غلظت آلودگی هوا در بیش از ۷۰ درصد روزهای سال گذشته فراتر از استانداردهای جهانی بوده است/ وجود گاز متان در جنوب تهران، منطقی است

«محمد صادق حسنوند» رئیس مرکز تحقیقات آلودگی هوا دانشگاه علوم پزشکی تهران در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا، در رابطه با آلوده بودن هوا در پایتخت و بسیاری از کلانشهرها اظهار کرد: برای تشخیص آلودگی هوا دو شرایط وجود دارد، نخست اینکه ما اطلاعات را از ایستگاه‌های سنجش و پایش و گاهی هم بر اساس دید افقی و مشاهدات این موضوع را دریافت می‌کنیم. 

وی بیان کرد: بر اساس داده‌ها و گایدلاین‌های سازمان جهانی بهداشت، سال گذشته در بیش از ۷۰ درصد روزهای سال غلظت آلایندگی ذرات PM. 2.5 بیشتر از استانداردهای جهانی بوده است و با توجه به اینکه کار خاصی هم برای کاهش این آلایندگی‌ها انجام نشده است روزها همچنان آلوده است. 

حسنوند در ادامه با بیان اینکه در مرکز تحقیقات آلودگی هوای دانشگاه علوم پزشکی تهران هرساله برآورد اثرات منتسب به آلودگی هوا بر شهروندان انجام می‌شود، گفت: این برآوردها هم برای شهر تهران و هم برای تمامی کشور انجام می‌شود و گزارش‌های آن به نهادها و مراکز مرتبط  ارسال می‌شود. بر اساس آخرین برآوردهای این مرکز، برای شهر تهران در سال ۱۴۰۰ حدود ۴ هزار و ۵۰۰ نفر مرگ منتسب به آلودگی هوا برای ذرات PM2.5 داشته‌ایم. 

ارتباط افزایش میزان غلظت آلودگی با افزایش بیماری‌ها

رئیس مرکز تحقیقات آلودگی هوا دانشگاه علوم پزشکی تهران یادآور شد: بسیاری از مطالعات نشان داده است که آلودگی هوا موجب بیماری‌های تنفسی، قلبی و عروقی، بروز دیابت و ایجاد بیماری‌های زمینه‌ای می‌شود. از سوی دیگر مواجهه افراد با هوای آلوده موجب حساس‌تر شدن افراد به بیماری‌هایی مانند کرونا شده است. میزان مرگ افراد به دلیل کرونا در مناطقی که هوای آلوده‌تری داشته‌اند بیشتر بوده است. گزارش‌های این مسأله هم منتشر شده است. 

عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران تصریح کرد: بیماران قلبی و عروقی، بیماران تنفسی، مادران باردار، کودکان زیر ۵ سال و افراد بالای ۶۰ سال، افراد دارای بیماری‌های زمینه‌ای و بیماران سندرومتابولیک یا افراد چاق جزو افراد حساس هستند. مواجهه با آلودگی هوا موجب تشدید بیماری در این افراد خواهد شد. 

وی ادامه داد: اگر یک روز نسبت به روز قبل ۵ میکروگرم به غلظت آلاینده‌ها در هوا افزوده شود، ۱۵ تا ۲۰ درصد حملات آسم در افراد افزوده می‌شود. این حملات آسمی ممکن است در سیستم بیمارستانی ثبت نشود به این دلیل که بسیاری از افراد در زمان این حملات ممکن است با اسپری تنفسی، التهاب خود را کاهش دهند. 

او افزود: در بیماری‌های قلبی و عروقی نیز اگر امروز بر غلظت آلاینده‌ها افزوده شود ممکن است اثر آن یک یا دو روز دیگر مشخص شود، لذا به ازای افزایش هر ۵ میکروگرم غلظت آلاینده‌ها، در یک بازه تأخیری ۴۸ساعته حدود ۱۲ درصد بر حملات قلبی و سایر مشکلات قلبی و عروقی افزوده می‌شود. 

رئیس مرکز تحقیقات آلودگی هوا دانشگاه علوم پزشکی تهران در رابطه با اثرات ریزگردها و طوفان‌های گرد و غبار نیز گفت: برای طوفان‌های گرد و غبار معیار ذرات PM10 یا ذرات معلق کمتر از ۱۰ میکرون است. در حال حاضر در شهر تهران و کل کشور ایستگاه‌هایی داریم که هم ذرات PM2.5 و هم ذرات PM10 را سنجش و اندازه‌گیری می‌کنند. مشکل ما صرفا ذرات PM2.5 نیست، بلکه ذرات PM10 نیز هستند که منابع آن خارجی نیست. در حال حاضر حدود ۳۰ تا ۴۰ درصد سهم آلودگی شهر تهران را ذرات PM10 تشکیل می‌دهند که منابع آن مراتع لم یزرع و بیابان‌های اطراف تهران هستند. 

افزایش دوباره دی‌اکسید گوگرد در هوا

حسنوند همچنین در رابطه با وضعیت دی اکسید گوگرد در هوای تهران و برخی دیگر از کلانشهرهای کشور نیز گفت: از سال ۱۳۸۵ ایستگاه‌های سنجش آلودگی، میزان دی‌اکسید گوگرد را در هوا نشان می‌دهند. گوگرد معمولا به عنوان یک افزودنی در سوخت‌ها وجود دارد، داده‌های ایستگاه‌ها در رابطه با دی‌اکسید گوگرد از سال ۱۳۸۵ تا سال ۱۳۹۰ یک روند ثابت بوده است. اما از سال ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۹ غلظت دی‌اکسید گوگرد یک روند کاهشی را نشان می‌دهد که دلیل این موضوع به کاهش ترکیب گوگرد در سوخت‌ها بر می‌گردد. 

او ادامه داد: از سال ۱۳۹۹ تا ۱۴۰۱ دوباره میزان دی‌اکسید گوگرد در هوا یک روند افزایشی به واسطه استفاده از سوخت مازوت در صنایع و نیروگاه‌ها را نشان می‌دهد. علی‌رغم این میزان افزایش همچنان میزان دی‌اکسید گوگرد در هوا، کمتر از میزان استاندارد آن است. 

وی تصریح کرد: سوختن گوگرد از دو طریق می‌تواند به افراد آسیب بزند؛ نخست دی‌اکسید گوگرد تولید شده به صورت مستقیم می‌تواند به دستگاه تنفسی افراد آسیب بزند. دوم اینکه دی اکسید گوگرد در هوا با نیتروژن ترکیب و ذرات ریزی را تشکیل می‌دهد که به آن ذرات ثانویه می‌گویند. این ذرات ثانویه می‌تواند وارد دستگاه گردش خون شده و موجب بیماری‌های تنفسی، قلبی و عروقی، مرگ و حتی سرطان شود. 

تأیید وجود گاز متان در آرادکوه و جنوب تهران

عضو پژوهشکده محیط زیست دانشگاه علوم پزشکی تهران همچنین با اشاره به گزارش ناسا در مورد تشکیل ابر متان جنوب تهران، اظهار کرد: متان به خودی خود به عنوان آلاینده هوا شناخته نمی‌شود اما از جمله گازهای گلخانه‌ای است، گازهای گلخانه‌ای هم موجب گرمایش جهانی می‌شود. 

وی یادآور شد: موضوعی که ناسا در مورد تشکیل ابر متان در جنوب شهر تهران مطرح کرده است؛ با توجه به منبعی که در آنجا موجود است به لحاظ منطقی این امکان وجود دارد که گازهای گلخانه‌ای از جمله متان به صورت جدی در آن منطقه وجود داشته باشد اگرچه هنوز مطالعاتی در خصوص غلظت آن وجود ندارد و نمی‌توان میزان آن را سنجید. به تازگی درخواست‌هایی از سوی شهرداری به مرکز تحقیقات آلودگی هوا ارائه شده است تا میزان غلظت متان را هم در مرکز آرادکوه که محل دفع پسماند تهران است و هم در ارتفاع آن بسنجیم. با این حال به صورت منطقی و علمی محل‌های دفع و پردازش پسماند، دام‌داری‌ها و گاوداری، محل‌های انتشار گاز متان و گازهای گلخانه‌ای دیگر است با توجه به وفور این محل‌ها در جنوب تهران، این گازها نیز در آنجا به وفور وجود دارد، اگرچه غلظت آن همانطور که گفتم مشخص نیست. 

وی یادآور شد: گاز متان جزو آلاینده‌های هوا محسوب نمی‌شود، تنها در صورت افزایش غلظت آن مباحثی مانند ایمنی مطرح می‌شود.