معاون آموزش ابتدایی در گفت‌وگو با ایلنا:
معلمان ابتدایی سناریوی منسجم و هدفمند برای تدریس ندارند/ بیان موضوعی که معلوم نباشد دانش‌آموز را به چه مسیری هدایت می‌کند از نظر من ممنوع است
معاون آموزش ابتدایی وزارت آموزش و پرورش گفت: یکی از مواردی که ما در دوره ابتدایی خیلی از آن آسیب می‌بینیم، پراکنده کاری است یعنی سناریوی منسجم و معلومی که معلم از آغاز بداند، دنبال چه هدفی است و برای آن حرکت کند نداریم.
«معصومه نجفی پازوکی» معاون آموزش ابتدایی وزارت آموزش و پرورش در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا در خصوص امکان تدریس مطالبی خارج از کتب درسی توسط معلمان این مقطع و وجود چارچوبی برای این کار توضیح داد: موضوعی که مطرح کردید یکی از موضوعات پرچالش است، از این جهت که اگر بخواهیم به تربیت تمام ساحتی توجه کنیم و اینکه دوره ابتدایی را دوره کسب شایستگی‌های پایه مثل شایستگی ارتباطی، تفکر، فناوری و… بدانیم موضوع متفاوت‌تر هم می‌شود.
نجفی تصریح کرد: متاسفانه نگاهی که در کلاس‌های درس ما حاکم است، از جنس حافظه محوری و انتقال دانش است و آنچه به این موضوع دامن می‌زند، کتب‌های کمک آموزشی است که در کنار کتاب درسی دانش آموز در بازار عرضه می‌شود و آن محصولات هم پر از فعالیت‌ها و تمریناتی است که صرفا به دنبال دانش است.
معاون ابتدایی با بیان اینکه اهداف مهارتی را نمی‌توان در قالب کتاب کمک آموزشی برد، افزود: وقتی کتاب کمک آموزشی، دانشی می‌شود، در واقع به معلم جهت می‌دهد و به او می‌گوید باید این مدلی که ما می‌گوییم کار کنی و خانواده‌ها نیز این نوع کتاب‌ها را تهیه می‌کنند و آنها نیز مسیر را جهت دهی می‌کنند و به سمتی می‌برند که دانش آموز صرفا مطالبی را حفظ کند و آزمون بدهد. این آسیبی جدی است، اما اگر از این فضا خارج شویم و بگوییم کار ما تربیت تمام ساحتی است و موقعیت یادگیری دانش آموزان باید آنقدر منعطف باشد که دانش آموز خودش خلاقانه مسیر را کشف و مفهوم‌سازی کند و پیش برود، نتایج بهتری می‌گیریم.
او ادامه داد: اگر مسیر آموزش با این الگو باشد، معلم در ظرفیت کتاب درسی حبس نمی‌شود و می‌داند که باید فراتر از آن گام بردارد. منتها باید طراحی آموزشی معلم آنقدر دقیق و عالمانه باشد که از مسیر منحرف نشود. اگر معلم تسلط کافی داشته باشد، با یک طراحی آموزشی قوی می‌تواند تمام منابعی را که چه خودش تولید می‌کند چه منابعی که برای استفاده در دسترس او قرار دارد مانند کتاب‌های داستان، قصه‌ها و… را استفاده کند. به عنوان نمونه جشنواره قصه گویی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان که همین اواخر در جریان بود، می‌تواند منبعی باشد که معلم از محتواهای آن بهره ببرد و در کلاسش استفاده کند یا کتاب‌های داستانی را بخواند و بچه‌ها نمایش آن را در کلاس اجرا کنند و خیلی کارهای خلاقانه دیگر در ساحت زیبایی شناسی، اقتصادی و… می‌تواند انجام دهد و بازی‌های آموزشی با بچه‌ها داشته باشد.
نجفی با تاکید بر اینکه اگر از این ظرفیت‌ها به درستی در فرایند آموزش استفاده شود، تربیت تمام ساحتی سند تحول بنیادین آموزش اتفاق می‌افتد، اظهار کرد: اگر معلم با خودش بگوید محتوای کتاب درسی کم است و چند کتاب کمک آموزشی کنارش بگذارم، اصلا خوب نیست و به هیچ وجه توصیه نمی‌شود. بنابراین موضوعی که در خصوص استفاده از محتوای فراتر از کتاب‌های درسی مطرح کردید، روی مرزی قرار دارد که اگر این مرز را معلم خوب تشخیص ندهد و یک قدم این طرف یا آن طرف‌تر بگذارد، زاویه‌ای ایجاد می‌شود که کار را سخت‌تر می‌کند و در واقع در این وضعیت، انواع و اقسام موضوعات را به دانش آموز تحمیل می‌کنیم و نتیجه مطلوب نیز به دست نمی‌آید.
معاون آموزش متوسطه در پاسخ به این سوال که مسئولیت نظارت بر آموزش محتواهای غیردرسی در کلاس‌های درس برعهده کدام یک از بخش‌های وزارت آموزش و پرورش است، بیان کرد: در حال حاضر سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی مرجعی است که هرکاری که در حوزه آموزش تولید می‌شود را بررسی می‌کند و اگر به لحاظ استانداردهای مدنظر مناسب باشد، به آن محصول گواهی نامه یا مجوزی می‌دهد که نشان دهد اثری که تولید شده مناسب است، البته من باز هم به این اعتقاد ندارم که به معلم بگوییم ببیند سازمان پژوهش چه چیزهایی را تایید کرده و همان را به مدرسه ببرد. من می‌گویم معلم اگر طراحی آموزشی دقیق خودش را داشته باشد و بداند چه کاری انجام می‌دهد، آن زمان اگر خواست کتاب داستانی هم در کلاسش استفاده کند، می‌تواند برود از کتاب‌ها یا بازی‌هایی که در سازمان پژوهش بررسی و تایید شده بهره ببرد.
نجفی یادآوری کرد: مهم این است که دقت طراحی آموزشی معلم بالاتر برود. در پایه اول ابتدایی ما در معاونت ابتدایی بسته‌های آموزشی تولید و طراحی کرده‌ایم و برای ۸ هزار و ۳۰۰ کلاس اول روستایی هفته به هفته ارسال می‌کنیم. یعنی معلم از اولین هفته آبان که تدریسش را شروع کرده، ما هر هفته بسته طراحی شده آموزشی را برای معلمان فرستاده‌ایم و در حال حاضر هم بسته هفته دوازدهم را آماده ارسال داریم. این طراحی آموزشی منطبق با کتاب درسی فارسی اول ابتدایی است ولی انواع کتاب داستان، فایل صوتی، بازی آموزشی و… داخل آن وجود دارد. اهداف آموزشی با طراحی دقیق معلوم می‌شود و معلم بر اساس مسیر درستی که پیش می‌رود فرایند شناختی ذهن دانش آموز را شکل می‌دهد.
او تاکید کرد: یکی از چیزهایی که ما در دوره ابتدایی خیلی از آن آسیب می‌بینیم پراکنده کاری است یعنی سناریوی منسجم و معلومی که معلم از آغاز بداند دنبال چه هدفی است و برای آن حرکت کند نداریم. معلم ابتدایی خیلی زحمت می‌کشد، اما انواع و اقسام کارهای پراکنده را انجام می‌دهد و اگر به او بگوییم چرا این کار را انجام می‌دهی؟ نمی‌داند. فقط می‌گوید مگر کار بدی است؟ به او می‌گوییم نه ولی چرا انجام می‌دهی؟ چرایی کار مهم است. انسجام در مسیر اگر وجود نداشته باشد، ما به شایستگی‌های پایه نمی‌رسیم و دانش آموز در حد اطلاعاتی جزئی و پراکنده به دست می‌آورد و شبکه معنایی در ذهنش ایجاد نمی‌شود، اتفاقی که می‌خواهیم نیز حاصل نمی‌شود.
معاون آموزش ابتدایی وزارت آموزش و پرورش در پاسخ به این سوال که آیا موضوع ممنوعه‌ای برای معلمان ابتدایی وجود دارد که اجازه طرح آن در کلاس درس را نداشته باشند؟ گفت: طرح هرچیزی که معلوم نباشد کجای طراحی آموزشی معلم قرار دارد و دانش آموز را به چه مسیری هدایت می‌کند از نظر من ممنوع است. اگر دانش آموزان خودشان داستانی بسازند و آن را اجرا کنند ارزشمندتر است تا انواع و اقسام مطالب بخصوص کتب کمک آموزشی را به بچه‌ها تحمیل کنیم.
نجفی با تاکید به اهمیت تمرکز خواندن در دوره ابتدایی عنوان کرد: تمرکز خواندن دانش آموزان ابتدایی در سطح بین المللی نیست و در آزمون پرلز که مخصوص دانش آموزان پایه چهارم است، متن‌هایی که برای خواندن به آنها داده می‌شود، بر این اساس است که باید تا ۲۵ دقیقه دانش آموز تمرکز خواندن داشته باشد. ما چقدر روی مهارت تمرکز خواندن با برنامه مشخص کار کرده ایم؟ آیا از دوم ابتدایی با متن‌های مثلا ۱۰۰ کلمه‌ای شروع کرده‌ایم که دانش آموز ابتدایی در دو دقیقه آن را بخواند؟ این کار کمک می‌کند با شیبی منظم، تعداد کلمات متن‌ها را به مرور طولانی‌تر کنیم تا در فاصله پایه دوم تا چهارم، دانش آموز بتواند مهارت تمرکز خواندنش را به لحاظ زمانی افزایش دهد.
معاون وزیر افزود: آیا ما چنین محصولی داریم؟ ناشران ما سمت این نوع تولیدات رفته اند؟ خیر. در حوزه ابتدایی محصولاتی که موجود است، علمی نیست. ما در جلسه‌ای با ناشران در این خصوص گفت وگو می‌کردیم و آنها از این ایده استقبال کردند و می‌گفتند خوب است که بگوییم چه چیزهایی مورد نیاز آموزش ابتدایی است تا به سمت تولید چنین محصولاتی برویم. اگر محصولات اینگونه باشد خوب است، اما آنچه الان موجود است از نظر من همه ممنوعه است.
