سازماندهی هسته‌های دانشجویی برای جهاد تبیین و روشنگری/ دست‌هایی وجود دارد تا فضای آزاداندیشی و گفت‌وگو در دانشگاه شکل نگیرد

سال تحصیلی جدید در دانشگاه‌ها با ناآرامی‌های اجتماعی همزمان شد و چگونگی مدیریت این فضا و رسیدن به فضایی آکادمیک و آرام در دانشگاه از دغدغه‌های این روزهاست.معاون فرهنگی و سیاسی نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌ها معتقد است؛ حضور فعال و به موقع و میدانی مسئولان آموزشی، فرهنگی و اداری دانشگاه، می‌تواند در عادی‌تر شدن فضا کمک کند. «حجت الاسلام و المسلمین مهدی فاطمی‌پور» راه‌حل درست اعتراضات را تریبون آزاد در دانشگاه‌ها و کرسی آزاداندیشی می‌داند و البته بر این باور است دست‌هایی وجود دارد که علاقه ندارند فضای آزاداندیشی و گفت‌وگو در دانشگاه شکل بگیرد و اتفاقا علاقه مندند که فضای تنش و درگیری و اغتشاش در دانشگاه گسترش پیدا کند. او تاکید دارد حتما باید متولیان و مسئولان آموزش عالی سعه صدر بیشتری در بحث آزاداندیشی داشته باشند و فضا را فراهم کنند و دانشجویان را به این سمت سوق دهند که در مسائل اندیشه‌ای با هم صحبت کنند و تعامل وجود داشته باشد و هر دو طرف پاسخ‌های یکدیگر را بشنوند. وی می‌گوید در این چند هفته سعی شد مدارا شود و افرادی که رفتارهای خیلی تندی کرده بودند، حداقل یکبار مورد بخشش و اغماض قرار بگیرند، اما طبیعتا وقتی این رفتارها طولانی مدت شود،  مطالبه‌ای در خود دانشگاه شکل‌ می‌گیرد تا با آن‌هایی که همچنان این رفتارها را ادامه می‌دهند و تندروی می‌کنند، برخورد شود. شرح گفت‌وگو با «حجت الاسلام و المسلمین مهدی فاطمی‌پور» را در ادامه می‌خوانید:

سازماندهی هسته‌های دانشجویی برای جهاد تبیین و روشنگری

در حال حاضر موضوع جهاد تبیین که یکی از فرمایشات رهبر انقلاب است، به چه شکل و میزانی در دانشگاه‌های کشور در حال اجراست و دفتر نهاد نمایندگی رهبری در دانشگاه مشخصا چه اقداماتی در این راستا انجام داده است؟ 

موضوع جهاد تبیین به عنوان تکلیف و رسالت همگانی توسط مقام معظم رهبری مطرح شد و در دیدار با بخش‌ها و گروه‌های مختلف نیز به عنوان فریضه عینی و واجب فوری تکرار شد و رویکرد نسبت به آن را متفاوت کرد یعنی دیگر اینطور نیست که جهاد تبیین وظیفه گروه، طیف یا دستگاه خاصی باشد، بلکه همه باید برای این مهم تلاش کنند و روشن هم هست که چرا مهم است؛ یک فضا و جنگ سنگین رسانه‌ای علیه ما هست و مدام اخبار منفی، دروغ و ساختگی منتشر می‌شود و برچسب‌های غلطی نسبت به نظام و سبک زندگی دینی و انقلاب اسلامی و حکومت اسلامی و دولت جمهوری اسلامی زده می‌شود، لذا به عنوان تکلیف عمومی برهمه واجب است که هرکسی به هر میزانی می‌تواند به شبهات پاسخ بدهد و در مواجهه با آن روشنگری کند. کلان این ماموریت همین است و ما نیز در دفتر نهاد رهبری تلاش کردیم کارهایی که از دست مجموعه ما برمی آید را انجام دهیم. در این راستا تلاش شد بتوانیم افرادی را به عنوان مربی و استاد موضوع تبیین و روشنگری در سطح دانشگاه‌ها تربیت کنیم.

برگزاری سه دوره تربیت مدرس و مربی جهاد تبیین

از فروردین ماه سال جاری سه دوره تربیت مدرس و مربی جهاد تبیین داشته‌ایم که برای اقشار مختلف برگزار شده است تا بتوانیم از همین افراد در فضای دانشگاه استفاده کنیم. همچنین چندین دوره تربیت کنشگر جهاد تبیین نیز برای اقشار مختلف اعم از دانشجویان، اساتید، مبلغان دانشگاهی و مربیان، دبیران هم اندیشی، واحدهای خواهران دفتر نهاد رهبری، دفاتر تشکل‌های دانشجویی، دختران دانشگاه‌های خاص و فعالان فرهنگی و… برگزار کردیم تا افرادی که موضوع جهاد تبیین را درک کرده‌اند و احساس ضرورت می‌کنند و فکر می‌کنند در راه این جهاد باید کار عملیاتی انجام دهند، بدانند که چطور می‌توانند کار کنند. می‌خواهیم این افراد را هم به لحاظ دانش محتوایی و هم مهارتی ارتقا دهیم. علاوه بر این بعضی هسته‌ها و جمع‌های دانشجویی را به صورت سازمان یافته در جهت جهاد تبیین و روشنگری سازماندهی کنیم. 

بعد از فرمایشات مقام معظم رهبری یک قرارگاه در نهاد تحت عنوان قرارگاه جهاد تبیین و تشکیل دادیم و سعی کردیم مجموعه‌هایی که می‌توانند در زمینه جهاد تبیین اقدامی انجام بدهند در قرارگاه نماینده‌ای داشته باشند و بتوانیم هم افزایی و هماهنگی انجام دهیم.

اولین بار در سال گذشته رویداد «روایت حقایق» توسط حوزه علوم اسلامی دانشگاهیان رقم خورد و بیش از ۱۰۰ گروه در سراسر کشور فعال کردیم تا به تبیین و روشنگری بپردازند و دور دوم این رویداد هفته آینده برگزار می‌شود و بیش از ۱۰۰ گروه برای فعالیت در این حوزه دعوت شدند تا کار و عملیات انجام دهند. به جمع‌بندی‌هایی رسیدیم و فراخوانی هم در مورد ایده‌های جهاد تبیین دادیم تا هم افزایی داشته باشیم و ایده‌ها را پخته کنیم و مجددا برای اجرا، آن را به مجموعه‌های آموزش عالی برگردانیم. برخی برنامه‌های کلان، همایش‌ها و نشست‌ها و اتفاقات بزرگ را نیز داشته‌ایم و برای ائمه جماعات دانشگاه‌ها، روسای دانشگاه‌ها و دبیران هم اندیشی دانشگاه‌ها. سعی کردیم یکی از موضوعات اصلی برنامه‌هایمان موضوع جهاد تبیین، الزامات آن و بایدها و نبایدهایش باشد تا مخاطب بدانند در هر زمان و هر موقعیتی نسبت به این تکلیف چه اقداماتی باید انجام شود. در کل ما بعد از فرمایشات مقام معظم رهبری یک قرارگاه در نهاد تحت عنوان قرارگاه جهاد تبیین و تشکیل دادیم و سعی کردیم مجموعه‌هایی که می‌توانند در زمینه جهاد تبیین اقدامی انجام بدهند در قرارگاه نماینده‌ای داشته باشند و بتوانیم هم افزایی و هماهنگی انجام دهیم. همچنین یکی از اقدامات مهم تابستان سال جاری که جمع وسیعی از دانشجویان فعال سیاسی و فرهنگی دانشگاه‌ها را در برگرفت، ۵۰ برنامه تحت عنوان «حامیم» یا دوره توانمندسازی حلقه‌های میانی بود که در سطح کشور حدود ۱۵ هزار دانشجو را دربرمی گرفت. دانشجویان در دوره‌های یک یا دو هفته‌ای شرکت کردند. دستگاه‌های دیگر نیز اقداماتی انجام داده‌اند، به طور مثال وزارت علوم خودش قرارگاه جهاد تبیین تشکیل داده است و آن‌ها نیز کارهای مهمی کرده‌اند. 

همه ما باید از فضای اندیشه و تعقل و استدلال استقبال کنیم

برگزاری کرسی‌های آزاداندیشی در دانشگاه‌ها از دیگر موضوعات مورد تاکید رهبر انقلاب است؛ ارزیابی شما از عملکرد دانشگاه‌ها در این زمینه چیست و فکر می‌کنید این کرسی‌ها باید به چه صورتی برگزار شود که دانشجویان با آزادی بیان، مطالبات خود را در آن مطرح کنند؟ 

در موضوع کرسی‌های آزاداندیشی ما همکار برگزاری هستیم؛ دستگاه‌های آموزش عالی متولی برگزاری هستند و ما نیز همکاری‌هایی داریم و در ترویج و برگزاری و مقدمه‌سازی آن باید کمک کنیم. واقعیت این است که در برخی دانشگاه‌ها اتفاقات خوبی با برگزاری کرسی‌های آزاداندیشی افتاده است. به طور مثال در استان قم با گروه معارف به جمع‌بندی رسیدیم و مصوبه‌ای دادیم که بخشی از دروس معارف دانشجویان در قالب کرسی‌های آزاداندیشی انجام شود و تعداد بسیار بالایی کرسی آزاداندیشی در استان قم توسط گروه معارف نهاد رهبری برگزار شد. در برخی استان‌های دیگر هم نمونه‌های موفقی داریم، به عنوان مثال یک دانشگاه در طول سال تحصیلی ۷۰ کرسی آزاداندیشی برگزار کرده است. لذا جایی که موضوع درست فهم و بسترسازی شده است، اتفاقات خوبی هم افتاده و مورد استقبال قرار گرفته است. در دو سال گذشته تجربه موفقی در دانشگاه آزاد در برگزاری کرسی‌های آزاد اندیشی توسط معاونت فرهنگی دانشگاه آزاد بدست آمد که می‌تواند الگویی برای دیگر موسسات آموزش عالی و دانشگاه‌ها باشد. 

دست‌هایی وجود دارد که علاقه ندارند فضای آزاداندیشی و گفت‌وگو در دانشگاه شکل بگیرد و اتفاقا علاقه مندند که فضای تنش و درگیری و اغتشاش در دانشگاه گسترش پیدا کندبنابراین ما هم در گذشته و هم امروز تلاش کردیم و فکر می‌کنیم اغتشاشات که حسابش جداست، اما راه حل درست اعتراضات، تریبون آزاد در دانشگاه‌ها و کرسی آزاداندیشی است.

همه ما باید از فضای اندیشه و تعقل و استدلال استقبال کنیم. طبیعتا تبلیغات منفی روی این موضوع می‌شود و فضاسازی می‌کنند که انگار کرسی آزاداندیشی مصونیت ندارد، حرف‌های ما را ضبط می‌کنند، بعد از برگزاری با ما برخورد می‌کنند و… در همین درگیری‌ها و اغتشاشات، تندترین رفتارها در دانشگاه بعضا توسط معترضین انجام می‌شود و وقتی به آن‌ها می‌گویند اگر اعتراض دارید بیایید صحبت کنید می‌گویند ما صحبتی نداریم، ما اعتراض داریم! این فضایی غیرمنطقی است؛ اگر اعتراضی هم دارند باید مشخص شود به چه چیزی اعتراض دارند و برچه اساسی معترض هستند و داده‌هایی که موجب اعتراض‌شان شده چیست و… باید دید حرف طرف مقابل چیست و باید اجازه دفاع و بیان استدلال به او هم داد.

راه‌حل درست اعتراضات، تریبون آزاد در دانشگاه‌ها و کرسی آزاداندیشی است

دست‌هایی وجود دارد که علاقه ندارند فضای آزاداندیشی و گفت‌وگو در دانشگاه شکل بگیرد و اتفاقا علاقه مندند که فضای تنش و درگیری و اغتشاش در دانشگاه گسترش پیدا کند بنابراین ما هم در گذشته و هم امروز تلاش کردیم و فکر می‌کنیم اغتشاشات که حسابش جداست، اما راه حل درست اعتراضات، تریبون آزاد در دانشگاه‌ها و کرسی آزاداندیشی است. این بسترها البته سالیان سال در دانشگاه‌ها وجود دارد و مورد استفاده قرار گرفته و تجربه‌های موفقی در این حوزه‌ها داریم و البته که می‌تواند افزایش و توسعه پیدا کند و نشانی از بلوغ اجتماعی و سیاسی و فهم متعالی در آموزش عالی باشد و به هر مسئله‌ای اعتراضی دارند کاملا دسته‌بندی شده و علمی بیایند بگویند چرا این اعتراض را دارند و مبنای حرف و استدلالشان چیست و بعد هم اجازه بدهند دیگران نقدشان کنند. 

مسئولان آموزش عالی سعه صدر بیشتری در حوزه آزاداندیشی داشته باشند

حتما باید متولیان و مسئولان آموزش عالی سعه صدر بیشتری در بحث آزاداندیشی داشته باشد و فضا را فراهم کنند و تبلیغ بیشتری در این حوزه شود و دانشجویان را به این سمت سوق دهیم که در مسائل اندیشه‌ای با هم صحبت کنند و تعامل وجود داشته باشد و هر دو طرف پاسخ‌های یکدیگر را بشنوند.

امروز از سمت معترضین و افرادی که در برخی دانشگاه‌ها اغتشاش می‌کنند، می‌بینیم که مطالبه‌ای را طلب می‌کنند و وقتی به آن‌ها می‌گویند بیایید در موردش صحبت کنیم می‌گویند ما حاضر به گفت وگو نیستیم و صرفا می‌خواهیم شعار بدهیم و اگر کسی هم می‌خواهد در جمع آن‌ها صحبت کند به او اجازه نمی‌دهند. پس موضوع کرسی آزاداندیشی ایده‌ای مترقی در آموزش عالی است و هرجایی از ظرفیت آن استفاده کردیم بهره‌اش را برده‌ایم اما خیلی اوقات به دلایلی نتوانستیم از آن استفاده کنیم. حتما باید متولیان و مسئولان آموزش عالی سعه صدر بیشتری در بحث آزاداندیشی داشته باشد و فضا را فراهم کنند و تبلیغ بیشتری در این حوزه شود و دانشجویان را به این سمت سوق دهیم که در مسائل اندیشه‌ای با هم صحبت کنند و تعامل وجود داشته باشد و هر دو طرف پاسخ‌های یکدیگر را بشنوند.

خیلی از معترضین به رئیس یا معاونین دانشگاه اجازه توضیح نمی‌دهند

خیلی از معترضین به رئیس یا معاونین دانشگاه اجازه نمی‌دهند، توضیحی بدهند و حتی اخیرا به سخنگوی دولت هم اجازه صحبت ندادند و حتی به استادی که می‌خواهد به آن‌ها نکاتی را متذکر شود توهین می‌کنند در حقیقت این رفتارهایی است که انسانی و متعالی و متناسب با فضای نخبگانی و دانشگاهی نیست. امیدواریم با کمک دانشجویان که بسیاری از آن‌ها در این فضا نیستند مشکل را حل کنیم. خیلی از دانشجویان به این اتفاقات و تنش‌های آموزش عالی معترض هستند و ما نیز می‌خواهیم هرچه زودتر فضای آرامش را به دانشگاه‌ها برگردانیم. البته که این مسائل فقط در تعدادی از دانشگاه‌ها هنوز وجود دارد و بیشتر دانشگاه‌های کشور مسئله‌ای ندارد و آموزش و سایر فعالیت‌ها به طورمعمول در جریان است. 

بستر روشنگری و تبیین ابتدا در بین اساتید اتفاق بیفتد

قطعا دفتر نهاد رهبری در دانشگاه‌ها با روسای دانشگاه‌ها تعامل و مراودات نزدیکی دارد؛ در این روزها فکر می‌کنید روسای دانشگاه باید چه هوشمندی و تدبیری داشته باشند تا هم ناآرامی‌ها مدیریت شود و هم فضا به سمت گفتمان اندیشمندانه و آزادانه سوق پیدا کند؟ 

چند نکته در این پرسش وجود دارد؛ به هرحال باید درمورد مسائلی که پیرامون آن سوالاتی مطرح است، در دانشگاه‌ها صحبت نخبگانی شود. توصیه ما این بود جلساتی با اساتید دانشگاه‌ها گذاشته شود و پیشنهادات آن‌ها را دریافت کنند و اگر شبهاتی در ذهن آن‌ها وجود دارد مسئولان دانشگاه به آن‌ها توضیح بدهند و از این فضا کار را آغاز کنند که بستر روشنگری و تبیین اول در بین اساتید اتفاق بیفتد.

نکته دیگر اینکه به دوستان گفتیم تا جایی که می‌توانید این اعتراضات و اغتشاشات را به سمت تجمعاتی سوق دهید که با دانشجو صحبت شود و بتواند راحت مطالباتش را مطرح کند و پاسخ مطالباتش را بدهید تا بداند چقدر از این مطالبات شدنی و چه مواردی از آن شدنی نیست و اصلا بداند کدام مطالباتش خلاف قوانین و کدام یک قانونی است و… بنابراین توصیه این است که مسئولان دانشگاه‌ها و مسئولان ذیربط صحبت کنند و اجازه ندهند حرف‌های غیررسمی و جهت دار و مسموم ذهن جوانان را بیشتر درگیر و جریحه‌دار کند و درگیر شبهه شوند.

روسای دانشگاه‌ها باید به مطالبات دانشجویان پاسخ دهند

بنابراین توصیه این است که مسئولان دانشگاه‌ها و مسئولان ذیربط صحبت کنند و اجازه ندهند حرف‌های غیررسمی و جهت دار و مسموم ذهن جوانان را بیشتر درگیر و جریحه‌دار کند و درگیر شبهه شوند. سومین توصیه حضور فعال است؛ ما هرجا حضور فعال داشته باشیم و مسائل را رصد کنیم و پیگیر باشیم و به موقع صحبت و برنامه ریزی کنیم و رسیدگی دقیق داشته باشیم، چالش‌هایمان کمتر است، اما وقتی منفعل باشیم تا ببینیم چه تصمیمی برای ما می‌گیرند و فضای دانشگاه را بهم می‌ریزند، بعد ما می‌خواهیم چه برخوردی کنیم؟ به طور حتم مسئله‌مان بیشتر خواهد بود. 

به دوستان گفتیم تا جایی که می‌توانید این اعتراضات و اغتشاشات را به سمت تجمعاتی سوق دهید که با دانشجو صحبت شود و بتواند راحت مطالباتش را مطرح کند و پاسخ مطالباتش را بدهید تا بداند چقدر از این مطالبات شدنی و چه مواردی از آن شدنی نیست و اصلا بداند کدام مطالباتش خلاف قوانین و کدام یک قانونی است.

حضور به موقع و میدانی روسای دانشگاه‌ها به عادی‌تر شدن فضا کمک می‌کند

حضور فعال و به موقع و میدانی مسئولان آموزشی، فرهنگی و اداری دانشگاه، می‌تواند در اینکه فضا عادی‌تر و در راستای رسالت حوزه آموزش عالی اداره و پیش رود به ما کمک کند. بحث مهم اطلاع‌رسانی به موقع و درست است که در مسائل مختلف مطرح است تا هم در موضوعات مورد بحث و مورد سوال، اطلاع‌رسانی دقیق داشته باشیم و هم در مورد واقعیت اتفاقاتی که می‌افتد و نوع ساماندهی که علیه جمهوری اسلامی و آموزش عالی کشور برای ضربه زدن اتفاق می‌افتد، روشنگری باید کنیم؛ آن هم به موقع و درست تا اطلاع‌رسانی بهنگام و درست داشته باشیم و این اطلاعات را به مخاطب منتقل کنیم و دانشگاه‌ها از طرق مختلفی که در اختیار دارند باید این نقش را هم به خوبی ایفا کنند. فراموش نکنیم نقش فعالان فرهنگی دانشگاه ها، تشکل‌ها و هیات‌ها می‌تواند نقش مهمی باشد تا هم در کنترل فضا و هم در ارتقای عقلانیت در آموزش عالی موثر باشند. 

در این چند هفته سعی شد مدارا شود

آیا در این مدت رفتارهای مسئولان دانشگاه به نوعی بوده است که هم دانشجویان دارای شبهه متوجه ابهامات شوند و هم آن‌هایی که در این ایام دچار هیجانات شده‌اند، آرام شوند و شرایط را درک کنند؟ 

بله، این اتفاق تقریبا افتاده است و در این چند هفته سعی شد مدارا شود و افرادی که رفتارهای خیلی تندی کرده بودند، حداقل یکبار مورد بخشش و اغماض قرار بگیرند، اما طبیعتا وقتی این رفتارها طولانی مدت شود و هنوز کسانی باشند که بخواهند ساختارشکنی کنند و فضا و نظم دانشگاه را بهم بریزند، دیگر نمی‌توانند بگویند ما نفهمیدیم و نمی‌دانستیم و در فضا قرار گرفته بودیم و…حالا دیگر باید با کسانی که هنوز شیشه می‌شکنند، اموال دانشگاه را تخریب می‌کنند، فحاشی می‌کنند و… برخورد کرد و اصلا این برخورد کم کم تبدیل به مطالبه‌ای در خود دانشگاه هم می‌شود تا با آن‌هایی که همچنان این رفتارها را ادامه می‌دهند و تندروی می‌کنند، برخورد شود. 

توضیح درباره شرایط ممنوع‌الورودی دانشجو به دانشگاه

کمیته انضباطی دانشگاه‌ها یکی از بخش‌هایی است که در ساماندهی جریانات و اتفاقات اخیر و آرام کردن اوضاع و برخورد با خاطیان نقش مهمی برعهده دارد. در مورد شیوه کار این کمیته و همچنین چگونگی ممنوعیت ورود دانشجویان به دانشگاه توضیحاتی را ارائه دهید. 

برخی دانشجویان بیرون از دانشگاه رفتار ساختارشکنانه انجام داده‌اند؛ دست به تخریب زده‌اند، جایی را آتش زده اند، ماموری را کتک زده‌اند و… طبیعتا این افراد وقتی بیرون دانشگاه چنین کارهایی کرده‌اند، همانجا هم پلیس کشور مستقر است و مسئول برخورد با آن‌هاست و تفاوتی بین دانشجو و غیردانشجو وجود ندارد و وقتی فردی در تجمعی شرکت کند و آسیب بزند، پلیس فرد را دستگیر می‌کند و روال بیرون دانشگاه هم دادگاه و سایر هزینه‌هایی است که افراد باید بدهند.

رئیس دانشگاه می‌تواند در موارد اضطرار از ورود افراد به فضای آموزشی جلوگیری کند، حتی اگر هنوز حکمی برای دانشجو صادر نشده باشد. اما یک الزامی ایجاب می‌کند که وقتی فردی به خاطر رفتاری که انجام داده، آسیبی که به دانشگاه یا آموزش و برگزاری کلاس‌ها زده است، باید با او برخوردهایی بر اساس سازوکار قانونی شود که یکی از آن‌ها ابزار کمیته انضباطی است.

گاهی ممکن است اتفاقاتی داخل دانشگاه بیفتد که در این مورد نیز ساز و کارهای درون دانشگاهی باید آن را اداره کند و این ساز وکارهای داخل دانشگاه شامل رئیس دانشگاه، آیین‌نامه‌ها و قوانین آموزشی و قوانین انضباطی می‌شود. رئیس دانشگاه می‌تواند در موارد اضطرار از ورود افراد به فضای آموزشی جلوگیری کند، حتی اگر هنوز حکمی برای دانشجو صادر نشده باشد. اما یک الزامی ایجاب می‌کند که وقتی فردی به خاطر رفتاری که انجام داده، آسیبی که به دانشگاه یا آموزش و برگزاری کلاس‌ها زده است، باید با او برخوردهایی بر اساس سازوکار قانونی شود که یکی از آن‌ها ابزار کمیته انضباطی است اما قبل از رای و ابزار کمیته انضباطی، رئیس دانشگاه تا تعیین تکلیف دانشجو می‌تواند اجازه ورود او به دانشگاه، خوابگاه، سلف و… را برای مدت مشخصی سلب کند تا به پرونده‌اش رسیدگی شود و این جزو اختیارات رئیس دانشگاه‌هاست.