مدیر گروه مهندسی آب دانشگاه اصفهان در گفت‌وگو با ایلنا:
تعریف درستی از مشکل کمبود آب در زاینده‌رود نداریم/ در حوزه مدیریت آب هم تعارض منافع وجود دارد
مدیر گروه مهندسی آب دانشگاه صنعتی اصفهان گفت: در کشورمان شاهد این هستیم که در بخش‌های مختلف تعارض منافع وجود دارد. برای مثال بزرگترین مصرف کننده آب در کشور ما بخش کشاورزی هستند که متولی آن جهاد کشاورزی است، در حالی که متولی منابع آب در کشور ما وزارت نیروست.
«علیرضا گوهری» مدیر گروه مهندسی آب دانشگاه صنعتی اصفهان در ارتباط با ریشه‌های مساله بحران آب به خبرنگار ایلنا گفت: در مساله بحران منابع آب فعلی، عوامل مختلفی دست به دست هم داده‌اند و به نظر من نگاهی که ما به مسئله بحران آب داشته‌ایم نگاه درستی نبوده است. ما به دنبال این نبودیم که تعریف درستی از کمبود آب از هر منطقه از کشورمان داشته باشیم و برای مثال در حوضه زاینده رود یا رود کارون شاید تعریف درستی از مسئله کمبود آب نداشته‌ایم.
او افزود: همه در سال‌های متمادی می‌گفتند که حوزه زاینده رود یک حوزه کم آب است، بنابراین باید به دنبال این باشیم که به آنجا آب ببریم تا کمبود آب آن را جبران کنیم، زیرا اینگونه تلقی کرده بودیم که مشکل کمبود آب، مساله اصلی زاینده رود است.
گوهری گفت: ما نگاه ساده محوری مانند انتقال آب بین حوضه‌ای داشته‌ایم، در حالی که مشکل اصلی زاینده رود نیاز به بررسی بیشتر و تفکر عمیق‌تر داشت که چه چیزی منجر به این کمبود آب شده است. کمبود آب در حوضه آبریز زاینده رود علائم یک مشکل است و نه مشکل اصلی.
او در ارتباط با عملکرد وزارت نیرو افزود: متولی منابع آب در کشور ما وزارت نیرو است. بنابراین تمام مشکلاتی که در زمینه مدیریت منابع آب اتفاق می‌افتد تا قبل از اینکه شورای عالی آب تقویت شود، بر عهده وزارت نیرو بود. در کشورمان شاهد این هستیم که در بخش‌های مختلف تعارض منافع وجود دارد. برای مثال بزرگترین مصرف کننده آب در کشور ما بخش کشاورزی است که متولی آن جهاد کشاورزی است، در حالی که متولی منابع آب در کشور ما وزارت نیروست.
وی ادامه داد: مدیریت مصرف یکی از راهکارهایی است که کل دنیا در حال پیاده‌سازی آن است. حال کدام بخش و با چه رویکرد نظارتی باید مدیریت مصرف منابع آب را پیاده‌سازی کند؟ این مساله به این سمت رفت است که نتوانیم به مدیریت درست مصرف در کشورمان برسیم. چه بخش جهاد کشاورزی و چه بخش وزارت نیرو در حال تلاش هستند، اما وقتی به صورت جزیره‌ای عمل کنند و مدیریت و تصمیم گیری جزیره‌ای داشته باشند، نمی‌توانیم چشم‌انداز چندان امیدوار کننده‌ای داشته باشیم.
گوهری در ادامه گفت: برای مثال یکی از راهکارهایی که در بخش جهاد کشاورزی به آن توجه شده است، توسعه سیستم‌های آبیاری تحت فشار است، در حالی که سیستم‌های آبیاری تحت فشار توسط محققان وزارت نیرو بررسی شده است و به این نتیجه رسیده‌اند که نه تنها باعث کاهش مصرف نشده، بلکه در برخی موارد باعث افزایش مصرف و توسعه سطح زیر کشت نیز شده است. بنابراین وقتی ارگانی واحد نداریم که تصمیم مشترک بگیرد و آن را پیاده‌سازی کند و ارگان‌ها به صورت جزیره‌ای عمل می‌کنند، چنین وضعیتی نیز پیش خواهد آمد.
او افزود: متاسفانه ما در بخش صنایع آب‌بر نیز با تضاد منافع مواجه هستیم. وزارت صمت در حال رشد و توسعه زیرساخت‌های صنعتی کشور است و به هر حال در این بخش کشور ما نیاز به پیشرفت داشته است و خواهد داشت، اما این عدم هماهنگی وعدم آمایش سرزمینی که در رشد و توسعه صنعت اتفاق افتاده، باعث شده است که در بسیاری از نقاطی که از نظر پتانسیل‌های هیدرولوژیک و آبی در منطقه شرایط مناسبی ندارند، رشد و توسعه صنعت اتفاق بیفتد.
گوهری گفت: اصفهان، یزد و کرمان شاهد بزرگترین پروژه‌های صنعتی آب بر کشور هستند. این توسعه صنعتی منجر به بالا رفتن تعداد مشاغل و و سرازیر شدن نیروهای کار به آن صنایع و بالا رفتن نرخ جمعیت در این شهرها می‌شود. این شهرهای کویری که تبدیل به کلانشهر شده‌اند، پتانسیل این جمعیت را ندارند.
او در پاسخ به این سوال که برای حل مشکل آب به ویژه در مناطق مرکزی کشور آیا می‌توان به آب‌های ژرف به عنوان یک راه حل نگاه کرد، گفت: البته پروژه‌های انتقال آب، شیرین‌سازی آب دریا و آب ژرف ذاتا پروژه‌های بدی نیستند، همه اینها راهکارهایی هستند که در کشورهای مختلف در حال انجام است، اما باید ببینیم که راه حل‌هایی که پیاده‌سازی می‌کنیم چه عوارض کوتاه مدت و درازمدتی برای ما خواهد داشت.
گوهری در ادامه گفت: تجربه سدسازی و پروژه‌های انتقال آب بین حوضه‌ای به ما نشان می‌دهد که اگر ما فقط به دنبال حل مشکل بر مبنای همین راه حل‌های سازه‌ای و عرضه محور باشیم که فقط آب تزریق می‌کنند، نمی‌توانیم به نتایج پایدار برسیم. اینها راه حل‌های تک بعدی هستند و امیدوارم نیستم راه حل‌هایی که در حکم مسکن موقت هستند در درازمدت قابل استفاده باشند.
او با اشاره به نظرخواهی رئیس جمهور از اساتید دانشگاه برای حل مشکل زاینده رود گفت: این فرصتی است که در اختیار دانشگاه قرار گرفته است و به نظر من فرصتی برای ارزیابی دانشگاه‌ها نیز هست. اگر ما صرفا بخواهیم روی کاغذ راه حل بنویسیم، هیچ کدام را نمی‌توان به عنوان راهکار پیشنهاد داد. تا زمانی که مطالعه جامع و کامل بر روی تمام ابعاد مسئله نداشته باشیم هیچ راهکاری نافذ نیست.
گوهری گفت: شما با هر متخصصی تماس بگیرید برای حل مشکل زاینده رود یک راه حل متفاوت می‌دهد. یکی علل بروز مشکل را از سال ۸۳ یا ۸۴ می‌داند، دیگری ریشه مشکل اصلی مشکل را از سال ۹۰ می‌داند. فرد دیگری نیز ریشه مشکل را به سال ۵۰ مربوط می‌داند. اینها تعریف یکسان از مشکل مدیریت منابع آب نیستند و تا زمانی که تعریفی واحد از ریشه مسئله زاینده‌رود نباشد هیچ راهکاری را نمی‌توان پیشنهاد داد.
