بیدمشک؛ پیام آور بهار در ارومیه/ فرآوری بیدمشک؛ سنت دیرینه مردمان استان

به گزارش خبرنگار ایلنا، بید مشک نخستین شکوفه ای است که در اواخر اسفند ماه و روزهای قبل از بهار در ارومیه نمایان می‌شود و تقریبا جزو محصولات کم هزینه و پر درآمد در استان است.

کار برداشت این محصول از اواخر اسفند آغاز شده و بسته به آب و هوای منطقه حدود ۱۵ تا ۳۰ روز ادامه دارد.

حداکثر زمان چیدن گل تا گرفتن عرق ۷۲ ساعت است که بعد از این زمان از کیفیت عرق کاسته می‌شود به ازای هر یک کیلو گل تازه حدود ۳/۵ تا ۲ لیتر عرق بیدمشک به دست می آید.

 سطح زیر کشت درختچه بید مشک در استان، حدود ۴۵ هکتار است که عمدتاً به صورت حاشیه کاری در کنار باغ‌ها و مزارع کاشته می‌شود.

 تهیه عرق بیدمشک در آغازین روزهای بهار، یکی از سنت‌های قدیمی خانواده‌های آذربایجان غربی به ویژه شهرستان ارومیه است. تهیه عرق از این گیاه که هم به شکل صنعتی و هم به شکل سنتی صورت می‌گیرد که در شهرستان ارومیه روش سنتی رواج بیشتری دارد.

وسایل تعریق در ارومیه که به زبان محلی «نی قازان»  گفته می شود شامل یک دیگ مسی و یک کلاهک است که کلاهک آن به شکل مخروط ساخته شده و دارای یک محفظه آب سرد است نه به محض گرم شدن آب آن عوض می شود.

به دلیل استفاده عرق بیدمشک در مراسم و آئین‌های سنتی مردم این منطقه و نیز به خاطر بومی بودن این گیاه در آذربایجان غربی نحوه عرق گیری آن در ردیف آثار ملی به ثبت رسیده است.

حسن سپهرفر، معاون میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آذربایجان‌غربی در گفت‌وگو با ایلنا، در ارتباط با ثبت ملی بیدمشک در فهرست آثار ملی اظهار داشت: فرآوری و تهیه عرق بیدمشک با همین عنوان پس از تهیه پرونده ثبتی و مطالعات مردم شناختی توسط حوزه مطالعات مردم‌شناسی اداره کل میراث فرهنگی استان به عنوان متولی ثبت موضوعات میراث ناملموس در استان در سال ۹۱، و به شماره ۴۷۸ در فهرست آثار ملی میراث نامملوس کشور در گستره آذربایجان‌غربی به ثبت رسید.

وی افزود: ثبت نحوه عرق گیری بیدمشک در آثار ملی باعث می‌شود این سنت دیرینه برای همیشه در تاریخ مردمان این استان ماندگار شود.

۵۰ هکتار از اراضی کشاورزی آذربایجان غربی زیر کشت بیدمشک است

عزیز امانی مدیر باغبانی سازمان جهاد کشاورزی در گفت‌وگو با ایلنا، اظهارداشت: برداشت شکوفه‌های بیدمشک از ۳۰ تا ۵۰ هکتار اراضی استان از هفته آخر اسفند آغاز شده است.

وی افزود: سالانه ۲ میلیون لیتر عرق بیدمشک در آذربایجان‌غربی تولید می شود.

امانی ادامه داد: بیشترین سطح زیرکشت بیدمشک در آذربایجان غربی در شهرستان‌های ارومیه، پلدشت و سلماس قرار دارد و سالانه و در شرایط نرمال، بیش از یک‌هزار تن گل تر بیدمشک از سطح باغ‌های استان برداشت و به بازار عرضه می‌شود.

این کارشناس با بیان اینکه یک سوم شکوفه‌های تولیدی بیدمشک توسط واحدهای تبدیلی جذب و فرآوری می‌شود، اضافه کرد: نزدیک به یک سوم دیگر آن نیز در خانه‌ها مصرف و تبدیل به عرق بیدمشک می‌شود.

کشورهای عربی و آسیایی مشتریان عرق بیدمشک

به گفته مدیر باغبانی سازمان جهاد کشاورزی آذربایجان‌غربی نقل و عرق بیدمشک ارومیه علاوه ‌بر داخل کشور، مشتریان زیادی در کشورهای همسایه و کشورهای عربی حوزه خلیج‌فارس دارد که مازاد این محصول به این کشورها صادر می‌شود ولی آمار دقیق از این صادرات به علت چمدانی بودن بخش عمده آن وجودندارد.

"امانی" با اشاره به خواص مهم دارویی درخت بیدمشک گفت: عرق بیدمشک در رفع کم‌خونی، ناراحتی‌های قلبی و تسکین اعصاب کاربرد دارد و دم‌کرده برگ بید مشک نیز برای اسهال خونی و خوردن عرق شکوفه آن برای خفقان گرم و تب‌های گرم نافع است.

وی با اشاره به اینکه در سطح استان پنج واحد عرق‌گیری گیاهان دارویی از جمله بیدمشک وجود دارد، گفت: سالانه از این واحدها بیش از یک و نیم میلیون تن عرق گیاهان دارویی استحصال و به بازارهای داخلی و خارجی صادر می‌شود.

بالا بودن تقاضای توریست‌ها برای نقل بیدمشکی  

یک نقل فروش نیز در ارومیه با اشاره به انواع نقل اعم از بیدمشکی، گل محمدی و ریز و درشت گفت: نقل بیدمشکی از نوع بادامی ریز (ابریشمی) اکنون به صورت عمده در بسته های نیم کیلویی ۲۰۰ تا حدود ۲۵۰ هزار ریال و دیگر انواع نیز به همین قیمت توسط نقل پزان فروخته می شود و در بین توریست‌های کشورترکیه و عراق تقاضای بالایی برای آن وجود دارد.

علی اسدی با بیان اینکه قیمت خرده فروشی بین ۳۰۰ تا ۳۵۰ هزار ریال به ازای نیم کیلو گرم نقل است، افزود: نقل و عرق بیدمشک ارومیه علاوه بر داخل کشور، مشتریان زیادی در کشورهای عربی حوزه خلیج فارس، ترکیه، جمهوری آذربایجان و گرجستان دارد که به صورت تجارت چمدانی صادر می شود.