معاون پژوهشی و فناوری دانشگاه تهران در گفت و گو با ایلنا:
رتبه‌بندی دانشگاه‌ها را باید بومی‌سازی کنیم/ سیاست‌هایمان را به خاطر نظام‌های رتبه‌بندی خارجی تغییر نمی‌دهیم
معاون پژوهشی و فناوری دانشگاه تهران گفت: ما سیاست‌هایمان را به خاطر نظام‌های رتبه‌بندی خارجی خیلی تغییر نمی‌دهیم. روح حاکم بر رتبه‌بندی این است که به لحاظ آموزشی، پژوهشی، تعاملات بین المللی، درآمدزایی و ارتباط با دانشگاه‌های خارجی بسنجد که ما در چه وضعیتی هستیم و چقدر رشد داشته ایم.
«مهدی فکور»، معاون پژوهش و فناوری دانشگاه تهران در گفت وگو با خبرنگار ایلنا در خصوص تغییر رتبه‌بندی دانشگاه‌ها که معاون آموزشی وزیر علوم به تازگی مطرح کرده است و تعریف شاخص‌های جدید و موضوعی برای رتبه‌بندی دانشگاه‌ها و رسیدن به شاخص‌هایی استاندارد توضیح داد: نظر نهایی را قطعا وزارت علوم در این خصوص خواهد داد. همین حالا نیز سنجه‌هایی که داریم چه در سطح بین المللی و چه در سطح ملی همه جانبه است. در رتبه‌بندی‌ها هم موضوعات آموزشی هم موضوعات پژوهشی را مدنظر قرار می‌دهیم. حتی موضوعات مرتبط به انفورماتیک، پهنای باند، طرح‌های کاربردی و قراردادهایی که داریم و دانشگاه از آن درآمد کسب می‌کند و… همه از جمله مواردی است که به عنوان شاخص مدنظر قرار می‌گیرد.
او افزود: موضوع فناوری و تبدیل مقالات شرکت‌های دانش بنیان یا موضوعات مرتبط با کسب درآمد از پژوهش، وزن زیادی را در رتبه‌بندی خواهد گرفت. فکر می‌کنم در رتبه‌بندی‌های جدید دانشگاه‌ها به این سمت بروند که وزن موضوعات فناوری با توجه به تاکیداتی که داریم و شعار سال بالاتر می‌رود.
فکور در خصوص دانشگاه تهران و رتبه‌بندی آن گفت: دانشگاه تهران در همه موضوعات و زمینه‌ها چه به صورت کلی و چه به صورت خاص مثلا در پژوهش و آموزش، در رتبه اول کشور قرار دارد.
معاون پژوهشی و فناوری دانشگاه تهران در پاسخ به این سوال که هرکدام از دانشگاه‌ها ماموریت و اهداف خاص خود را دارند و چه مقایسه‌ای با وجود تفاوت‌های دانشگاه‌ها با یکدیگر می‌تواند مقایسه‌ای استاندارد باشد، اظهار کرد: هر سنجه و شاخصی که از سمت موسسات مختلف مدنظر قرار می‌گیرد، ممکن است یک دانشگاه به لحاظ آن شاخص‌ها رشد و پیشرفت داشته باشد و دانشگاه دیگری شرایطش فرق کند. پس هیچ کدام از این شاخص‌ها به صورت مطلق نمی‌گوید مثلا اگر دانشگاهی در شاخصی رتبه اول است، کیفیت و کمیت را در سایر شاخص‌ها برای تعیین رتبه کلی برای آن باید در نظر بگیرند.
فکور ادامه داد: دانشگاه تهران به عنوان نمونه در رتبه‌بندی‌هایی که سرانه در نظر می‌گیرند معمولا از دانشگاه‌های فنی عقب می‌ماند چرا که ما دانشگاهی جامع هستیم و علوم انسانی، اجتماعی و رفتاری و… را پوشش می‌دهیم و به اندازه رشته‌های فنی مهندسی، قرارداد نداریم و ارتباط با صنعت ما شاید خیلی زیاد نباشد. همچنین در زمینه مقالات نیز شاید مقاله‌هایی در رنکینگ‌های اول نداشته باشیم. ما باید در زمینه علوم انسانی و اجتماعی بیشتر به داخل نگاه کنیم لذا دانشگاه تهران در این شاخص‌ها از نظر نظام رتبه‌بندی شاید در سطح پایین‌تری قرار بگیرد، اما در برخی موضوعات که مباحث کیفی مطرح می‌شود یا سرجمع مقالات را لحاظ می‌کنند، دانشگاه تهران همیشه اول و سرآمد بوده است.
او در خصوص ضرورت بازنگری در رتبه‌بندی دانشگاه‌های کشور در بازه زمانی فعلی نیز یادآور شد: ما باید موضوع رتبه‌بندی دانشگاه‌ها را با اهدافی که برای کشورمان در نظر می‌گیریم بومی‌سازی کنیم. قطعا موسساتی در کشورهای مختلف هستند نظام رتبه‌بندی را به صورتی نمی‌نویسند که مثلا دانشگاه تهران در آن رتبه‌بندی اول شود! بلکه ابتدا دانشگاه‌های خودشان را با سیاست‌هایی که مدنظر دارند سازگار و لحاظ می‌کنند. اهمیت زیادی دارد که ما نیز در نظام رتبه‌بندی خارجی دانشگاه‌ها، رتبه بالایی به دست آوریم، اما قطعا باید به معیارهای خودمان توجه کنیم مثلا بگوییم باید به سمت موضوعات دانش بنیان، فناوری، تولید ثروت از علم و اقتصاد دانش بنیان و… برویم.
فکور خاطرنشان کرد: برای رسیدن به این هدف باید طوری طراحی کنیم که رنکینگ دانشگاه‌هایی که مسئولیت اجتماعی دارند، کارآفرین هستند، جذب نخبگان در آن‌ها بیشتر است و نخبگان می‌توانند به نیازهای جامعه از طریق دانشگاه وصل شوند، در جایگاه بالاتری قرار بگیرد و در موضوعاتی که قرار است به واسطه رتبه بندی، در دانشگاه تحولی ایجاد شود مواردی که ذکر کردم را در نظر بگیرند.
فکور در پاسخ به این سوال که آیا تغییر رتبه‌بندی می‌تواند به نوعی منجر به ایجاد رقابتی سالم بین دانشگاه‌های کشور و ارتقای سطح کمی و کیفی آن‌ها شود، توضیح داد: قطعا همینطور خواهد بود. مدیران و مسئولان دانشگاه‌ها همیشه برنامه‌ریزی می‌کردند که در رقابتی سالم دانشگاه‌شان در بین سایر دانشگاه‌های کشور نسبت به سال قبل ارتقا یابد. ما حتی خودمان را با خودمان هم می‌سنجیم یعنی هرسال بررسی می‌کنیم که سال قبل کجا بودیم و حالا در چه جایگاهی قرار داریم. همچنین بررسی می‌شود که کدام دانشگاه‌ها در بسترهای گوناگون بهتر از ما عمل کرده‌اند و… توجه به این نکات خیلی مهم است و تاثیر زیادی در کیفیت و کمیت دانشگاه‌ها دارد و برای همین تاکید می‌کنم که شاخص‌ها باید به نحوی تنظیم شود که برنامه‌ها و سیاست‌گذاری‌هایمان ما را به صورتی بچینیم که به اهداف کلان نیز برسیم.
او اضافه کرد: رنکینگ‌ها و نظام رتبه‌بندی‌های خارجی قطعا مورد نظر ماست، اما ما سیاست‌هایمان را به خاطر نظام‌های رتبه‌بندی خارجی خیلی تغییر نمی‌دهیم. روح حاکم بر رتبه‌بندی این است که به لحاظ آموزشی، پژوهشی، تعاملات بین المللی، درآمدزایی و ارتباط با دانشگاه‌های خارجی بسنجد که ما در چه وضعیتی هستیم و چقدر رشد داشته ایم، اما وزن‌دهی به این موارد برای ما مهم‌تر است تا ببینیم وزن کدام یک از این شرایط برای ما سنگین‌تر است.
معاون پژوهشی و فناوری دانشگاه تهران در پاسخ به این پرسش که آیا فعالیت و واکنش یک دانشگاه نسبت به وقایع روز اجتماع، آگاهی بخشی و به روز بودن و به کلی مسئولیت اجتماعی شاخصی هست که بتوان در رتبه‌بندی دانشگاه‌ها به آن توجه کرد؟ گفت: موضوع مسئولیت‌پذیری اجتماعی را می‌توان به دو صورت بررسی کرد که هر دو صورتش مهم است؛ یک بخش همین نکته است که اگر اتفاقی در جامعه رخ می‌دهد و به سمت و سویی می‌رود، دانشگاه باید در آن جریان نقش آفرین باشد و بتواند به خوبی وظایفش را اجرا کند.
او افزود: از سوی دیگر ما تعدادی دانشجوی و نخبگان را جذب دانشگاه می‌کنیم و باید به آن‌ها سمت و سو بدهیم و به سوی نیازهای اجتماعی ببریم. اگر در دانشگاه یا جامعه گرفتاری وجود دارد، اگر صنعت مشکل دارد باید توسط دانشگاه شناسایی شود و علاوه بر این برایش راه حل ارائه کند. امروز یک موسسه تحقیقاتی را راه اندازی کرده‌ایم که البته مصوبه‌اش برای قبل است، ولی تا حالا در معاونت پژوهشی کار نکرده بود. نام این موسسه، «موسسه تحقیقاتی سبک زندگی» است. این موسسه در موضوعات سبک زندگی قرار است تحقیقات عمیقی را شروع کند و بررسی کند اجتماع به کدام سمت می‌رود، نیاز امروز آن چیست؟ ۱۰ سال دیگر چه نیازهایی خواهد داشت و…
فکور با بیان نقل قولی از موسوی موحدی که مشاوراتی در زمینه این موسسه به دانشگاه تهران می‌دهد، بیان کرد: ایشان معتقدند پژوهشکده تحقیقاتی سبک زندگی باید بتواند زلزله‌های اجتماعی را شناسایی کند و حتی از قبل به ما آلارم و هشدار بدهد و این هشدارها می‌تواند در زمینه اجتماعی، اقتصادی و… باشد. همچنین از نظر موضوعاتی مثل پیر شدن جمعیت و ارگان‌های مورد نیاز در چنین شرایطی، تغذیه مردم، خدمات مورد نیاز و جوان‌سازی جمعیت و راهکارهای آن و…همه از جمله مواردی است که ما فکر می‌کنیم به عنوان مسئولیت‌پذیری اجتماعی باید به آن ورود پیدا کنیم. نتیجه تحلیل دانشگاه‌ها می‌تواند در اختیار تصمیم‌گیران کشور قرار بگیرد وبه آن‌ها کمک کند.
معاون پژوهشی و فناوری دانشگاه تهران اظهار کرد: بنابراین دانشگاهی که چنین ویژگی دارد و دانشگاهی که با ضریب بالا مسئولیت‌پذیری اجتماعی دارد، باید در رتبه‌بندی دانشگاه‌ها مورد توجه قرار بگیرد. من به عنوان معاون پژوهشی همیشه می‌گویم پایه یک پژوهش خوب در آموزش خوب است و پایه فناوری نیز در پژوهشی خوب است. پایه سرمایه‌گذاری خوب که بتواند ثروت تولید کند نیز در فناوری خوب است. پس به صورت حلقه هایی به هم متصل هستند که باید به دقت به همه موارد توجه شود.
