جایگاه جهانی معماری ایران ضعیف شده است

به گزارش ایلنا، محمدحسین ایمانی خوشخو، دبیر شورای هنر شورای عالی انقلاب فرهنگی با اشاره به دستور اول جلسه که به بررسی کلیات جایزه ملی معماری انقلاب اسلامی اختصاص داشت، گفت: علی‌رغم توفیقاتی که در ۴۰ سال انقلاب اسلامی به دست آورده‎‌ایم متأسفانه در حوزه معماری اسلامی به دلایل مختلفی توفیقاتی نداشته‌ایم. همچنین هنر معماری در کشور متولی اصلی ندارد. 

وی ادامه داد: یکی از راه‌هایی که ممکن است منجر به احیاء معماری اسلامی شود، استفاده از ابزار تشویق در این حوزه است، لذا اهدای جایزه ملی در حوزه معماری را با موافقت دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی در دستور کار قرار دادیم. 

دبیر شورای هنر خاطرنشان کرد: جایزه ملی معماری انقلاب اسلامی از طرف پارک ملی علوم و فناوری‌های نرم و صنایع فرهنگی جهاد دانشگاهی و بنیاد ملی معماری انقلاب اسلامی پیشنهاد شده است. 

در ادامه عباس صالحی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی ضمن تبریک میلاد حضرت زینب (س) و روز پرستار گفت: کادر درمان کشور با ایثارگری و فداکاری در این ایام شیوع کرونا جلوه‌ای از هنر انسانی را به نمایش گذاشتند. 

وی در ادامه به فرآیند ابلاغ مصوبات شورای هنر اشاره کرد و افزود: ضروت دارد فرآیند ابلاغ مصوبات مسیر روشن‌تری داشته باشد و دیگر اینکه اهتمام اعضای شورای هنر و حضور مستمر در جلسات این شورا، منجر به اطمینان خاطر بیشتری از مصوبات خواهد شد. 

وزیر ارشاد نیز تأکید کرد: با اصل جایزه ملی معماری انقلاب اسلامی موافقت وجود دارد اما ضرورت دارد که اعتبارسنجی جایزه، در سطحی باشد که اثرگذار و جریان ساز شود. همچنین این جایزه باید در جامعه علمی جایگاه داشته باشد. 

سعید رضا عاملی دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی ضمن تبریک میلاد حضرت زینب (س) و روز پرستار اظهار داشت: پرستاران کشور در این ایام کرونا تصویر باشکوهی از نظام سلامت را به نمایش گذاشتند که جای تقدیر و تشکر دارد. 

وی در ادامه به آیین نامه شورای هنر اشاره کرد و گفت: این آئین نامه سال ۱۳۷۷ در جلسه ۴۲۵ شورای عالی انقلاب فرهنگی تصویب شده است و تأکید شده که مصوبات شورای هنر پس از تصویب نهایی در شورای عالی انقلاب فرهنگی به دستگاه‌های اجرایی ابلاغ می‌شود. 

دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی ادامه داد: می‌توان برای ابلاغ مستقیم مصوبات شورای هنر توسط خود این شورا ماده واحده‌ای به شورای عالی انقلاب فرهنگی پیشنهاد کرد چرا که مصوبات ستاد راهبری اجرای مهندسی فرهنگی و نقشه جامع علمی کشور مستقیماً ابلاغ می‌شود و شورای هنر نیز به لحاظ تخصصی بودن این پتانسیل را دارد. 

عاملی پیرامون پیشنهاد جایزه ملی معماری انقلاب اسلامی در جلسه اظهار داشت: تاریخ و تمدن یک کشور به معماری آن وابسته است لذا معماری یک کار تشریفاتی نیست و بیان کننده هویت دوره‌های مختلف تاریخی است. 

وی ادامه داد: بیان اینکه اساساً مفهوم معماری از یک برآمدگی و برجستگی در سطح زمین شکل گرفته است که این برآمدگی به نوعی نمایندگی یک معنایی را می‌کند. به لحاظ معناشناسی و از منظر مطالعات فرهنگی، معماری حکایت از بودن و نبودن‌های فردی و اجتماعی می‌کند و ظرفیت هویت‌سازی ملی در آن نهفته است. 

عاملی تصریح کرد: ایران ما دوران شکوفا و جهانی به لحاظ آثار تمدنی و جهانی معماری داشته است. ولی در چند دهه اخیر، جایگاه جهانی آن ضعیف شده است و در معماری‌های دیگر ادغام شده است. 

دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی با بیان اینکه معماری یک موجود زنده است، افزود: از سبک معماری اسلامی و ادوار تاریخی و هویت ساز معماری دور شده‌ایم. در همین دوره انقلاب اسلامی فرصت‌های طلایی برای باز تولید و نوآوری در ایجاد سبک‌های جدید معماری در پیوند با ریشه‌های تاریخ وجود داشت. به عنوان مثال ساختمان‌های مهم و پر تکرار مثل ساختمان ایستگاه‌های قطار شهری، بانک‌ها، ساختمان‎های اداری و همچنین مدارس و دانشگاه‌ها می‌توانست نشان از موجودیت هویتی ایران انقلاب اسلامی باشد که متأسفانه در آن کوتاهی شده است. 

وی خاطرنشان کرد: در همین دوره ده‌ها شهر جدید ساخت شده است که در ساخت شهرهای جدید می‌توانستیم نمودهای پر رنگی از تمدن اسلامی ایرانی را به نمایش بگذاریم. 

استاد گروه ارتباطات دانشگاه تهران با بیان اینکه با اصل جایزه ملی معماری انقلاب اسلامی موافق هستم، تأکید کرد: صرفاً با این جایزه نمی‌توان وضعیت معماری موجود در کشور را اصلاح کرد و نیازمند یک برنامه جامع برای ساماندهی وضعیت موجود هستیم که مشارکت ذی‌نفعان و همه متفکران، محققان و دانشجویان حوزه معماری برای تدوین آن بسیار ضروری است. 

عاملی خاطرنشان کرد: سند ملی معماری و شهرسازی ایرانی – اسلامی در شورای عالی انقلاب فرهنگی تصویب شده که برای اجرایی شدن نیازمند وحدت نظر کارگزاران این حوزه است. لذا دانشگاه، دانشجویان، اساتید، محققین این حوزه باید در این مسیر قرار گیرند. 

وی تصریح کرد: جایزه ملی معماری انقلاب اسلامی باید از یک سطح عالی برخوردار باشد و توسط رییس جمهور اهدا شود که این امر پیامدهای حقوقی مناسبی برای اساتید خواهد داشت. 

دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی در پایان پیشنهاد داد: اساسنامه جایزه ملی معماری انقلاب اسلامی با مشورت انجمن معماری ایران و سایر انجمن‌های مربوطه و همچنین با مشورت وزارت مسکن و شهرسازی، وزارت علوم و دانشگاه‌های مرجع حوزه معماری نهایی شود و بعد از تأیید نهایی در شورای هنر در صحن شورای عالی انقلاب فرهنگی ارائه شود. 

در ادامه دکتر امیر محمدخانی رئیس بنیاد معماری انقلاب اسلامی گفت: به نظر می‌رسد یکی از جدی‌ترین راهکارهای اصلاح وضعیت معماری موجود تعیین جایزه ملی معماری انقلاب اسلامی است. 

وی با تأکید بر اینکه معماری از منظر هنر فراموش شده است، خاطرنشان کرد: علی‌رغم تمدن بی‌نظیر کشور در حوزه معماری، متأسفانه وضعیت معماری شهرها آشفته است و معماری حال حاضر با اهداف انقلاب اسلامی هماهنگ نیست. 

محمدخانی با ابراز تأسف ازعدم اهتمام برای اصلاح وضعیت معماری موجود در کشور، افزود: از طرف دیگر تولید محتوا و اسناد بالادستی بسیار خوبی در حوزه معماری تدوین شده است. 

رئیس بنیاد معماری انقلاب اسلامی با بیان اینکه در حال حاضر جشنواره‌ها و جایزه‌های اندکی در حوزه معماری برگزار می‌شود، ادامه داد: جایزه ملی معماری انقلاب اسلامی می‌تواند پیوند بین اسناد حوزه معماری و جریان معماری را ایجاد کند. 

وی در ادامه به تشریح اساسنامه پیشنهادی جایزه ملی معماری انقلاب اسلامی پرداخت و گفت: از رویکردهای کلان جایزه می‌توان به معرفی الگوهای مناسب معماری ایرانی – اسلامی توسط اساتید، دانشجویان و علاقه‌مندان، رسانه‌های کشور و فراهم کردن امکان دستیابی سبک معماری انقلاب اسلامی اشاره کرد. 

محمدخانی با بیان اینکه معماری‌های خوب در سطح کشور ساخته می‌شود اما شناسایی و معرف نمی‌شوند، افزود: از اهداف این جایزه ایجاد رقابت سالم میان طراحان و سازندگان و ایجاد بستری برای هم‌اندیشی میان آن‌ها و همچنین تشویق اساتید، دانشجویان و اندیشمندان حوزه معماری به ارتقاء سطح کیفی پرورش و آموزش اشاره کرد. 

رئیس بنیاد معماری انقلاب اسلامی ادامه داد: در اساسنامه پیشنهادی جایزه ملی معماری انقلاب اسلامی پیشنهاد شده که آثار معماری در ۲۷ گروه کلی از انواع بنا با کاربری‌های متنوع تا مدیریت ساخت و کارفرمایان مورد بررسی قرار گیرند. 

وی درمورد نوع و میزان جایزه ملی معماری انقلاب اسلامی گفت: پیشنهاد داریم جایزه شامل نشان عالی معماری انقلاب اسلامی ایران، تندیس جایزه و همچنین هدیه مادی حسب مورد طبق ماده ۲۰ آیین نامه اعضای نشان‌های دولتی جمهوری اسلامی ایران تعیین شود و در صورت جذب حامی نیز امکان افزایش جوایز در هر دوره امکان‌پذیر خواهد بود. 

همچنین دکتر محمدتقی نظرپور معاون اداری، مالی و مدیریت منابع وازرت علوم در این جلسه اظهار داشت: ۳ دانشگاه کشور در زمان قبل از انقلاب در حوزه معماری دانشجو پرورش می‌دادند که بعد از انقلاب اسلامی با توجه به استقبال از این رشته، تعداد دانشگاه‌های معماری افزایش پیدا کرد اما متأسفانه در این چهل سال آثار فاخری در حوزه معماری ثبت نشده که ضرورت دارد این موضوع آسیب‌شناسی شود. 

وی ادامه داد: جایزه ملی انقلاب اسلامی به تنهایی نمی‌تواند که وضعیت آشفته معماری اسلامی در کشور را سامان دهند چرا که دغدغه اصلی تربیت دانشجوی درخور معماری است. 

نظرپور ضمن انتقاد ازعدم امتیاز طراحی آثار فاخر در ارتقا اعضای هیأت علمی حوزه معماری، تأکید کرد: طراحی آثار فاخر به عنوان یک معیار و امتیاز برای ارتقاء اساتید حوزه معماری تعیین شود. 

معاون اداری، مالی و مدیریت منابع وازرت علوم تصریح کرد: ضرورت دارد دانشکده‌های معماری کشور نیز در تربیت نیروی علاقه‌مند به معماری ارتقاء یابند چرا که معماری یک جوشش درونی است و در صورت غلیان این جوشش، آثار فاخری ثبت خواهد شد. 

همچنین محسن حاجی میرزایی وزیر آموزش و پرورش اظهار داشت: با اصل جایزه ملی معماری انقلاب اسلامی موافق هستم اما معتقد هستم که این جایزه برای حل وضعیت معماری موجود کافی نیست. 

وی با بیان اینکه اولین سطح تماس یک فرد بیرونی با یک جامعه قبل از گفتگو، معماری است، افزود: شاید بتوان گفت حوزه معماری یکی از امور فراموش شده است که نیازمند توجه و اهتمام بیشتر است. 

عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی خاطرنشان کرد: متأسفانه در حال حاضر هویت معماری که بیان اصول معینی از انقلاب اسلامی باشد، تعریف نشده است. به عنوان مثال در شهر تهران آشفتگی و شلختگی در معماری وجود دارد. 

وزیر آموزش و پرورش بر لزوم تعریف اصول حاکم بر معماری اسلامی تأکید کرد و گفت: شاخص‌ها و ویژگی‌های معماری اسلامی تعریف و به سطوح مختلف اشاعه داده شود. 

علیرضا اسماعیلی سرپرست فرهنگستان هنر نیز در این جلسه با بیان اینکه در حوزه آموزش معماری بعد از انقلاب موفق بوده‌ایم، اظهار داشت: اما متأسفانه در بحث کیفیت و کارایی معماری آنگونه که شایسته است، موفق نبوده‌ایم. به عنوان مثال حتی در طراحی برخی از مساجد نیز هیچ نمادی از معماری ایرانی و اسلامی دیده نمی‌شود. 

وی خاطرنشان کرد: آئین‌نامه جامع برگزاری مسابقات طراحی معماری و شهرسازی، سال ۱۳۸۱ بنا به پیشنهاد فرهنگستان هنربه تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی رسید و به وزارت مسکن و شهرسازی نیز ارجاع شد که متأسفانه این آئین‌نامه به طور کامل اجرایی نشده است. 

سرپرست فرهنگستان هنر ادامه داد: جوایزی نیز در حوزه معماری از طرف بخش خصوصی به صورت سالانه اهدا می‌شود که اقدام بسیار شایسته‌ای است. 

اسماعیلی با تأکید بر اهمیت کیفیت جوایز حوزه معماری، تصریح کرد: برای برگزاری جایزه ملی معماری انقلاب اسلامی باید نهادهای ذی‌ربط، جامعه معماری و صاحب‌نظران این حوزه نقش داشته باشند. 

همچنین منصور غلامی وزیر علوم، تحقیقات و فناوری با بیان اینکه با جایزه ملی معماری انقلاب اسلامی موافق هستم، تأکید کرد: نگاه و مسائل هنری را نمی‌توان محدود کرد و چارچوبی برای آن در نظر گرفت. 

وی ادامه داد: از باب مدیریت و حکمرانی معماری در ابتدا باید به موضوع شهرسازی در کشور توجه کرد و به معماری اسلامی هدایت شود. 

عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی افزود: علت تنوع و گستردگی فراوان معماری در کشور، به تعدد دانشگاه‌ها و مؤسسات حوزه معماری وهمچنین توجه به طراحی‌های ظاهری صرفاً برای کسب درآمد مرتبط است. همچنین به لحاظ فرهنگی، اجتماعی، خانواده به معماری اسلامی توجه نشده است. 

وزیر علوم تأکید کرد: برای احیای معماری اسلامی به اقدام جمعی و هماهنگ بین جامعه مرتبط با معماری نیاز است و همچنین جایزه ملی معماری انقلاب اسلامی هم به عنوان یک عامل اثرگذار می‌تواند به این امر کمک کند. 

وی با بیان اینکه معماری اسلامی بسیار فراتر از المان‌های اسلامی است، تصریح کرد: ضرورت دارد برای برخی از مناطق شهرهای کشور، رعایت الگوهای معماری اسلامی اجباری شود و همچنین تعریف شاخص‌های معماری اسلامی باید به سمت آموزش و اجرا سوق داده شود. 

همچنین بهمن نامور مطلق رئیس دانشگاه هنرهای اسلامی – ایرانی استاد فرشچیان گفت: با اصل جایزه ملی معماری انقلاب اسلامی موافق هستم چرا که به عنوان مثال در حوزه سینما اهدای جوایز هم در عرصه داخل و هم بین‌المللی تأثیرگذار بوده است. 

وی با تأکید بر اینکه در حوزه نظریه‌پردازی و زیبایی‌شناسی معماری دچار کمبود هستیم، تصریح کرد: ضرورت دارد شاخص‌های معماری اسلامی تعیین شود چرا که در قبل از انقلاب با سه دانشکده مرجع در حوزه معماری صاحب سبک بودیم اما در حال حاضر متأسفانه با وجود گسترش آموزش و مراکز آموزشی معماری صاحب سبک نیستیم. 

رئیس دانشگاه هنرهای اسلامی – ایرانی استاد فرشچیان ادامه داد: شاید بتوان گفت آشفتگی فکری موجود در شهر ناشی از آشفتگی معماری و فضای شهر است. 

نامور مطلق با بیان اینکه در حوزه دکوراسیون و معماری داخلی نیز با مشکل مواجه هستیم، خاطرنشان کرد: راه‌اندازی رشته معماری داخلی در دانشگاه استاد فرشچیان بسیار مورد استقبال قرار گرفت. 

در ادامه محمدمجتبی حسینی معاون امور هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی گفت: با وجود تعدد و تکثر جوایز مختلف در کشور، جای خالی جایزه ملی معماری انقلاب اسلامی محسوس است. 

وی در ادامه بر لزوم تعریف معماری اسلامی متناسب با شرایط حال تأکید کرد و افزود: محتوای آموزشی رشته معماری مهم است چرا که در سال‌های اخیر مفاهیم غیر ایرانی در دستور کار تدریس قرار گرفته است. 

حسینی ادامه داد: توفیق این جایزه در این است که پشتوانه فکری و فرهنگی از نظام آموزشی به رشد معماران جوان کمک کند. 

معاون امور هنری وزارت ارشاد افزود: اگر طرح‌های معماری اسلامی مورد تأیید یک نهاد مربوطه قرار گیرد و منجر به تخفیف مالیاتی شود، قطعاً مورد استقبال سازندگان قرار خواهد گرفت. 

همچنین حسن بلخاری رئیس انجمن آثار و مفاخر فرهنگی در این جلسه گفت: در حوزه فلسفه معماری بنا دارای ۳ ساحت سرپناه، ساختمان و معماری است که متأسفانه حوزه معماری در سال‌های اخیر مورد غفلت قرار گرفته است

وی با بیان اینکه در حوزه معماری صرفاً یک سری مهندس تربیت شده است، خاطر نشان کرد: در حال حاضر در ترببت معمارهای نظریه‌پرداز دچار مشکل هستیم. 

رئیس انجمن آثار و مفاخر فرهنگی تصریح کرد: برای اصلاح وضعیت معماری حال حاضر به جایزه ملی معماری انقلاب اسلامی نیاز است اما جایزه به تنهایی نمی‌تواند این وضعیت را سامان دهد. 

در پایان بررسی دستور اول جلسه که به بررسی کلیات جایزه ملی معماری انقلاب اسلامی اختصاص داشت، مقرر شد: دبیرخانه شورای هنر با مشورت از اعضای جلسه و دستگاه‌های ذی‌ربط لیستی از مسائل اصلی حوزه معماری برای تدوین پیش‌نویس اساسنامه جایزه ملی معماری انقلاب اسلامی را تهیه و در جلسه آتی شورای هنر ارائه شود. 

دستور دوم جلسه به بررسی پیشنهاد تأمین قانون مالکیت معنوی آثار هنری به حوزه طراحی و معماری اختصاص داشت که دکتر محمدخانی در این خصوص اظهار داشت: آثار هنرمندان معماری به لحاظ حقوقی ثبت نمی‌شود و به همین دلیل این آثار به راحتی کپی می‌شود و خالق ایده نمی‌تواند در صورت کپی آثارش از مراجع قانونی پیگیری کند. 

وی به قانون حمایت حقوق مولفان و مصنفان و هنرمندان اشاره کرد و گفت: تنها قانون برای حمایت از هنرمندان این قانون که مصوب سال ۱۳۴۸ است و طبق آن حمایت از مالکیت اثر بر عهده وزارت ارشاد است و همچنین در بند ۷ ماده ۲ این قانون به حمایت از اثر معماری از قبیل طرح و نقشه ساختمان تصریح شده است که در عمل این چنین نیست. 

وی درخواست کرد: نظارت و اجرای این بند قانونی در اختیار یک ساختار مرتبط با حوزه معماری قرار گیرد. 

صالحی در ادامه گفت: در حال حاضر ثبت اثر در واحد ثبت آثار معاونت حقوقی انجام می‌شود که متقاضی درخواست خود را برای ثبت اثر به این واحد ارائه می‌دهد و حق مالکیت معنوی احراز می‌شود که در حال حاضر ۳۰ هزار اثر در حوزه‌های مختلف به واحد ثبت آثار ارجاع داده شده است. 

وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی افزود: وزارت ارشاد در حوزه‌های کتاب و رساله، شعر و ترانه، اثر سمعی بصری، موسیقی، نقاشی، مجسمه‌سازی و عکاسی حق مالکیت معنوی و مجوز ثبت اثر را صادر می‌کند اما در حوزه معماری الزامی وجود ندارد و با درخواست صاحب اثر، ثبت می‌شود و نیاز به مجوز ندارد. 

در پایان بررسی دستور جلسه که به بررسی پیشنهاد تأمین قانون مالکیت معنوی آثار هنری به حوزه طراحی و معماری اختصاص داشت، مقرر شد: معاونت امور هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی جلسه‌ای با وزارت مسکن و شهرسازی و نهادهای ذی‌ربط داشته باشد و پیش‌نویس ماده واحده تأمین قانون مالکیت معنوی آثار هنری به حوزه طراحی و معماری در جلسه آتی شورای هنر ارائه شود. 

دستور سوم این جلسه به بررسی موضوع نقش انجمن آثار و مفاخر در احیای فرهنگی بناهای بزرگان حوزه ادب و هنر و هماهنگی با وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی اختصاص داشت که دکتر بلخاری به ارائه گزارشی از تاریخچه و عملکرد انجمن آثار و مفاخر فرهنگی پرداخت و گفت: در حال حاضر بزرگداشت مفاخر، انتشار کتب فوق‌العاده مهم و مغفول و انتشار نشریات ملی سه کار اصلی این انجمن است و برای احیای بناهای بزرگان وظیفه‌ای ندارد. همچنین وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی صرفاً نگاه به حفظ بنا دارد. 

وی پیشنهاد داد: با اختصاص بودجه به انجمن آثار و مفاخر فرهنگی برای بزرگان کشور که آرامگاه یا مقبره‌ای ندارند، یادشان را با احداث یک بنا احیا کنیم و همچنین این انجمن در شورای عالی میراث فرهنگی عضو شود چرا که انجمن آثار و مفاخر فرهنگی می‌تواند به احیای هویت فرهنگی بناهای بزرگان حوزه ادب و هنر کمک کند. 

در پایان پس از بحث و بررسی و با توجه به موافقت اعضا با این پیشنهاد، مقرر شد برای عضویت انجمن آثار و مفاخر فرهنگی در شورای عالی میراث فرهنگی، هماهنگی‌های لازم با وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی انجام شود.