در گفت‌وگو با ایلنا مطرح شد:
فروش قرص برنج در بسیاری از عطاری‌ها با وجود ممنوعیت آن/ "محلِ خودکشی" نباید اعلام عمومی شود
معاون پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی سازمان بهزیستی کشور با بیان اینکه یافته‌ها نشان می‌دهد که از بین خشونت‌ها، خشونت روانی بیشترین همبستگی را با تمایل به افکار خودکشی و آسیب رساندن به خود و دیگران دارد، گفت: محدود کردن دسترسی به ابزار خودکشی، یک رویکرد مؤثر در جهت پیشگیری از انجام آن است، اما متاسفانه علیرغم وضع قوانین مشخص برای ممنوعیت فروش قرص برنج هنوز شاهد فروش آن در بسیاری از عطاری‌ها هستیم.
«آرزو ذکایی‌فر» معاون پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی سازمان بهزیستی کشور در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا با اشاره به روز جهانی پیشگیری از خودکشی و شعار امسال «با عمل، امید بسازیم» اظهار داشت: در واقع ایجاد امید، یک پیام خوشبینانه است که هدف آن توانمندسازی روانی، آموزش مهارتهای حل مساله و مهارتهای مقابله‌ای، ارتقاء تاب‌آوری فردی و اجتماعی و تقویت اعتماد به نفس در افراد بمنظور پیشگیری از خودکشی است.
وی در پاسخ به این سوال که خودکشی بیشتر در چنین سنی رخ می‌دهد، گفت: براساس اعلام سازمان پزشکی قانونی کشور بیشترین متوفیان ناشی از خودکشی بین ۳۰ تا ۳۹ سال و سپس ۱۸ تا ۲۴ سال سن داشتند.
وی در پاسخ به این سوال که آیا با توجه به شرایط پاندمی کرونا میزان خودکشی افزایش داشته است، ادامه داد: براساس گزارش‌ها و مطالعات صورت گرفته میزان خودکشی در یک سالی که دنیا درگیر همه گیری کرونا شده است در کل دنیا افزایش یافته است. از جمله عوامل روان‌شناختی بیماری COVID-۱۹ شامل آگاهی از تشخیص ابتلاء، اضطراب و پریشانی مربوط به علائم بیماری، استرس مربوط به بستری و درمان در بیمارستان، انزوای اجتماعی، ترس از آلوده شدن افراد دیگر خانواده، اختلالات مرتبط با استرس از جمله افسردگی و استرس پس از سانحه (PTSD) که با ایده خودکشی، اقدام به خودکشی و مرگ توسط خودکشی در ارتباط هستند.
معاون پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی سازمان بهزیستی کشور با بیان اینکه بسیاری از بیماران COVID-۱۹ بعد از بهبودی دارای علائم جسمی طولانی مدت و دچار مشکلات روانی- اجتماعی و مسائل شغلی و مالی می‌شوند، خاطرنشان کرد: این افراد نیاز به غربالگری از نظر اختلالات روان‌شناختی بویژه علائم هشداردهنده و پرریسک تمایل به خودکشی دارند. همچنین طبق این مطالعات بازماندگان COVID-۱۹ باید به عنوان افراد در معرض خطر نیز تلقی گردیده و خدمات تخصصی روانی اجتماعی به این افراد و خانواده‌ها ارائه گردد.
ذکایی فر در بخش دیگری از صحبت‌های خود در پاسخ به این سوال آیا در اطلس خودکشی به عوامل بروز آن اشاره شده است، خاطرنشان کرد: اطلس جغرافیایی خودکشی با هدف بررسی میزان شیوع خودکشی در مناطق مختلف در استان‌ها در راستای برنامه ریزی متناسب با مناطق جغرافیایی و جلب مشارکت مردم محلی در اجرای برنامه‌های اجتماع محور در راستای پیشگیری از خودکشی تهیه شده است. از انجایی که برای تهیه اطلس دسترسی به داده‌ها جهت تحلیل و بررسی ضروری است، تنها در استان‌هایی که دستگاه‌های مرتبط حاضر به همکاری در ارایه آمار و داده‌های موجود بوده‌اند تحلیل و بررسی وضعیت به شکل کامل صورت گرفته است و در سایر استان‌ها تهیه اطلس با استفاده از داده‌های در دسترس شامل میزان تماس‌ها با خط ۱۲۳ اورژانس اجتماعی، آمار مراکز مشاوره حضوری و تلفنی در مورد خودکشی و آمار پزشکی قانونی بوده‌است.
وی در پاسخ به این سوال که بیشترین روش‌های خودکشی چیست؟ گفت: طبق آمار منتشر شده از سازمان پزشکی قانونی بیشترین روش در خودکشی حلق‌آویز کردن و بعد از آن استفاده از سموم در سال ۱۳۹۸ بوده است.
معاون پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی سازمان بهزیستی کشور در پاسخ به این سوال که با توجه به این که یکی از راه‌های پیشگیری جمع آوری ادوات و ابزارهای خودکشی است، آیا ایجاد ممنوعیت و محدودیت در برخی موارد مانند ممنوعیت فروش قرص برنج در کاهش آمار خودکشی موثر بوده است، گفت: محدود کردن دسترسی به روش‌های کشنده نظیر استفاده از سموم (که محدودیت ابزاری نامیده می‌شود) یک استراتژی جهانی یا جمعیتی مهم برای پیشگیری از خودکشی برشمرده می‌شود. در حالی‌که شواهد موجود نشان می‌دهد محدود کردن دسترسی به ابزار خودکشی، یک رویکرد مؤثر در جهت پیشگیری از انجام آن است، اما متاسفانه علیرغم وضع قوانین مشخص برای ممنوعیت فروش قرص برنج هنوز شاهد فروش آن در بسیاری از عطاری‌ها هستیم.
ذکایی فر با اشاره به انتشار اخبار خودکشی در رسانه‌ها گفت: همچنین انتشار اخبار خودکشی با ذکر محل به عنوان مثال اشاره به یک پل خاص یا یک رودخانه خاص در یک استان می‌تواند ترغیب کننده باشد بنابر این آموزش اصحاب رسانه در نوع انتشار اخبار خودکشی گامی موثر در کاهش موارد خودکشی است.
وی در پاسخ به این سوال که خشونت خانگی چقدر در میزان خودکشی موثر است، گفت: خانواده اصلی‌ترین هسته در جامعه و کانون حفظ سلامت و بهداشت روانی است و نقش مهمی در شکل گیری شخصیت فرزندان دارد خشونت خانگی یکی از مسائل مهم بهداشت عمومی است و به معنی رفتار خشونت‌آمیز و سلطه گرانه یک عضو خانواده علیه عضو یا اعضای دیگر همان خانواده است. پژوهش‌های متعددی نشان می‌دهد که زنان و کودکان بیشترین قربانیان خشونت خانگی هستند. همچنین خشونت می‌تواند ناتوانی‌های جسمی، سردردهای مزمن، مصرف موادمخدر، اقدام به خودکشی و اختلالات روانی را به دنبال داشته باشد یافته‌ها، نشان می‌دهد که از بین خشونت‌ها، خشونت روانی بیشترین همبستگی را با تمایل به افکار خودکشی و آسیب رساندن به خود و دیگران دارد.
معاون پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی سازمان بهزیستی کشور درباره تاثیر عوامل محافظت کننده در پیشگیری از خودکشی تصریح کرد: حمایت از سوی خانواده، دوستان و خویشاوندان، داشتن عزّت نفس بالا، عدم مصرف مواد، سلامت جسمی و روانی، در دسترس بودن مشاور و درمان‌گر و تحت دارو درمانی بودن، احساس امید، داشتن محیطی آرام، امنیت شغلی و درآمد کافی، دشواری در دستیابی به وسایل کشنده، باورهای مذهبی قوی و مؤثر، داشتن مهارتهای زندگی و مهارتهای مقابله‌ای و مهارت حل مسأله، ارتباط با جامعه مثلا از طریق شغل و استفاده سازنده از اوقات فراغت از عوامل محافظ در برابر اقدام به خودکشی محسوب می‌شود.
ذکایی فر ادامه داد: از آنجایی که خودکشی یک معضل چند علیتی است و یک سازمان به تنهایی نمی‌تواند در کاهش آن موثر باشد سازمان بهزیستی در اجرای طرح پیشگیری از خودکشی در مناطقی که بر اساس اطلس خودکشی استان آمار بالای خودکشی مشاهده می‌شود اقدام به اجرای برنامه‌های آگاه‌سازی و همچنین برنامه‌های مبتنی بر مشارکت محلی در راستای افزایش مسئولیت اجتماعی افراد در ارتقاء سطح سلامت روانی اجتماعی خود و خانواده می‌کند.
وی خاطرنشان کرد: از آنجایی که اساس برنامه‌های اجتماع محور تسهیل‌گری محلی است، گرووه‌های همیار محلی به کمک تسهیل‌گر آموزش دیده گام‌هایی را در راستای افزایش عوامل محافظ کننده بر خواهند داشت. لذا اگرچه عوامل کلی به عنوان عوامل محافظت کننده وجود دارد اما ممکن است از منطقه‌ای به منطقه دیگر متفاوت باشد. بطوریکه نتایج اجرای طرح در برخی مناطق نشان داد طبق داده‌های جمع آوری شده در محلات، برخی مناطق انزوای اجتماعی را علت گرایش به خودکشی داشته، در حالی که در منطقه‌ای دیگر مشکلات خانوادگی یکی از علل اصلی گرایش به خودکشی بوده است.
ذکایی فر در پایان یادآور شد که موضوع مهم در برنامه ریزی موثر در راستای پیشگیری از خودکشی داشتن یک برنامه جامع و یکپارچه شامل رویکردهای پیشگیری از خودکشی مبتنی بر شواهد در سیاست و عمل است. تدوین استراتژی جامع پیشگیری متناسب با هر منطقه و هر استان حایز اهمیت است. یک استراتژی، شکاف‌های مهم و اساسی در سیستم ارائه خدمات سلامت روان، نظام جمع آوری اطلاعات و قوانین موجود را تعیین می‌کند.
وی ادامه داد: در نهایت یک استراتژی، ضمن شناسایی دروازه‌بانان کلیدی جامعه (Gatekeepers) و تقسیم وظایف و مسئولیت‌های خاص بین آن‌ها، بر لزوم هماهنگی بین اعضای تیم‌های تدوین و اجرای برنامه پیشگیرانه نیز تأکید دارد. بنابراین برنامه‌ریزی دقیق و سیاست‌گذاری مناسب و اهمیت به برنامه‌های پیشگیری در قوانین و سیاستگذارهای ملی بویژه قوانین برنامه پنجساله هفتم توسعه جمهوری اسلامی ایران که در حال تدوین است، بسیار مهم و اساسی محسوب می‌شود.
