تعیین سرنوشت باغات نباید به نظر اعضای شوراها وابسته باشد/ لزوم ارزش‌گذاری اقتصادی و محیط‌زیستی باغات شهری

«وحید اعتماد» عضو هیات علمی دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا درباره  نحوه تعیین‌تکلیف باغات شهری اظهار داشت: با توجه به این که اکنون سرنوشت باغات شهری بدون داشتن چارچوب و دستورالعمل خاصی صرفا براساس نظر سلیقه ای اعضای کمیسیون ماده 7 و شورای شهر تعیین می‌شود، حتما باید در اصلاح آیین نامه اجرایی قانون حفظ و گسترش باغات به لزوم تدوین شیوه‌نامه‌ای جامع برای حفظ باغات شهری توجه شود و در این شیوه نامه، نحوه استفاده از نظرات کارشناسان برای تعیین تکلیف باغات مشخص شود.

وی افزود: وقتی چارچوب تعیین تکلیف تمام باغات شهری سلیقه ای باشد، قطعا ذی‌نفعان باغات عمومی و خصوصی و علاقمندان محیط زیست همواره بر سر هر باغ در جدال خواهند بود؛ به نحوی که طرفداران محیط زیست ممکن است به هیچ وجه راضی به قطع درختان یک ملک نشوند، اما ذی‌نفعان آن ملک بتوانند دلایلی را ارائه کنند که از نظر ارزش گذاری اقتصادی، به نفع شهر این است که این ملک باغ محسوب نشود تا بتوان بعضی درختان آن را قطع کرد. بنابراین حتما باید سلیقه از چارچوب تصمیم گیری درباره سرنوشت باغات حذف شود و شیوه‌نامه‌ای علمی با در نظر گرفتن نظرات کارشناسی در این زمینه تدوین شود.

امکان توسعه فضای سبز شهرها با خریداری باغات خصوصی توسط شهرداری

اعتماد با تاکید بر این که بسیاری از باغات شهری، ملک خصوصی افراد هستند، گفت: در شرایط کنونی که بیشتر کلانشهرهای کشور با آلودگی هوا مواجه هستند و همزمان شاهد کمبود فضای سبز در شهرهای بزرگ هستیم، قطعا نظر کلی متخصصان این است که باید همه باغات شهری را حفظ کرد، زیرا احتمالا تمام این باغات می توانند به اکوسیستم شهرها کمک کنند. اگرچه این یک نظر کلی است و ما برای این که بتوانیم درباره هر ملکی نظر بدهیم، باید آن را به صورت جداگانه و با در نظر گرفتن همه جنبه های محیط زیستی و مدیریت شهری بررسی کنیم. با این حال، شکی نیست که بیشتر باغات شهری، ملک اشخاص حقیقی هستند و بسیاری از این افراد می خواهند با تغییر کاربری باغ خود یا تبدیل آن به مجتمع های مسکونی، برای خودشان درآمدزایی کنند.

عضو هیات علمی دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران با بیان این که نباید با ابزار قانون جلوی کسب درآمد افراد از املاک خصوصی خود را گرفت، عنوان کرد: اگر شهرداری ها می خواهند باغات خصوصی را با هدف کاهش آلودگی هوا و توسعه فضای سبز حفظ کنند و جلوی تغییر کاربری آنها توسط مالکان را بگیرند، باید حتما آن باغات را به قیمت روز از مالکان آنها بخرند و آن را به فضای سبز عمومی تبدیل کنند، نه این که فقط جلوی تغییر کاربری باغات را بگیرند و باعث نارضایتی مالکان آنها شوند. البته برای این کار به بودجه کلانی نیاز است که باید در مجلس تصویب و توسط دولت تامین شود. ضمن این که تا وقتی ما نگاه سلیقه ای را از روند تصمیم گیری درباره سرنوشت باغات شهری کنار نگذاریم و نگاه کارشناسی را جایگزین آن نکنیم، ننمی‌توانیم چنین طرحی را که مستلزم صرف هزینه های زیادی از بیت المال است، اجرا کنیم.

این پژوهشگر حوزه منابع طبیعی و فضای سبز شهری ادامه داد: ما نیاز به مقرراتی داریم که بتواند برای هرکدام از باغات شهری، با توجه به تعداد، نوع گونه و کیفیت درختان موجود در آن و اثرات محیط زیستی هرکدام از باغ ها، قیمت گذاری دقیقی را برای هر باغ انجام دهد و بعد هم با استفاده از نظرات کارشناسی، مشخص کند که آیا هرکدام از باغات شهری، از نظر کمک به محیط زیست شهر، ارزش آن را دارد که شهرداری مبلغ بالایی را برای خریداری آن از مالک خصوصی پرداخت کند یا خیر. در واقع، تمام باغات باید هم از نظر اقتصادی و هم از نظر محیط زیستی به شکل دقیق ارزش گذاری شوند.

وی در ادامه تاکید کرد: بعد از ارزش گذاری محیط زیستی و اقتصادی هر باغ، اگر برآیند نظرات کارشناسی درباره ارزشمندی آن مثبت بود، شهرداری باید آن باغ را از مالک آن خریداری و به فضای سبز شهری اضافه کند، اما اگر ارزش گذاری آن ملک منفی بود، شهرداری دیگر نباید از بیت المال برای خریداری آن باغ هزینه کند و می تواند به مالک آن ملک اجازه دهد که باغ خود را تغییر کاربری بدهد.

لزوم شناسنامه‌دار کردن و طبقه‌بندی تمام باغات شهری

اعتماد با تاکید بر لزوم طبقه بندی و شناسنامه دار کردن تمام باغات شهرهای بزرگ گفت: با وجود این که باغات شهری چه از منظر کاهش آلودگی هوا و چه از منظر توسعه فضای سبز می توانند کمک زیادی به کلانشهرها داشته باشند و در شهرهای بزرگ کشور نیز باغات عمومی و خصوصی زیادی وجود دارد، اما شناخت مدیریت شهری کلانشهرها از باغات موجود در شهرهای خود عمدتا کافی نیست. به همین دلیل، ما حتما نیاز به شناسنامه دار کردن و طبقه بندی تمام باغات داخل و حاشیه شهرها داریم تا بدانیم در هر منطقه از محدوده های شهری، وضعیت هرکدام از باغات از نظر تعداد، تراکم، سن، کیفیت، نوع گونه، مثمر یا غیرمثمر بودن و سایر مشخصات درختان چقدر است.

عضو هیات علمی دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران ادامه داد: ما پیش از آن که نقشه دقیقی از باغات موجود در هر منطقه در اختیار نداشته باشیم، نباید برای تعیین تکلیف یک باغ تصمیم بگیریم؛ به طور مثال، ممکن است یک باغ از نظر ارزش گذاری محیط زیستی، رتبه بالایی نداشته باشند و کمک زیادی به کاهش آلودگی هوا و پایداری اکوسیستم شهری نکند، اما آن منطقه از نظر سرانه فضای سبز فقیر باشد و نیاز باشد که یک باغ در آن منطقه به فضای سبز عمومی تبدیل شود. بنابراین ما درباره تعیین تکلیف باغات شهری نباید صرفا از جنبه محیط زیستی نگاه کنیم و باید جنبه مدیریت شهری آن را نیز در نظر بگیریم.

این پژوهشگر حوزه منابع طبیعی و فضای سبز شهری با بیان این که تعیین تکلیف باغات شهری باید با در نظر گرفتن جنبه های قانونی مالکیت خصوصی انجام شود، عنوان کرد: درست است که کلانشهرهای کشور عمدتا با کمبود فضای سبز مواجه هستند و ما اغلب در حاشیه شهرهای بزرگ، باغات بسیاری را داریم که می توان با استفاده از ظرفیت آنها این کمبود را جبران کرد، اما هیچ قانونی نباید افراد را مجبور کند که حتما باغ خود را به شهرداری بفروشند، مگر این که تمام جوانب کارشناسی آن قانون در مجلس بررسی شده باشد و صرفا نظر چند عضو شورای شهر یا مدیران شهرداری در این زمینه تعیین کننده نباشد. همچنین اگر حکم قانون، خریداری یک باغ از مالک آن برای اضافه کردن به فضای سبز شهری باشد، شهرداری ها حتما باید آن باغ را با قیمت مناسبی از مالکان خصوصی آنها خریداری کنند تا زمینه نارضایتی مردم فراهم نشود.

وی در پایان تصریح کرد: مجموع مسائل نشان می‌دهد که ما حتما باید شیوه‌نامه‌ای کارشناسی را برای تعیین تکلیف باغات شهری تدوین کنیم که بتواند جلوی اعمال نظرهای سلیقه ای در این خصوص را بگیرد؛ زیرا تا وقتی کمیسیون ماده 7، اعضای شورای شهر یا مدیران هر نهاد دیگری بتوانند بدون داشتن چارچوبی مدون، قانونی و کارشناسی درباره سرنوشت یک باغ و درختان آن تصمیم بگیرند، حتما زمینه برای اعمال سلایق فردی وجود خواهد داشت که می تواند به ضرر محیط زیست شهر تمام شود.