
«آرزو ذکایی فر» معاون پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی مرکز توسعه پیشگیری و درمان اعتیاد سازمان بهزیستی در گفت‌و‌گو با خبرنگار ایلنا درباره دبیرخانه رصد آسیب‌های اجتماعی گفت: سازمان بهزیستی براساس قوانین بالادستی از جمله ماده ۸۰ قانون برنامه ششم توسعه در کنترل و کاهش آسیب‌های اجتماعی وظایفی را با اولویت پیشگیری و مداخلات به هنگام بر عهده دارد.
وی ادامه داد: بر همین اساس فعالیت‌ها و برنامه‌های سازمان در راستای کنترل و کاهش آسیب‌های اجتماعی در حوزه پیشگیری، مداخلات و اقدامات به موقع در حوزه آسیب‌های اجتماعی صورت می‌گیرد.
معاون پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی سازمان بهزیستی با اشاره به رصد آسیب‌های اجتماعی خاطرنشان کرد: از ۱۰ سال گذشته براساس تشکیل گروه خبرگانی و نخبگانی و همچنین مطالعات و جلسات کارگروهی متعددی با حضور صاحبنظران و هیات‌های اندیشه ورز بر لزوم وجود یک مرکز و پایگاه داده برای اینکه آسیب‌های اجتماعی در آنجا ثبت شده و گزارش‌های تحلیلی تولید و روندهای تغییرات در آنجا بررسی شود تا وضعیت کشور در حوزه آسیب‌های اجتماعی بر حسب استان و برحسب شهرستان مشخص شود، تاکید شد.
ذکایی فر تصریح کرد: این کار کمک می‌کند تا اولویت آسیب‌های اجتماعی را در کشور درست شناسایی کنیم و پهنه‌بندی از آسیب‌های اجتماعی داشته و برنامه‌های عملیاتی را چه در سطح پیشگیری و چه در سطح مداخلات براساس اولویت‌ها و نیازها به صورت هدفمند برنامه‌ریزی کنیم.
وی خاطرنشان کرد: برای همین منظور دبیرخانه رصد آسیب‌های اجتماعی مطالعات اولیه خود را از ۱۰ سال گذشته شروع کرده است اما در بحث تولید داده در سال ۹۵ اولین پیمایش انجام شده است و در سال ۹۶ و ۹۷ اولین پیمایش ملی و در سال‌های ۹۸ و ۹۹ دومین پیمایش ملی درخصوص رصد آسیب‌های اجتماعی صورت گرفت. همچنین سومین پیمایش ملی در سطح استان‌ها و ۹۳ شهرستان در سال ۹۹ و ۱۴۰۰ را انجام شد تا بتوان وضعیت استان‌ها را براساس آسیب‌های اجتماعی مشخص کرد. تدوین برنامه‌های اقدام در حوزه پیشگیری و کاهش آسیب اجتماعی توجه به عوامل خطر و عوامل تعیین کننده آسیب‌ها هستند بر همین اساس در فرایند جمع آوری اطلاعات علاوه بر آسیب‌های اجتماعی عوامل تعیین کننده که هر کدام با این آسیب‌ها مرتبط بود در مطالعات نیز سنجیده و تحلیل شد.
معاون پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی سازمان بهزیستی با اشاره به سه دوره پیمایش ملی آسیب‌های اجتماعی در سطح کشور گفت: بخش دیگری که در دبیرخانه از اواخر سال ۱۴۰۰ انجام شد، موضوع جمع آوری داده و اطلاعات از سطوح شهرستانی بود، چرا که با توجه به پیچیدگی و روابط بین آسیب‌های اجتماعی لازم بود برنامه اقدام و عمل مبتنی بر اطلاعات صحیح از سطح شهرستان وجود داشته باشد. بنابراین از اواخر سال ۱۴۰۰ تا ۱۴۰۱ یک مطالعه دیگر در سطح کشور انجام شد و اطلاعات ۴۷۶ شهرستان یا به عبارتی کلیه شهرستان‌های کشور را احصاء کردیم تا وضعیت آسیب‌های اجتماعی مشخص شود. اطلاعات این پیمایش در حال تحلیل است و تاکنون نیمی از کار انجام شده و مابقی در حال انجام است تا بتوانیم با این کار روزآمدی سامانه رصد آسیب‌های اجتماعی را داشته باشیم و بتوانیم برنامه‌ریزی‌های آینده از آن استفاده کنیم.
ذکایی فر درباره شناسایی آسیب‌های نوظهور و نوپدید گفت: این موضوع نیازمند این است که ما بتوانیم مبتنی بر شواهد و براساس مطالعات این موضوع را بیان کنیم. از نیمه دوم ۱۴۰۱ ما یک کار مطالعه‌ای دیگر را شروع کردیم با عنوان احصاء عوامل تعیین کننده آسیب‌های اجتماعی که یک مطالعه کیفی است و براساس مصاحبه با گروه مطلعین و خبرگانی و جلسات کارگروهی که انجام می‌شود یک شبکه علیتی از آسیب‌های اجتماعی استان‌ها و شهرستان‌های مختلف و عوامل مرتبط با هر کدام از این‌ها مشخص شود. این برای این منظور است که ما در سال آینده الگوی مداخلاتی‌مان در حوزه پیشگیری در بحث پیشگیری و کنترل و کاهش آسیب‌های اجتماعی متفاوت بوده و همچنین الگوی مداخله ما از بُعد سلسله مراتبی از پایین به بالا است یعنی استان‌ها براساس پایگاه داده‌ای که در سازمان است و اطلاعات ثبتی که در سامانه‌های سازمان مانند ۱۴۸۰، خط ملی اعتیاد و ۱۲۳ که در حوزه آسیب‌های اجتماعی خدمت ارائه می‌دهند برنامه اقدام و عمل استانی خود را براساس آسیب‌های اولویت دار و توجه به عوامل تعیین کننده که در سطح استان و شهرستان‌های پرخطر وجود دارد پیشنهاد می‌دهند.
وی همچنین درباره اقدامات صورت گرفته در حوزه اسیب‌های اجتماعی گفت: در این زمینه می‌توان به برنامه خود مراقبتی دختران و زنان اشاره کرد که براساس رصد آسیب‌های اجتماعی نقطه برش‌ها مشخص شد در ابتدا ۷ استان، سپس ۱۴ استان و در سال سوم که امسال است همه استان‌ها را مجری این برنامه و طرح شده اند. از آنجایی که وضعیت آسیب‌های این بخش نشان دهنده این بود که ما باید درخصوص خود مراقبتی آموزش‌های لازم را به نوجوانان بدهیم تا ارتقاء دانش و تغییر نگرش آنان عامل محافظتی در برابر آسیب‌های اجتماعی باشد.
معاون پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی سازمان بهزیستی تصریح کرد: طرح جامع پیشگیری از خودکشی نیز یکی دیگر از طرح‌های جامعی است که در حوزه آسیب‌های اجتماعی در حال انجام است در این طرح از شناسایی تا مداخله به هنگام انجام می‌شود. همچنین غربالگری‌هایی که در میان افراد پرخطر و پر ریسک انجام می‌شود و آموزش‌ها و آگاه‌سازی‌هایی که برای جمعیت عمومی انجام می‌شود از دیگر اقدامات در طرح جامع پیشگیری از خودکشی است. سایر برنامه‌ها از جمله برنامه مشارکت اجتماعی نوجوانان که سال آینده این برنامه تبدیل به باشگاه سلامت اجتماعی نوجوانان خواهد شد که عملکرد و کارکردهای متفاوت با آنچه تاکنون انجام شده است را دارد.
ذکایی فر درباره اینکه در حال حاضر چه آسیب‌هایی در صدر آسیب‌های اجتماعی هستند، گفت: باتوجه به اینکه آسیب‌های اجتماعی و علل آسیب‌های اجتماعی مدام در حال تغییر بوده و در عین حال چند عاملی است بنابراین نمی‌توانیم بگوییم که ممکن است که یک آسیب که امروز در صدر و اولویت است در مطالعه بعدی و ثبت اطلاعات بعدی همین جایگاه را داشته باشد بنابراین از دید ما همه آسیب‌های اجتماعی در اولویت هستند اما از دید برنامه‌ای این موضوع متفاوت است و مسلما وقتی آسیب‌های اجتماعی را رصد می‌کنیم آسیبی را که از نظر سنی و جنسی رتبه‌های پایین‌تری را به خود اختصاص می‌دهد مسلما نیازمند مداخلات و اقدامات سریعتر بوده و نوع اقدامات و مداخلات نیز متفاوت است.
