در گفت‌وگو با ایلنا مطرح شد:
توسعه ناوگان حمل‌ونقل عمومی بدون نوسازی آن تاثیری بر کاهش آلودگی هوا ندارد
سرپرست مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط زیست با بیان این که افزایش تعداد وسایل نقلیه فرسوده بر اثر کند پیش رفتن روند از رده خارج کردن این وسایل در سنوات گذشته، نقش مهمی در تشدید آلودگی هوای تهران در سال جاری داشته است، گفت: نوسازی ناوگان حمل‌ونقل عمومی و شخصی تهران شامل اتوبوس‌ها و تاکسی‌های عمومی و خودروها و موتورسیکلت‌های شهروندان، با اسقاط وسایل نقلیه فرسوده و جایگزین کردن وسایل نقلیه کم‌مصرف، یکی از مهمترین راهکارهای کاهش آلودگی هوای پایتخت محسوب می‌شود.
به گزارش خبرنگار ایلنا، پاییز امسال مانند سنوات گذشته، آلودگی هوا در بسیاری از روزها آسمان تهران را سیاه و نفس مردمان آن را تنگ کرد. بررسی آمارهای رسمی از این حکایت دارد که تعداد روزهای ناسالم برای همه گروه ها در پاییز 1401 نسبت به سال های قبل از آن بیشتر بود و همچنین ماندگاری آلاینده ها در آسمان پایتخت در طولانی مدت بر اثر عدم بارش باران یا وزش باد موثر باعث شد که در نیمه دوم آذرماه امسال، شهروندان تهرانی برای دو هفته مدام هوای آلوده تنفس کنند و عملا در پاییز امسال، تهرانی‌ها به شکل ملموسی تاثیر آلودگی هوا را بر سلامت و روند زندگی روزمره خود احساس کردند.
آمارهای شرکت کنترل کیفیت هوای تهران نشان می دهد که از مجموع 90 روز پاییز 1401، پایتخت نشینان فقط 50 روز هوای قابل قبول داشتند و هوای تهران 31 روز در وضعیت ناسالم برای گروه های حساس، 8 روز در شرایط ناسالم برای همه گروه ها و یک روز در وضعیت بسیارناسالم قرار داشت. البته در پاییز سال گذشته، هوای تهران 43 روز قابل قبول بود، اما 43 روز در وضعیت ناسالم برای گروه های حساس و 5 روز در شرایط ناسالم برای همه گروه ها قرار داشت و هیچ روزی در وضعیت بسیارناسالم قرار نگرفت. این در حالی است که در پاییز 99 هوای پایتخت، 51 روز در وضعیت قابل قبول و 39 روز در شرایط ناسالم برای گروه های حساس قرار داشت و هیچ گاه در وضعیت ناسالم برای همه یا بسیارناسالم قرار نگرفت. همچنین در پاییز 98، هوای پایتخت 58 روز در شرایط قابل قبول، 29 روز در وضعیت ناسالم برای گروه های حساس و 3 روز در شرایط ناسالم برای همه گروه ها قرار داشت.
از مقایسه این آمارها می توان به این نتیجه رسید که با وجود این که تعداد روزهای قابل قبول پاییز امسال از سال گذشته بیشتر بود یا تعداد روزهای ناسالم برای همه گروه ها در پاییز 1398 از 1399 بیشتر بود، اما در مجموع در چهار سال گذشته، هوای تهران به صورت کلی سال به سال تعداد روزهای آلوده بیشتری را تجربه کرده و در روزهای کمتری در وضعیت قابل قبول قرار داشته است. همچنین شدت تولید آلاینده ها در سال های اخیر بخصوص در پاییز 1401 به شکل محسوسی نسبت به سال های قبل بالاتر رفته و همین مساله باعث شده است که تعداد روزهای ناسالم برای همه گروه ها که از تشدید انتشار آلاینده ها در آسمان پایتخت حکایت دارد، سال به سال بیشتر شود.
افزایش انتشار دی‌اکسید گوگرد در آسمان تهران در روزهای پایانی آذر
موضوع دیگری که آلودگی هوای پاییز امسال را تا حدودی نسبت به سال های قبل از آن متفاوت کرد، افزایش شاخص گازهای سمی بخصوص دی‌اکسید گوگرد در برخی روزها در آسمان تهران بود. بخصوص در فاصله بین 22 تا 25 آذر میزان انتشار این گاز مضر در آسمان پایتخت به شکل کم‌سابقه‌ای بالا رفت و گمانه‌زنی‌های مختلفی درباره علت این اتفاق شکل گرفت؛ به نحوی که برخی کارشناسان، مواردی مثل زباله سوزی غیرمجاز در اطراف پایتخت و کاهش کیفیت سوخت توزیعی در تهران را از جمله دلایل افزایش محسوس انتشار دی‌اکسید گوگرد در آسمان تهران در بعضی از روزهای آذرماه دانستند.
اخیرا علی سلاجقه، رئیس سازمان محیط زیست نیز به صورت ضمنی مساله کاهش کیفیت سوخت را عامل بالا رفتن میزان انتشار دی‌اکسید گوگرد در آسمان پایتخت در روزهای پایانی آذر امسال دانسته و گفته است که «کیفیت و مواد سوخت مصرفی حتما موجب آلودگی هوا می شود.» او البته بر نقش خودروهای فرسوده در تشدید آلودگی هوا نیز تاکید و اعلام کرده است که «منابع متحرک فرسوده و با مصرف سوخت بالا از عوامل اصلی آلودگی هوا هستند.»
در همین راستا از داریوش گل علیزاده، سرپرست مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط زیست درباره علت افزایش تعداد روزهای ناسالم در پاییز امسال و گمانه زنی های موجود درباره تشدید آلودگی هوا در سال جاری، سوال کردیم و او نیز در پاسخ به خبرنگار ایلنا توضیح داد: تحلیل وضعیت آلودگی هوا در پاییز امسال و سال های قبل نشان می دهد که در پاییز 1401 تعداد روزهای قابل قبول از سال گذشته بیشتر بود، اما متاسفانه در نیمه دوم سال جاری تعداد روزهای ناسالم برای همه گروه ها به شکل محسوسی بالا رفت که این مساله نشان می دهد در پاییز امسال، شدت ورود آلاینده ها به آسمان تهران بر اثر افزایش مصرف سوخت بیشتر شد و همچنین میزان ماندگاری آلاینده ها در جو به علت سکون هوا و عدم بارش باران یا وزش باد موثر در روزهای متمادی نسبت به سال قبل بیشتر بود.
وی افزود: منابع اصلی آلوده کننده هوا در سال جاری نسبت به سنوات گذشته تغییری نکرده اما در برخی موارد شدت آلایندگی این منابع تا حدودی افزایش یافته است. در این میان با وجود این که منابع ساکن خانگی و واحدهای صنعتی در آلودگی هوا نقش دارند، اما در شهر تهران، وسایل نقلیه فرسوده نقش مؤثرتری را در تشدید آلودگی هوا ایفا می کنند؛ بخصوص که در سال های اخیر به علت بی‌توجهی به لزوم اسقاط خودروها، موتورسیکلت‌ها و اتوبوس‌های فرسوده، تعداد وسایل نقلیه ای که به سن فرسودگی رسیده اند، سال به سال افزایش یافته و همین مساله باعث شده است که امسال شدت انتشار آلاینده ها از وسایل نقلیه نسبت به سال های قبل بالاتر برود.
یک چهارم خودروها و 80 درصد موتورسیکلت‌ها در سن فرسودگی قرار دارند
گل علیزاده با انتقاد از کند پیش رفتن روند اسقاط وسایل نقلیه فرسوده در سال های اخیر گفت: در حالی که سالانه یک میلیون تا یک میلیون و 200 هزار خودروی جدید به ناوگان خودرویی کشور اضافه می شود، اما تعداد خودروهایی که سالانه از رده خارج می شوند، هیچ تناسبی با این آمار ندارد و در سال گذشته تنها 29 هزار خودرو در کشورمان اسقاط شدند. کند پیش رفتن روند از رده خارج کردن خودروهای فرسوده در چند سال گذشته باعث شده است که سال به سال نسبت خودروهای فرسوده به کل خودروهای در حال تردد در کشور افزایش یابد و با توجه به این که بخش زیادی از این خودروها در شهر تهران تردد می کنند، طبیعتا این روند بر آلودگی هوای پایتخت نیز اثر می گذارد.
سرپرست مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان محیط زیست ادامه داد: هم اکنون از 25 میلیون خودروی شماره‌گذاری‌شده در کشور، حدود 6.5 میلیون خودرو به سن فرسودگی رسیده اند و این یعنی نزدیک یک چهارم خودروهای موجود در کشور در سن فرسودگی قرار دارند. همچنین از 12 میلیون موتورسیکلت شماره‌گذاری‌شده در کشور، حدود 9.5 تا 10 میلیون موتورسیکلت به سن فرسودگی رسیده اند و این یعنی حداقل 80 درصد موتورسیکلت‌های موجود در کشور در سن فرسودگی قرار دارند. همچنین بیش از 80 درصد اتوبوس های تهران و نزدیک 50 درصد تاکسی های پایتخت در سن فرسودگی هستند و تمام این موارد نشان می دهد که تردد وسایل نقلیه فرسوده یکی از مهمترین عوامل آلودگی هوای تهران است.
وی در ادامه اظهار داشت: اگر روند از رده خارج کردن وسایل نقلیه فرسوده اصلاح نشود و سرعت ما در اسقاط این وسایل افزایش نیابد، سال به سال باید انتظار تشدید آلودگی هوا در کلانشهرها بخصوص تهران را داشته باشیم. البته باید توجه داشت که آلودگی هوا تا حدودی به وضعیت جوی هم بستگی دارد و اگر ما اقدام موثری برای جایگزین کردن ناوگان خودروها، موتورسیکلت‌ها و اتوبوس‌های فرسوده در تهران انجام ندهیم و شرایط پایداری هوا در بیشتر روزها در سال های آتی نیز تکرار شود، قطعا با توجه به پدیده وارونگی دما و ماندگاری هوا در فصول سرد سال، در پاییز و زمستان سال های آینده شاهد افزایش تعداد روزهای ناسالم در تهران خواهیم بود.
باید به جای توسعه ناوگان حمل‌ونقل عمومی و شخصی به نوسازی آنها بپردازیم
گل علیزاده با بیان این که نوسازی ناوگان حمل و نقل عمومی تهران، نقش مهمی در کاهش آلودگی هوا خواهد داشت، عنوان کرد: ما برای کاهش آلودگی هوا نباید فقط به توسعه ناوگان اتوبوسرانی تهران بپردازیم، بلکه باید این ناوگان را نوسازی کنیم. یعنی به ازای تعداد مشخصی از اتوبوس های جدیدی که وارد این ناوگان می کنیم، باید یک اتوبوس فرسوده را نیز از رده خارج کنیم، زیرا با اضافه شدن اتوبوس های جدید و باقی ماندن اتوبوس های فرسوده در ناوگان اتوبوسرانی پایتخت، عملا تعداد منابع آلاینده هوای شهر بیشتر خواهد شد و توسعه این ناوگان تاثیر زیادی بر کاهش آلودگی هوا نخواهد گذاشت، حتی اگر اتوبوس های جدیدی که به ناوگان اتوبوسرانی اضافه می شوند، از استاندارد یورو6 برخوردار باشند.
سرپرست مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان محیط زیست ادامه داد: علاوه بر لزوم نوسازی ناوگان اتوبوسرانی تهران، ما حتما به نوسازی ناوگان خودروها و موتورسیکلت های شخصی در حال تردد در پایتخت نیز احتیاج داریم. یعنی در حال حاضر ما نباید صرفا به فکر تولید یا واردات خودرو یا موتورسیکلت باشیم، بلکه باید تدبیری را اتخاذ کنیم که به ازای تعداد مشخصی از خودروها و موتورسیکلت های تولیدی یا وارداتی، یک خودرو یا موتورسیکلت فرسوده از رده خارج شود؛ زیرا اگر ما وسایل نقلیه فرسوده را اسقاط نکنیم و صرفا به تولید یا واردات خودرو و موتورسیکلت بپردازیم، عملا یک منبع آلاینده جدید به شهرمان اضافه کرده ایم که این کار هیچ کمکی به کاهش آلودگی هوا نمی کند.
وی در ادامه تاکید کرد: اگر روند توسعه ناوگان حمل و نقل عمومی و ناوگان وسایله نقلیه شخصی همراه با نوسازی انجام نشود، به جای این که این توسعه به کاهش آلودگی هوا کمک کند، عملا باعث اضافه شدن منابع آلاینده در کلانشهرها خواهد شد. بنابراین ما به جای این که صرفا به فکر توسعه ناوگان نقلیه عمومی و شخصی کشور باشیم، باید برای نوسازی این ناوگان و جایگزین کردن وسایل نقلیه جدید، استاندارد و کم مصرف با وسایل نقلیه فرسوده برنامه ریزی کنیم تا رفته رفته شاهد کاهش آلودگی هوای کلانشهرها باشیم.
کیفت بنزین و گازوئیل نگران‌کننده نیست، مصرف سوخت بسیار بالاست
گل علیزاده در پاسخ به سوالی درباره کیفیت سوخت توزیعی در تهران و سایر کلانشهرها در سال جاری توضیح داد: براساس نمونه برداری ها و آزمایش هایی که اخیرا کارشناسان سازمان محیط زیست انجام داده اند، اکنون میزان دی‌اکسید گوگرد موجود در بنزین توزیعی در تهران قابل قبول و استاندارد بنزین توزیع‌شده در پایتخت بین یورو4 و یورو5 است. البته در آخرین نمونه برداری که در تاریخ 22 آذر انجام شد، میزان دی‌اکسید گوگرد موجود در گازوئیل توزیعی در تهران کمی بیشتر از حد قابل قبول بود، اما بازهم این مقدار به سطح نگران کننده نرسیده بود. بنابراین در مجموع می توان گفت میزان دی‌اکسید گوگرد موجود در سوخت توزیعی در تهران چندان بالا نیست و نمی توان گفت کاهش کیفیت سوخت توزیع‌شده، نقش مهمی در تشدید آلودگی هوا در پاییز امسال داشته است.
سرپرست مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان محیط زیست ادامه داد: آنچه بیشتر از کاهش کیفیت سوخت، باعث نگرانی ما برای تشدید آلودگی هوا می شود، میزان بالای مصرف سوخت در سراسر کشور بخصوص در تهران است. آمارها نشان می دهد از حدود 100 میلیون لیتر مصرف روزانه بنزین در سراسر کشور، 16 میلیون لیتر در سطح شهر تهران و 29 میلیون لیتر در استان تهران مصرف می شود. این مساله نشان دهنده مصرف بسیار بالای سوخت در تهران و شهرهای اطراف آن است که نقش مهمی در افزایش انتشار آلاینده ها دارد و ما قطعا برای کاهش آلودگی هوا باید به صورت جدی برای کم شدن مصرف بالای سوخت در سراسر کشور بخصوص تهران برنامه ریزی کنیم.
وی در ادامه اظهار داشت: نوسازی ناوگان وسایل نقلیه و از رده خارج کردن خودروها، موتورسیکلت‌ها و اتوبوس های فرسوده یکی از مهمترین راهکارها برای کاهش مصرف سوخت است، زیرا میزان سوخت مصرفی در وسایل نقلیه ای که در سن فرسودگی قرار دارند، به شکل غیراستانداردی بالاست. همچنین ما باید همزمان با اسقاط وسایل نقلیه فرسوده، برای تولید و واردات وسایل نقلیه کم مصرف برنامه ریزی و تلاش کنیم تا مصرف سوخت در تهران حداقل به نصف مقدار کنونی برسد تا به این شکل بخش زیادی از انتشار منابع آلاینده در آسمان پایتخت کم شود. با انجام این اقدامات، رفته رفته سطح انتشار منابع آلاینده به حدی می رسد که آسمان می تواند در فرآیند خودپالایی از غلظت آلاینده ها بکاهد و به این شکل شاخص های مربوط به آلودگی هوا کاهش پیدا می کند.
برای کاهش آلودگی هوا، چاره‌ای جز اجرای کامل قانون هوای پاک نداریم
گل علیزاده با تاکید بر لزوم اجرای کامل قانون هوای پاک برای مقابله با آلودگی هوا در کلانشهرها گفت: مقایسه کاهش یا افزایش تعداد روزهای ناسالم، معیار مناسبی برای ارزیابی عملکرد دستگاه ها در زمینه مبارزه با آلودگی هوا نیست، زیرا یکی از عوامل موثر در سالم یا ناسالم شدن وضعیت هوا در یک روز، شرایط جوی است و اگر در یک سال، روزهای زیادی باد بوزد و باران ببارد، حتی اگر میزان انتشار آلاینده ها زیاد باشد، بازهم تعداد روزهای ناسالم چندان زیاد نخواهد بود. بنابراین ما برای ارزیابی عملکرد دستگاه ها در مقابله با آلودگی هوا باید ببینیم که آنها چقدر به قانون هوای پاک، آیین نامه های اجرایی این قانون و سایر مقررات موجود در این زمینه عمل کرده اند، زیرا تنها راهکار موجود برای کاهش آلودگی هوا، اجرای قوانین و مقرراتی است که تا کنون در این حوزه در کشورمان به تصویب رسیده اند.
سرپرست مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان محیط زیست ادامه داد: ما برای مقابله با آلودگی هوا در کلانشهرهای کشور چاره ای جز اجرای کامل راهکارهای پیش‌بینی‌شده در قانون هوای پاک نداریم و باید با تخصیص منابع مالی کافی و استمرار اجرای برنامه های پیش‌بینی‌شده در این قانون در سال های متمادی، به تدریج انتشار منابع آلاینده در هوای کلانشهرها را کاهش دهیم. برای رسیدن به این هدف نیز اولا باید به نوسازی وسایل نقلیه موجود در کشور بخصوص ناوگان حمل و نقل عمومی بپردازیم و ثانیا به صورت جدی برای کاهش وابستگی کشور به سوخت های فسیلی برنامه ریزی کنیم؛ زیرا اکنون 94 درصد مصرف انرژی در ایران به سوخت های فسیلی وابسته است و ما حتما باید با توسعه نیروگاه های تجدیدپذیر و گسترش وسایل نقلیه برقی، از انباشت آلاینده های ناشی از سوزاندن سوخت های فسیلی بکاهیم.
وی در پایان تصریح کرد: از رده خارج کردن وسایل نقلیه فرسوده یکی از مهمترین راهکارها برای کاهش آلودگی هوا در کلانشهرهاست و دولت حتما باید شرایطی را فراهم کند که مردم بتوانند با حداقل هزینه، وسایل نقلیه فرسوده خود را با وسایل نقلیه جدید جایگزین کنند. این کار با ارائه تسهیلات به شهروندان یا انجام سیاست گذاری غیرمستقیم برای وارد کردن بخش خصوصی به حوزه نوسازی وسایل نقلیه فرسوده امکان پذیر خواهد بود. برای این منظور نیز حتما باید نوسازی ناوگان حمل و نقل عمومی در اولویت قرار بگیرد و دولت حتما باید اتوبوس های برقی یا گازسوز را جایگزین اتوبوس های دیزلی موجود کند و سپس با ارائه تسهیلات به مردم یا در نظر گرفتن مشوق برای بخش خصوصی، زمینه را برای توسعه استفاده از خودروها و موتورسیکلت های برقی در کلانشهرها فراهم کند.
