در گفت‌وگو با ایلنا مطرح شد؛
تهیه اطلس خودکشی در محلات آسیب‌خیز/ خودکشی نوجوانان افزایش یافته است
مدیرکل دفتر پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی سازمان بهزیستی کشور از تهیه اطلس خودکشی در محلات آسیب‌خیز خبر داد.
«آرزو ذکایی فر» مدیرکل دفتر پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی سازمان بهزیستی کشور در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا در خصوص اقدامات دفتر پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی در موضوع خودکشی گفت: اقدامات دفتر پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی متمرکز بر آگاه‌سازی، آموزش بر محور محله و خانواده، برگزاری کمپین‌ها و کارزاهای رسانه‌ای برای ارتقای سطح دانش، آگاهی و اطلاع عموم مردم است. یکی از ظرفیت‌هایی که اکنون در سازمان با محوریت محله ایجاد شده، مراکز مثبت زندگی است که بیش از ۲۰۰۰ مرکز با نیروی تخصصی از جمله مددکار اجتماعی در سراسر کشور بمنظور تقویت و توسعه رویکرد محلی و خانواده محوری فعالیت‌ها و برنامه‌های با تمرکز بر پیشگیری سطح اول راه اندازی شده است.
وی ادامه داد: بخش دیگر خدمات در موضوع خودکشی مداخلات تیم‌های سیار اورژانس اجتماعی است که افراد با تماس با خط ۱۲۳ راهنمایی و مداخله اولیه را دریافت کرده و در صورت لزوم تیم تخصصی اورژانس در محله برای مداخلات و اقدامات لازم حاضر می‌شوند.
تهیه اطلاعات محلات آسیب‌خیز در شناسنامه محلی
مدیرکل دفتر پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی سازمان بهزیستی کشور با بیان اینکه در زمینه پیشگیری از خودکشی مسئولیت کمیته پیشگیری از خودکشی طبق پروژه تقسیم کار ملی وزارت کشور بر عهده وزارت بهداشت و درمان است، ادامه داد: پروژه تقسیم کار ملی در مرحله تصویب است و سازمان بهزیستی نیز یکی از سازمان‌هایی است که در زمینه پیشگیری از خودکشی وظایفی را براساس مأموریت‌های اصلی خود به عهده دارد، برای انجام اقدامات بهتر در این زمینه سازمان بهزیستی یک برنامه پیشگیری از خودکشی را طراحی کرده که معطوف به آموزش و ارتقای دانش و آگاه‌سازی در محلات است، این برنامه با تاکید بر محلات آسیب‌خیز است که براساس اطلاعات و تماس‌ها و داده‌های جمع آوری شده ممکن است، نرخ احتمال خودکشی در این مناطق یا اینکه عوامل زمینه ساز در این محلات بیشتر باشد. این عوامل زمینه ساز شامل عوامل خانوادگی، عوامل اقتصادی، عوامل اجتماعی، سوء مصرف مواد و… است.
ذکایی فر ادامه داد: در حال حاضر این برنامه طراحی و به استان‌ها نیز ابلاغ شده است و در این محلات تسهیلگران ابتدا اقدام به تهیه شناسنامه محلی می‌کنند و سپس اطلس خودکشی را طراحی و تدوین می‌کنند در این شناسنامه و اطلس، اطلاعات لازم در خصوص مناطق و محلات و آسیب‌های موجود جمع آوری می‌شود و بعد از آن نیز اقدامات و مداخلات لازم برای گروه‌های خاص و پرخطر اجرا می‌شود.
خودکشی پدیده جهانی و پیچیده است
وی گفت: خودکشی پدیده جهانی و پیچیده‌ای است که زیربنا و علت اصلی چنین اقدامی نیز درهم تنیده و متعدد است، اما قابل پیشگیری است، به طور مثال بخشی از کسانی که اقدام به خودکشی می‌کنند، دچار اختلالات روانی از جمله اختلالات خلقی درمان نشده هستند، چنانچه شناسایی و درمان این افراد به موقع صورت پذیرد از بسیاری از اقدامات به خودکشی در این گروه می‌توان پیشگیری کرد.
مدیرکل دفتر پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی سازمان بهزیستی کشور خاطرنشان کرد: همچنین مشکلات و گرفتاری‌های خانوادگی می‌تواند از دیگر عوامل خودکشی باشد عموما افرادی که در بخش‌های غربی کشور ممکن است اقدام به خودکشی کنند از این نوع افراد هستند یعنی زنان و دخترانی که در استان‌های غربی کشور اقدام به خودکشی می‌کنند و یا افکار خودکشی دارند عموما به دلیل مسائل خانوادگی است، بنابراین این بخش نیز نیاز به مداخلات جدی و همگرایی دستگاه‌های مرتبط و مسئول دارد.
ذکایی‌فر تاکید کرد: همچنین باید برنامه‌ریزی‌های ما متمرکز بر محور خانواده باشد، چراکه اغلب اقداماتی که انجام می‌گیرد بر محور فرد استوار است و اثربخشی لازم را نخواهد داشت. بنابراین برنامه‌ریزی‌های این دفتر متمرکز بر محور خانواده و شناسایی خانواده است.
ذکایی فر در پاسخ به این سوال که بیشتر خودکشی‌ها به چه صورتی انجام می‌شود، گفت: آمارهای ثبت شده حاکی از این موضوع است که حلق آویز کردن و پس از آن مسمومیت با سم و دارو بیشترین روش خودکشی بوده است در برخی از مناطق به صورت خودسوزی است که البته آمارهای مربوط به خودسوزی بالا نیست.
ممنوعیت فروش قرص برنج در عطاری‌ها
وی درباره مصرف قرص برنج تصریح کرد: آمار دقیق مصرف قرص برنج به قصد خودکشی در اختیار پزشکی قانونی است، در گذشته این قرص در عطاری‌ها فروخته می‌شد، اما از سال ۹۱ فروش آن در عطاری‌ها ممنوع شده است، فروش قرص برنج در عطاری‌ها برای مصارف کشاورزی بود، اما در سال‌های اخیر مشاهده کردیم که بسیاری از خودکشی‌ها با قرص برنج انجام شده است، چراکه به راحتی در دسترس است بنابراین از سال ۹۱ توزیع آن در عطاری‌ها ممنوع شده است، اما این به معنای این نیست که وجود ندارد و ممکن است افراد به هر طریقی دسترسی پیدا کنند.
مدیرکل دفتر پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی سازمان بهزیستی کشور با بیان اینکه خودکشی مانند دیگر آسیب‌ها یک سری عوامل خطر و محافظ نیز دارد، خاطرنشان کرد: باید برنامه و استراتژی‌ها معطوف به برنامه‌های منطقه‌ای و محلی باشد، چراکه شرایط هر استانی با استان دیگر متفاوت است، اگر در ایلام نرخ خودکشی بالاست، این به دلیل برخی شرایطی است که در این استان وجود دارد و ممکن است این شرایط در استان‌های سیستان و بلوچستان و یا اردبیل وجود نداشته باشد، بنابراین استراتژی و رویکرد دفتر پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی سازمان بهزیستی هم در خصوص خودکشی و هم سایر آسیب‌های اجتماعی معطوف به اطلاعات و شرایط محلی، منطقه‌ای و استانی است و براساس بوم، فرهنگ، مسائل اقتصادی و مسائل اجتماعی صورت می‌گیرد.
لزوم تقویت عوامل محافظ در کاهش خودکشی
ذکایی فر همچنین درباره عوامل محافظ خاطرنشان کرد: در خودکشی باید عوامل محافظ را تقویت کنیم از جمله عوامل محافظ خانواده وگروه دوستان هستند اگرچه بخشی از این عوامل موضوعات اقتصادی است، اما قوی بودن، داشتن مهارتهای زندگی، مهارتهای مقابله‌ای و تاب آوری از دیگر عوامل محافظت کننده دربرابر خودکشی است، بنابراین هر چقدر از کودکی در خصوص موضوعاتی مانند عزت نفس، مسئولیت‌پذیری، احساس امید و آرامش و حتی باورهای مذهبی و معنویت کار کنیم به همان اندازه می‌توانیم در مقابل آسیب‌های اجتماعی مانند خودکشی پیشگیری لازم را داشته باشیم.
وی در پاسخ به این سوال که چه استان‌هایی بالاترین میزان خودکشی را دارند، گفت: براساس آمارهای ثبت شده در سال ۹۸ استان‌های ایلام، کرمانشاه، کهگیلویه و بویراحمد، لرستان و گیلان بالاترین آمار را داشته‌اند، اما نکته مهم این است که ما درباره انتشار اخبار خودکشی در رسانه و فضای مجازی باید آموزش‌های لازم را به اصحاب رسانه بدهیم، بزرگ‌نمایی و مطرح کردن علت‌هایی که اساس علمی و درستی ندارد، جز تشویش افکار عمومی نتیجه دیگری را در برنخواهد داشت و ذکر این نکته ضروری است که در بین کشورهای جهان رتبه و نرخ خودکشی در ایران بسیار پایین‌تر است، ولی توجه به این موضوع که برنامه ریزی برای پیشگیری و مداخلات به هنگام بویژه در سنین نوجوانی و جوانی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
عوامل موثر در خودکشی نوجوانان
مدیرکل دفتر پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی سازمان بهزیستی همچنین درباره افزایش میزان خودکشی در بین نوجوانان گفت: خودکشی در این گروه سنی مقداری افزایش یافته است که بخشی از آن به عوامل اقتصادی و اجتماعی و خانوادگی مرتبط است.
ذکایی فر ادامه داد: بنابراین آموزش و آگاه‌سازی در محور خانواده می‌تواند در پیشگیری بسیار موثر باشد. جامعه ما با پیچیدگی‌ها و پیشرفت‌های بسیاری روبرو شده است به ویژه در این ایام کرونا باعث شده است که بچه‌ها خانه‌نشین شده و از فضای مجازی استفاده کنند، ممکن است پدر و مادر هر دو شاغل باشند و نظارت کافی در زمانی که حضور ندارند بر کودکان نداشته باشند و این خود باعث معضلات فراوانی می‌گردد. همچنین دوران بلوغ نیز یک دوران حساس است و کنجکاوی نوجوانان و جذابیت فضای مجازی همه و همه دست به دست هم می‌دهد که نوجوان جذب فضای مجازی شود، اما اگر آموزش‌های ما به درستی و صحیح باشد و نظارت و ارتباط صحیح و باکیفیت خانواده شکل بگیرد و کودکان و نوجوان خیلی از مسائل را از طریق خانواده بیاموزد و اطلاعات کافی را از طریق خانواده دریافت کند، می‌توان انتظار داشت که شاهد کاهش بسیاری از معضلات و مسائل باشیم.
