در گفت‌وگو با ایلنا مطرح شد:
«چشم و هم‌چشمی» از عوامل تقاضای خانواده‌ها برای تسریعِ تحصیلی دانش‌آموزان/ تغییرات در شرایط ثبت‌نام محصلان جهشی
مدیر تشخیص سازمان آموزش و پرورش استثنایی درباره آزمون جهش تحصیلی گفت: اگر خانواده‌ها شاخص‌ها و استانداردها را در فرایند جهش تحصیلی در نظر نگیرند، دانش‌آموزان آسیب می‌بینند. بنابراین توجه بر این نکته که روند شرکت دانش آموز در جهش تحصیلی برچه اساسی است، بسیار مهم است.
«فرخ لقا عکافی» مدیر تشخیص سازمان آموزش و پرورش استثنایی کشور در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا درباره درنظر گرفتن علت تمایل کودک به شرکت در آزمون جهش تحصیلی و توجه به این موضوع در بررسی‌های تشخیصی آموزش و پرورش استثنایی در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا توضیح داد: جهش تحصیلی نوعی مداخله آموزشی است که بر اساس آن دانش آموزان باهوش می‌توانند دوره‌ها و برنامه‌های درسی و آموزشی را در مدت زمان کوتاه‌تر و در سنین پایین‌تر طی کنند. برنامه جهش تحصیلی در سیستم آموزشی ما برنامه‌ای اجباری نیست، بلکه برنامه‌ای دلخواه است. مراحل شرکت در آزمون جهش تحصیلی به این صورت است که خانواده دانش آموز تصمیم می‌گیرند که فرایند جهش تحصیلی را برای فرزندشان انجام بدهیم.
مدیر تشخیص سازمان آموزش و پرورش استثنایی تصریح کرد: پس اولین مرحله و اقدام در این زمینه، درخواست خانواده‌ها است. سوال اینجاست که خانواده‌ها به چه دلایلی این اقدام را انجام می‌دهند؟ در این زمینه اول نگرش خاص خانواده‌ها در جهت ارضای تمایلات و آرزوهای دیرین خود و دوم تصور خانواده‌ها مبنی بر اینکه فرزندشان هم از نظر بالینی درشت‌تر از گروه هم سن خود است و هم از نظر توانایی تحصیلی در سطحی بالاتر قرار دارد و نکته بعدی وجود اختلاف سن‌فرزندشان با آخرین تاریخ تولد مجاز ثبت نام برای پایه بعدی در حد یک روز است؛ به طور مثال در سال تحصیلی برای ثبت نام تا یکم مهرماه را می‌پذیرند و بچه‌ای متولد دوم یا سوم مهرماه است و چون فاصله تا اول مهر نزدیک است، خانواده اعتقاد دارند فرزندشان جزو نیمه دومی‌هایی است که باید ثبت نام می‌شد و به خاطر یکی-دو روز تفاوت سنی، خانواده‌ها ترغیب می‌شوند که بچه‌هایشان با آزمون جهش تحصیلی زودتر به پایه تحصیلی بعد برسانند.
عکافی در ادامه با تاکید بر اینکه مشاوره والدین بر تمایل به شرکت دادن فرزندانشان در آزمون جهش تحصیلی اهمیت بسیاری دارد، اظهار کرد: یکی از اقداماتی که امسال در سنجش جهش تحصیلی تغییر کرده، این است که بچه‌های متولد تا پایان مهرماه می‌توانند در مدرسه ثبت نام کنند البته این امر مشروط به رضایت خانواده، شورای مدرسه و … است.
او عنوان کرد: متقاضی بودن خانواده‌ها برای رفتن بچه‌هایشان به مقاطع بالاتر از طریق آزمون جهش تحصیلی برای ما اولین شاخصی است که بر مبنای آن تشخیص و بررسی دانش آموز را جهت جهش تحصیلی آغاز می‌کنیم. خانواده‌ای که حس می‌کند فرزندش از نظر بالینی و آموزشی جلوتر از دیگران است، اختلاف سنی اندک فرزندش با همسالانان مقطع بالاتر خود و مستعد بودن از جمله عوامل مورد نظر آنهاست. به عنوان مثال خانواده اذعان می‌کند که فرزندش هنوز به پایه تحصیلی بالاتر نرفته، اما درس‌های آن پایه را بلد است. البته یک سری از بچه‌ها اصلا این شرایط را ندارند یعنی از نظر بالینی ریزجثه هستند و وضعیت استعدادی متوسط دارند و شاخص خاصی از نظر هوش و عملکرد نیز ندارند و در این بین فقط چشم و هم چشمی وجود دارد و چون یکی از بچه‌های اطرافیان جهش تحصیلی داشته، خانواده می‌خواهند بچه آن‌ها هم جهش داشته باشند.
مدیر تشخیص سازمان آموزش و پرورش استثنایی یادآور شد: امسال برای همین قضیه علاوه بر بحث تغییر در سن ثبت نام که توضیح دادم، آموزش و پرورش در بخشنامه جهش ابلاغ کرده که علاوه براینکه خانواده دانش آموزان که تقاضای جهش تحصیلی فرزندش را می‌دهد، شورای مدرسه هم باید شرایط آزمون جهش تحصیلی دانش آموز را بررسی و تصویب و تایید کند یعنی شورای مدرسه که متشکل از مدیر، معاون، نماینده معلمان و… است، درخواست والدین را بررسی می‌کنند و کارنامه‌های خیلی خوب سال‌های قبل دانش‌آموز را مطالعه می‌کنند و با شاخص‌های مختلف و ابعاد گوناگون (یعنی ویژگی‌های بالینی، شخصیتی و هوشی دانش‌آموز را مورد نظر قرار می‌دهند) در شورا بحث می‌شود.
عکافی تاکید کرد: بنابراین اگر شورای مدارس توانایی دانش آموز برای جهش تحصیلی را تایید کرد، مدارک دانش آموز به کمیسون منطقه ارسال می‌شود. کمیسیون منطقه هم متشکل از افراد صاحب نظر است و این کمیسیون در مورد صلاحیت یا عدم صلاحیت شرکت دانش آموز در آزمون جهش تحصیلی اظهار نظر می‌کند. این اتفاق برای اولین بار امسال افتاده است و در صورتی که گروه کمیسیون منطقه هم صلاحیت دانش آموز برای شرکت در آزمون جهش تحصیلی را تایید کرد، دانش آموزان وارد فرایند نوبت گیری جهت شرکت در آزمون جهش تحصیلی توسط مدیر مدرسه می‌شوند و می‌بایست از طریق سیستم درگاه الکترونیکی پرداخت وجه انجام و آزمون تست هوش در ادارات سازمان آموزش و پرورش استثنایی انجام می‌شود و چنانچه دانش آموز در آزمون تست هوش حد نصاب نمره مورد نظر را به دست بیاوید، مجاز به شرکت در آزمون پیشرفت تحصیلی خواهد بود.
مدیر تشخیص سازمان آموزش و پرورش استثنایی با اشاره به اینکه در این بخش اجرای آزمون پیشرفت تحصیلی هم تغییری ایجاد شده است، عنوان کرد: قبلا هر مدرسه خودش از دانش آموز آزمون پیشرفت تحصیلی می‌گرفت و حالا قرار است یک مدرسه معین از همه بچه‌هایی که در آزمون هوشی-روانی نمره بیاورند، آزمون پیشرفت تحصیلی بگیرد. این ایده باعث می‌شود یک سری از مدیران که قبل از مشخص شدن نمره هوش بچه آزمون پیشرفت تحصیلی دانش آموز را برگزار می‌کردند و حق برای خانواده و دانش آموز ایجاد می‌کردند، این طرح جدید مانع چنین بی‌نظمی‌هایی شود.
او در مورد امکان شرکت در آزمون جهش تحصیلی از کلاس اول دبستان به کلاس سوم توضیح داد: بله، این امکان هنوز وجود دارد البته از کلاس اول به سوم و دوبار متقاضی جهش بودن در یک مقطع، علاوه بر کمیسیون منطقه نیاز به تایید کمیسیون استان هم دارد، به این دلیل که این پایه بسیار حساسیت است.
عکافی در پاسخ به این سوال که اصلا جهش تحصیلی غیر از بار روانی چه تاثیر واقعی و محسوسی در زندگی دانش آموز دارد، اظهار کرد: پاسخ به این سوال به دلایل و انگیزه‌های دانش آموز برای شرکت در آزمون جهش تحصیلی برمی‌گردد. یک زمانی بچه واقعا مستعد است و پایه‌ای که باید برود برای او تکراری است و او را اذیت می‌کند و تسلط بر محتوای آن پایه دارد، در این موارد جهش واقعا تاثیر دارد، اما یک زمانی ما می‌بینیم این خانواده است که می‌خواهد فرزندش هرطور شده جهش تحصیلی کند و خودش چنین آرزویی دارد و شرایط بالینی، روحی، اجتماعی و سازگاری‌های بچه را درنظر نمی‌گیرد. قطعا اگر شاخص‌ها و استانداردها را در فرایند جهش تحصیلی در نظر نگیرند، بچه‌ها آسیب می‌بینند. بنابراین توجه بر این نکته که روند شرکت دانش آموز در جهش تحصیلی برچه اساسی است، بسیار مهم است.
او در مورد اینکه بیشترین دانش‌آموزان متقاضی شرکت در آزمون جهش تحصیلی از کدام شهرهای کشور هستند و آیا پایشی روی این موضوع انجام می‌شود یا خیر، گفت: قطعا ما چنین پایشی داریم و می‌دانم از استان‌های شمالی هرسال متقاضیان بسیار زیادی داریم.
مدیر تشخیص سازمان آموزش و پرورش استثنایی در مورد تعریف دقیق از دانش آموزی که مستعد محسوب می‌شود، تصریح کرد: وقتی می‌گوییم شاخص بالینی، درشت هیکل بودن به معنای بااستعداد بودن نیست. شاخص با استعداد بودن یعنی دانش آموز در عملکردهای تحصیلی آموزشی و انواع سازگاری‌های اجتماعی، عاطفی و روانی از گروه همسالان خود بالاتر باشد.
عکافی در پایان در مورد استانداردهای جهانی در تشخیص دانش آموزان مستعد برای جهش تحصیلی و وضعیت ایران در مقایسه با خارج از کشور گفت: تسریع تحصیلی در خارج از کشور در ایران به جهش تحصیلی مرسوم است. تسریع به تمرکز بر آموزش دروس متناسب با سطح پایه به دانش آموزان و آموزش مجدد مهارت‌ها و درس‌های پایه است. برنامه‌های درسی تسریع شده، برنامه‌های یادگیری هستند که برای تکمیل سریع، از طریق مراحل کوتاه فشرده و دقیق یادگیری طراحی شده اند. در تسریع، دانش آموزان در کلاس‌هایی قرار می‌گیرند که در آن‌ها واقعا به چالش کشیده می‌شوند و نسبت به همسالان خود با سطح فکری بالاتر هستند.
