باید هوشیاری فناورانه را با ابزارهای فناوری پیوند دهیم
رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی در آیین رونمایی از سامانه کتاب‌های الکترونیکی و تعاملی تصریح کرد طبق سند تحول بنیادین موظف بودیم و هستیم که خودمان را به امکانات فناورانه مجهز کنیم و باید هوشیاری فناورانه را با ابزارهای فناوری پیوند دهیم.
به گزارش ایلنا، در مراسم رونمایی از سامانه کتاب‌های الکترونیکی و تعاملی دکتر حسن ملکی به صورت نمادین وارد سامانه شده و کتاب‌های بارگزاری شده را مورد رصد و بازبینی قرار داد.
حسن ملکی با اشاره به اینکه در مرحله‌ی اول این پروژه، ۲۰۳ عنوان کتاب درسی شامل تمام کتاب‌های دوره ابتدایی و متوسطه اول و دوم نظری غیر از فنی و حرفه‌ای و کاردانش در سامانه قرار گرفته است، اظهار داشت: مخاطبان کتاب‌های تعاملی، دانش‌آموزان دوره‌های مختلف تحصیلی، معلمان و کارشناسان آموزشی و والدین هستند؛ هرکدام از این اقشار بنا به نقش خودشان از این سامانه بهره‌برداری می‌کنند.
وی گفت: بنده امروز قلباً مسرور هستم که به یکی از خواسته‌های مشترک خودمان رسیدیم وآنچه را سند تحول در محورهای مختلف متذکر شده، محقق کردیم. ایجاد کتاب‌های الکترونیکی از آن مواد قانونی در سند تحول الهام می‌گیرد و ما امروز توفیق حصول آن را داشتیم.
رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی افزود: این کار با همراهی، همکاری و همدلی برادران عزیزمان از یک شرکت دانش بنیان در استان اصفهان انجام شد؛ هسته‌ی اولیه کتب الکترونیکی تعاملی از طریق آن‌ها پایه‌گذاری شد و بعد جلسات مشورتی ادامه پیدا کرد تا در نهایت کار به امروز رسید.
امروز یوم‌التعامل بود
وی ضمن قدردانی از تمام دست‌اندرکاران این طرح در سازمان گفت: امروز را می‌توانیم تحت عنوان یوم‌التعامل نام ببریم. همیشه تعامل داشته‌ایم ولی این تعامل از جنس دیگری است و به این معناست که متون آموزشی بعد تعاملی پیدا می‌کند. اگر یک متن آموزشی بخواهد زنده بماند باید متعامل باشد. اگر متعامل نباشد، متنی مرده است؛ زیرا یادگیری مستلزم تعامل است؛ تعامل دانش‌آموز با دانش‌آموز، معلم با دانش‌آموز، مجموعه کلاس و جمع با محیط پیرامون و انواع تعاملات دیگر.
دکتر ملکی با بیان اینکه بدون تعامل حیات انسان می‌میرد؛ گفت: سخن از متن تعاملی زنده است، زیرا زنده بودن به تعامل وابسته است و تعامل، روح است و هرجا دمیده شود؛ آنجا می‌ماند. هرجا تعامل نباشد آنجا مرگ و نابودی است.
وی ادامه داد: حیات انسان در بعد ارگانیکی با تعامل زنده است. چه در بعد طبیعی، چه در بعد اجتماعی و چه بعد آموزشی و تربیتی؛ به هرجای زندگی که بنگریم تعامل است که حیات‌بخش است. صحبت از کتب الکترونیکی تعاملی است و باید براساس همان نتایج مترتب، آن را مورد توجه قرار دهیم.
رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی با بیان اینکه زمانی می‌توانیم کتب تعاملی را دقیق‌تر درک کنیم که اشاره‌ای به جامعه‌ی اطلاعاتی داشته باشیم، گفت: یکی از نام‌هایی که به عصر امروز اطلاق می‌کنند عصر جامعه اطلاعاتی است. یعنی جامعه‌ای که با اطلاعات اداره می‌شود و اهدافش را به مقدار زیادی از اطلاعات دریافت می‌کند و ابزار و وسایلش را نیز از جنس اطلاعات درست می‌کند. آیا جامعه اطلاعاتی بدون ابزار الکترونیکی امکان‌پذیر است؟
سیطره اطلاعات در جامعه
ملکی افزود: کل دنیا را باید یک جامعه بین‌المللی کلان اطلاعاتی و جامعه‌ای دانست که در آن اطلاعات سیطره دارد. اطلاعات سیطره دارد یعنی هرجا بروید آنجا خالی از اطلاعات نیست. نمی‌توانید به جایی بروید که مُحاط در اطلاعات در ابعاد گوناگونش نباشید؛ البته هرکدام از ابعاد نیازمند تفصیل است.
وی در ادامه بیان کرد: البته این را هم در نظر داشته باشیم که جامعه اطلاعاتی امروز، بی‌انضباط است. اطلاعات سیطره دارد ولی انتظام ندارد و این‌گونه نیست که صف بکشد و به نوبت برسد. اطلاعات در دنیای امروز صف‌بندی نمی‌کند و به همین دلیل غرق شدگان در دریای اطلاعات کم نیستند و باید صیادی در دنیای اطلاعاتی امروز را نیز آموخت وگرنه انسان در این دنیای عجیب و غریب غرق می‌شود. اطلاعات تابع ابزار است و باید مجهز به ابزارهای اطلاعات بود. در اینجا ابزارهای فناوری اطلاعات و ارتباطات منظور نظر است؛ مثلاً اینترنت یک ابزار است، شبکه‌های اجتماعی گوناگون، اینترانت و دیگر موارد ابزار هستند و هرکسی بخواهد در دنیای امروز بماند و انقراض پیدا نکند باید ابزارها را در اختیار داشته باشد. نمی‌توان بدون ابزار در این دنیا زندگی کرد.
رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی با اشاره به اینکه اطلاعات گاهی بر دانش غلبه می‌کند که امری نامبارک است؛ عنوان کرد: اطلاعات، دانش نیست. اطلاعات ماده اولیه است و آنچه به انسان منطق می‌دهد دانش است نه اطلاعات. در منزل هم مواد اولیه را در آشپزخانه نمی‌خوریم بلکه غذا پس از طبخ آماده خوردن می‌شود. نیازمند دانش و پخته شدن اطلاعات هستیم و این اطلاعات باید در آشپزخانه‌ی ذهن ما طبخ شود که اولین طباخ اطلاعات ذهن خود ماست. اگر انسان عاقل و اهل تدبر نباشد اطلاعات او را می‌بلعد.
ملکی تصریح کرد: اطلاعات گاهی به‌دست نمی‌آید بلکه به‌دست می‌آورد. در شرایط عادی فرد مطلع، اطلاعات را کسب می‌کند اما اکنون این‌گونه نیست و باید مراقب بود زیرا گاهی اطلاعات، مطلع را به‌دست می‌آورد و کار برعکس می‌شود. این حریت انسان و آزادگی انسان است و اگر این راه برعکس شود موجب غبن او می‌شود.
غم و شادی اطلاعات
وی با بیان اینکه اطلاعات امروز هم غم دارد و هم شادی؛ گفت: اگر اطلاعات خوب باشد مسرور می‌کند اما اطلاعات ناقص، ناپخته و غلط مخصوصاً در وجود کودکان و نوجوانان غم ایجاد می‌کند.
رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی ادامه داد: هرکسی بی‌خبر بماند یا اخبار جعلی به او برسد و مهارت غواصی نداند چه بسا با همین اطلاعات بمیرد. تعجب نکنید گاهی ممکن است قاتل انسان اطلاعاتی باشد که به‌دست می‌آورد. قاتل همیشه جلاد چاقو به دست نیست بلکه اطلاعات مؤدب، گاهی انسان را از پا در می‌آورد. نمی‌توان در این دنیا خود را کنار کشید و گفت امکانات اطلاعاتی را کنار می‌گذارم. باید به اطلاعات، فناوری اطلاعات و ارتباطات مجهز شویم و هوشمندی فناورانه داشته باشیم.
ملکی تأکید کرد که اگر هوشیاری فناورانه نداشته باشیم دچار الیناسیون فناوری می‌شویم. عوامل گوناگونی انسان را الینه می‌کند که یکی از عوامل تهدید کننده دنیای امروز همین فناوری است و اگر ناهوشیارانه به سراغ اطلاعات برویم ممکن است لطمه ببینیم. در کتب الکترونیکی تعاملی باید مراقب باشیم که وقتی مدیریت می‌کنیم بدانیم می‌خواهیم چه اطلاعاتی را بر سر سفره یادگیرنده بیاوریم، کدام اطلاعات را می‌خواهیم از طریق شبکه شاد گسترش بدهیم و غیره. این «کدام اطلاعات؟» سؤالی است که کهنه شدنی نیست و سؤالی پایدار و ماندنی است و مدام باید سؤال کنیم می‌خواهیم چه اطلاعاتی را در اختیار دانش‌آموزان قرار دهیم؟
وی ادامه داد: آیا اطمینان داریم که اگر دانش‌آموز از طریق آن اطلاعات تغذیه شود رشد می‌یابد و او را به حیات طیبه نزدیک می‌کند یا ممکن است او را دور کند؟ اینها مراقبت‌های فناورانه در دنیای امروز است و باید هوشیاری فناورانه را با امکانات فناورانه پیوند بزنیم و اگر نکنیم ممکن است دچار الیناسیون فناوری بشویم.
ذوب فناوری اطلاعات در فلسفه تعلیم و تربیت
رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی با تصریح این مطلب که باید فناوری اطلاعات را در دل فلسفه‌ی تعلیم و تربیت خود ذوب کنیم گفت: این امر میسر نمی‌شود مگر آن را به خوبی بشناسیم و خود را مجهز کنیم و هوشیارانه وارد عرصه شویم و دانش‌آموزان‌مان را تقویت کنیم که هوشمندانه وارد این عرصه شوند. باید آگاهانه و با بصیرت در این دریای عظیم اطلاعات دست به انتخاب بزنیم. ما در این جغرافیای ترسیم شده چه براساس علم و عقل و چه بر مبنای قانون یعنی سند تحول بنیادین موظف بودیم و هستیم که خودمان را به امکانات فناورانه مجهز کنیم و راهی جز این نداریم.
ملکی افزود: در سند تحول این معنا به ما متذکر شده است. راهکار ۲-۱۷ سند تحول می‌گوید «تولید و به‌کارگیری محتوای الکترونیکی متناسب با نیاز دانش‌آموزان و مدارس با مشارکت بخش دولتی و غیردولتی و الکترونیکی کردن محتوای کتاب درسی بر اساس برنامه درسی ملی با تأکید بر استفاده از ظرفیت چندرسانه‌ای». ما این کار را با شرکتی دانش بنیان در استان اصفهان انجام دادیم. بهترین شریک افرادی هستند که در شرکت‌های دانش بنیان مشغول فعالیت هستند زیرا کارشان علمی است و درست حرکت می‌کنند. البته راهکارهای دیگری نیز در سند تحول وجود دارد که مبنای کار امروز ماست ولی صریح‌ترینشان همان راهکار ۱۷-۲ بود که به آن اشاره کردم.
وی با بیان اینکه این کتاب‌ها با محتوای تعاملی که امروز افتتاح می‌شود ۲۰۳ عنوان کتاب درسی را دربر می‌گیرد و مربوط به دوره‌ها و پایه‌های مختلف تحصیلی است و تمام کتاب‌های ابتدایی و متوسطه اول و دوم نظری مشمول برنامه امروز می‌شود؛ گفت: برای کتب فنی و حرفه‌ای و کاردانش برنامه دیگری داریم. مخاطبان این کتاب‌های تعاملی دانش‌آموزان دوره‌های مختلف تحصیلی، معلمان و کارشناسان آموزشی و والدین هستند. منت‌ها هرکدام از اقشار بنا به نقش خودشان بهره‌برداری می‌کنند.
رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی افزود: یادگیرنده دانش‌آموز است و به‌عنوان یادگیرنده بهره‌برداری می‌کند. برای والدین هم این امکان فراهم شده که از کتب تعاملی بهره‌برداری کنند، مخصوصاً در این دنیای کرونایی که امیدواریم خداوند عنایت کند همه ملت‌های عالم مخصوصاً ملت مسلمان ایران از شر این ویروس خلاص شوند. اما اگر از ویروس خلاص شویم از واقعیت‌های زندگی امروز که سیطره فناوری اطلاعات و ارتباطات است خلاص نمی‌شویم و نمی‌توانیم خودمان را جدا نگه داریم. اگر بخواهیم بمانیم و منقرض نشویم از جهت شخصیتی باید مجهز بشویم. آن هم مجهز شدن به قوای فکری و ذهنی و هوشیاری تمام قد در مواجهه با فناوری تا بتوانیم از امکانات بهره‌برداری لازم را داشته باشیم و از آثار سوء آن در امان بمانیم.
یادگیری ترکیبی و تلفیقی محور قرار گیرد
ملکی در پایان تأکید کرد که ما باید یادگیری ترکیبی و تلفیقی را محور قرار دهیم گفت: نه یادگیری‌های صرفاً سنتی جواب می‌دهد و نه یادگیری صرفاً الکترونیکی منقطع از سبک یادگیری سنتی پاسخگو است. باید آموزش ترکیبی و تلفیقی را در سازمان پژوهش دنبال کنیم و اکنون این خبر را هم اعلام می‌کنم که اکنون تیمی در سازمان مشغول فعالیت هستند و مرحله اول تحقیقاتشان را به اتمام رسانده‌اند و ارائه الگوی برنامه‌ریزی درسی آموزش‌های مجازی را دنبال می‌کنند. در قدم بعدی برای سال ۱۴۰۰ و در ماه‌های آغازین آن، محتواهای الکترونیکی بدیل برنامه‌های درسی رسمی را تولید خواهند کرد. کار در دفتر انتشارات کمک آموزشی پیش می‌رود و می‌توانیم برای سال ۱۴۰۰ قدم کامل‌تری را برداریم.
در بخش دیگری از این مراسم مسؤولان شرکت دانش بنیان، معاونان، مدیران و مسؤولان سازمان پژوهش نیز به بیان نظرات خود پرداختند.
