نگاهی به سیر تحولات نمایشگاه بین‌المللی کتاب؛
سرنوشت بزرگ‌ترین اتفاق فرهنگی کشور توسط چه کسی رقم می‌خورد؟
بیست و ششمین دوره‌ی نمایشگاه کتاب تهران درحالی آغاز می‌شود که سایه سنگین گرانی‌ها و مشکلات ناشی از تحریم برای ناشران خارجی، شرایط نامعلوم و مبهمی را ایجاد کرده و مشخص نیست چه سرنوشتی در انتظار ناشرانی است که در اوج بحران‌های اقتصادی چند سال اخیر خود، چشم به اندک نقدینگی حاصل از نمایشگاه دارند.
ایلنا: وقتی صحبت از بزرگ‌ترین اتفاق در هر حوزه‌ای به میان می‌آید، اولین و منطقی‌ترین پیش شرطش، اجرا شدن توسط ماهر‌ترین و متخصص‌ترین نیروهای آن حوزه است. بزرگ‌ترین اتفاق بخش فرهنگ در ایران، حداقل از لحاظ گستردگی و حضور عمومی، نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران است و صفت بزرگ‌ترین، همواره از سوی دست‌اندرکاران آن مورد تأکید قرار گرفته است.
در این گزارش نگاهی گذرا به ۲۵ سال گذشته نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران و نیز بالا‌ترین مقام اجرایی آن می‌اندازیم؛ نگاهی که سیر تکوینی نمایشگاه را در بستر نیروهای سیاست‌گذار آن از آنچه که بوده تا چیزی که امروز و در دوره بیست و ششم به آن رسیده را مشخص می‌کند.
دوره اول:
اولین دوره نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران از تاریخ ۱۳ تا ۲۳ آبان ماه سال ۱۳۶۶ در محل دائمی نمایشگاه‌های بین‌المللی تهران برگزار شد. «سیدمحمد خاتمی» وزیر ارشاد کابینه «میرحسین موسوی» بود و معاون فرهنگی او، «صباح زنگنه» ریاست اولین دوره نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران را برعهده داشت. «صباح زنگنه» به همراه عده‌ای دیگر چهارچوب کلی کار را طراحی کرد و در این راه از کمک افراد زیادی استفاده کرد. ازجمله افرادی که در این جلسات حاضر بودند می‌توان از جعفر شهیدی، ارباب شیرانی، عبدالکریم سروش، علی شریعتمداری، حداد عادل و داوری اردکانی و از مراجع هم آیت الله «جوادی آملی»، آیت‌الله «سبحانی» و آیت الله «عمید زنجانی» یاد کرد.
در دوره اول ناشران از چهار کشور ایران، آمریکا، انگلیس و لبنان حاضر بودند که ۵۹ درصد کتاب‌ها از ناشران خارجی و ۴۱ درصد، حاصل کار ناشران داخلی بود. از کشور انگلیس ۴۴ ناشر، آمریکا ۱۵ ناشر و لبنان ۳۹ ناشر در این نمایشگاه شرکت داشتند. راه‌اندازی نمایشگاهی در این سطح، در شرایطی که ایران ۷ سال بود که در شرایط جنگ با کشور عراق به سر می‌برد و به دلیل حمایت‌های گسترده بین‌المللی از کشور عراق، در عرصه بین‌الملل نیز شرایط مطلوبی نداشت، خود به تنهایی برای توضیح کارنامه روشن وزارت ارشاد و معاونت فرهنگی آن کافی است.
دوره دوم:
به این دلیل که تصمیم گرفته شد نمایشگاه کتاب به صورت همیشگی در اردیبهشت ماه برگزار شود، زمان برگزاری دوره دوم نمایشگاه به اردیبهشت ما سال ۶۸ تغییر پیدا کرد. در این دوره نزدیک به ۳۳۰ ناشر خارجی از ۲۹ کشور جهان، در حدود ۲۲ هزار عنوان کتاب در شاخه‌های مختلف علوم عرضه کرده بودند و این درحالی است که در این دوره از نمایشگاه کتاب ۲۵ کشور، بیشتر از دورهٔ قبل در نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران شرکت کرده بودند.
وزیر ارشاد آن دوره سیدمحمد خاتمی بود و معاون فرهنگی او «احمد مسجدجامعی». مسجدجامعی تا پیش از آن سمت‌های اجرایی فرهنگی چون مسؤول اداره کل دفتر طرح و برنامه‌ریزی وزارت ارشاد و معاون پژوهشی این وزارتخانه را برعهده داشت. او توانست در این دوره که سال پایانی جنگ ایران و عراق بود، تعداد کشور‌ها و ناشران خارجی را چندین برابر دوره اول افزایش دهد. از سمت‌های دیگر مسجد جامعی در سال‌های بعد می‌توان به عضو و دبیر شورای فرهنگ عمومی کشور، قائم مقام وزیر ارشاد، مشاور رییس جمهوری، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، عضو هیئت امناء موسسه گفتگوی تمدن‌ها و رئیس موزه قرآن و عضویت در شورای شهر تهران اشاره کرد.
دوره سوم:
در این نمایشگاه که در سال ۶۹ و بعد از جنگ تحمیلی برگزار شد، ۳۴۱ ناشر داخلی و ۳۰۵ ناشر خارجی، ۲۸ هزار عنوان کتاب را به علاقه‌مندان عرضه داشتند. در میان کشورهای خارجی شرکت کننده در این نمایشگاه، بیشترین مساحت را انگلیس با ۷ ناشر و آمریکا با ۲۱ ناشر در اختیار داشتند و با ارائه مجموعاً ۱۳ هزار عنوان کتاب، نزدیک به ۲۵ درصد از کل کتاب‌های خارجی که بالغ بر ۳۴ هزار عنوان کتاب بود را به خود اختصاص داده بودند. از میان کشورهای اروپای شرقی فقط شوروی با یک ناشر و از کشورهای غربی، علاوه بر انگلیس، فقط دانمارک و هلند در نمایشگاه شرکت کرده بودند. وزیر ارشاد و معاون فرهنگی وزارت ارشاد، همچنان به ترتیب خاتمی و مسجد جامعی بودند.
دوره چهارم
در سال ۱۳۷۰ نمایشگاه کتاب با صف‌آرایی ۱۶۰ ناشر خارجی از کشورهای مسلمان و عرب و ۱۷۰ ناشر از کشورهای اروپایی و آمریکایی به همراه ناشران داخلی با به نمایش گذاشتن ۵۴ هزار عنوان کتاب برگزار شد که از این مجموع سهم ناشران داخلی ۱۲ هزار عنوان و سهم ناشران خارجی ۴۲ هزار عنوان بود. نکته جالب توجه در این دوره، حجم ۱۲ هزار عنوان کتاب ناشران داخلی و اختصاص یافتن ۴۲ هزار عنوان کتاب به ناشران خارجی بود که فضای کل نمایشگاه را به گونه جدی بین‌المللی نشان می‌داد. این دوره آخرین سال وزارت خاتمی بود. معاونت فرهنگی در این زمان نیز همچنان در اختیار مسجد جامعی بود.
دوره پنجم
حضور چشمگیر ناشران خارجی نسبت به سال گذشته یکی از بهترین شاخصه‌های پنجمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران بود، چراکه در این سال با اضافه شدن ۲۳۵ ناشر به جمع شرکت کنندگان خارجی، تعداد آن‌ها به ۵۶۵ ناشر رسید که با همکاری ۴۳۵ ناشر داخلی حجم عناوین کتاب‌های به نمایش گذاشته شده به بیش از ۴۵ هزار عنوان رسید. گفتنی است که در این رابطه هر چند تعداد ناشران نسبت به سال گذشته افزایش پیدا کرده بود، ولی تعداد کشورهای شرکت کننده از ۳۰ کشور به ۲۶ کشور کاهش یافت.
«علی لاریجانی» در این سال وزارت ارشاد را در اختیار داشت. معاونت فرهنگی وزارت ارشاد نیز مانند چندنی دوره قبل در اختیار مسجد جامعی بود.
دوره ششم
ششمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران ۱۴ تا ۲۲ اردیبهشت ماه سال ۱۳۷۲ با شرکت ۷۰۰ ناشر و با ۴۲ هزار عنوان کتاب و ۵۰۰ نشر برپا شد. دراین دوره از برپایی نمایشگاه کتاب، اختصاص یافتن ۱۶ هزار جلد عنوان کتاب به زبان عربی و کاهش بیش از ۳ هزار عنوان کتاب از مجموع آثار به نمایش درآمده و اضافه شدن بیش از ۱۳۵ ناشر به جمع ناشران سال گذشته، از مهم‌ترین اتفاقات این دوره بود. وزیر و معاون فرهنگی او همان ترکیب دوره پنجم بودند.
دوره هفتم
مهم‌ترین اتفاق این دوره که در سال ۷۳ برگزار شد، جایگزین شدن روش فروش مستقیم به جای سیستم ثبت سفارش در فروش کتاب خارجی بود. در این زمان بیش از نصف آثار به نمایش درآمده را کتب خارجی، به خود اختصاص داده بود، که در این میان ۱۲هزار عنوان به زبان عربی و ۲۳ هزار عنوان کتاب به لاتین و دیگر زبان‌های مختلف اختصاص یافت و ۲۵ هزار عنوان کتاب دیگر، کتب فارسی بودند. در این دوره ۵۲۰ مؤسسه انتشاراتی در کنار دیگر مؤسسات داخلی، آمار ناشران نمایشگاه هفتم را به ۱۲۰۰ ناشر رسانده بودند. در این سال «مصطفی میرسلیم» وزیر ارشاد بود و معاون فرهنگی او، همچنان «احمد مسجد جامعی».
دوره هشتم
۲۵ اردیبهشت ماه تا ۵ خرداد ماه ۱۳۷۴ زمانی بود که تهران شاهد بزرگ‌ترین رخداد فرهنگی کشور بود و در آن ایام نمایشگاه در ۴ سالن متفاوت، با به نمایش درآوردن کتبی از ۳۸ کشور جهان برگزار شد. در این دوره ۹۰ ناشر عرب در کنار ۳۸۰ ناشر اروپایی و با همراهی بیش از ۱۰۰۰ ناشر ایرانی، در مجموع ۷۰ هزار عنوان کتاب را ارائه کردند. وزیر و معاون، همان ترکیب سال ۷۳ بودند.
دوره نهم
این نمایشگاه در اردیبهشت سال ۱۳۷۵ در محل دائمی نمایشگاه‌های بین‌المللی برگزار شد. در بخش خارجی نمایشگاه ۳۴۵ ناشر از ۲۷ کشور جهان (۲۰۵ ناشر لاتین و ۱۴۰ ناشر عرب) در فضایی به مساحت ۱۰ هزار و ۵۰۰ متر مربع و در ۸ سالن، ۴۰ هزار عنوان کتاب را (۲۵ هزار عنوان لاتین و ۱۵ هزار عنوان عربی) به نمایش گذاشتند. کاهش حضور ۱۱ کشور از جهان در نهمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، شاید یکی از مهم‌ترین رخدادهای این نمایشگاه بود که در این راستا بیش از ۵۰ ناشر به جمع ناشران عرب افزوده و تقریباً ۱۵۰ ناشر از جمع ناشران لاتین کاسته شد. وزیر ارشاد در این سال همچنان میرسلیم بود و معاون فرهنگی او، «علیرضا برازش» که فوق لیسانس علوم قرآنی دانشگاه تهران داشت.
دوره دهم
در این دوره که در سال ۷۶ برگزار شد، در بخش ناشران خارجی، ۳۶۰ ناشر از ۲۸ کشور جهان (۲۶۰ ناشر لاتین و ۱۰۰ ناشر عرب) با ۴۰ هزار عنوان کتاب در نمایشگاه شرکت کرده بودند که سهم کتاب‌های عربی از کل کتاب ارائه شده، توسط ناشران خارجی، ۱۳ هزار عنوان بود. ترکیب وزیر و معاون فرهنگی، از دوره قبل ثابت مانده بود.
دوره یازدهم
در بخش خارجی نمایشگاه سال ۷۷، ۳۴۵ مؤسسه از ۲۳ کشور عرب و مسلمان و اروپایی و آمریکایی شرکت کردند. از تعداد فوق، ۱۱۶ ناشر عرب و ۲۲۸ ناشر لاتین بودند که جمعاً ۳۶ هزار عنوان کتاب (۱۵ هزار عنوان عربی و ۲۱ هزار عنوان لاتین) را به نمایش گذاشتند. این دوره در اولین سال ریاست جمهوری «سیدمحمد خاتمی» به عنوان کسی که سال‌ها وزیر ارشاد بود برگزار شد. وزیر ارشاد «عطاالله مهاجرانی» و معاون فرهنگی او «احمد مسجد جامعی» بودند.
دوره دوازدهم
در نمایشگاه دوازدهم (سال ۷۸)، در بخش لاتین ۱۷۵ ناشر از ده کشور فرانسه، هلند، انگلستان، آمریکا، سوئیس، کانادا، اسپانیا، قبرس، سنگاپور و هند با ۳۱ هزار عنوان در ۵۱ غرفه و در فضایی به مساحت ۸۵۰ متر مربع برای نمایش و ۶۵۰ متر مربع برای انبار، شرکت نمودند. بیشترین شرکت کننده در این نمایشگاه از انگلستان و آمریکا و کمترین آن‌ها از سنگاپور و اسپانیا بودند. چند ناشر ایرانی نیز در این بخش از نمایشگاه شرکت کرده بودند.
وزیر و معاون فرهنگی همان ترکیب دوره یازدهم نمایشگاه بودند.
دوره سیزدهم
در این نمایشگاه، ۴۳۰ ناشر خارجی، ۲۷۰ ناشر در بخش لاتین و ۱۶۰ ناشر در بخش کشورهای عربی، آثار خود را ارائه دادند. ناشران ۳۵ کشور جهان به نمایشگاه آمدند که از این میان شرکت ناشران آلمانی، با ۱۵ ناشر قابل توجه بود. ۳۰۰۹ متر مربع از فضای نمایشگاه در اختیار ناشران خارجی بود. در بخش ارزی ۳۰ هزار و در بخش ریالی ۲۰ هزار عنوان کتاب از سوی ناشران خارجی عرضه شده بود که به عبارت دیگر تعداد کتاب‌های لاتین به ۵۰ هزار نسخه رسید. وزیر و معاون فرهنگی همان ترکیب دوره قبلی نمایشگاه بودند.
دوره چهاردهم
در چهاردهمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران در سال ۸۰، ۴۸۰ ناشر عرب و لاتین از ۲۲ کشور در فضایی بالغ بر ۲۰۰۰۰ متر مربع کتاب‌های خود را به نمایش گذاشتند. در این نمایشگاه ۵۲۰۰۰ عنوان کتاب در بخش ارزی و در حدود ۱۵۰۰۰ عنوان اثر در بخش ریالی عرضه شد. در بخش لاتین ۳۰۰ ناشر از کشورهای انگلستان، هلند، آمریکا، اسپانیا، ترکیه، سوئیس، هند، کانادا، فرانسه، آلمان و ایتالیا شرکت داشتند.
وزیر ارشاد این دوره، «احمد مسجدجامعی» بود. او که سال‌ها به عنوان معاون فرهنگی همین وزارتخانه فعالیت کرده بود، «علی اصغر رمضانپور» را به عنوان معاون فرهنگی برگزیده بود.
دوره پانزدهم
در پانزدهمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، ۲۸۰ ناشر عرب و ۴۲۰ ناشر لاتین از حدود ۳۶ کشور جهان، ۶۵۰۰۰ عنوان کتاب را در معرض نمایش و فروش گذاشتند. همچنین ۱۸۵۲ ناشر داخلی با ۷۶ هزار عنوان کتاب در این دوره حاضر بودند. وزیر و معاون فرهنگی مانند همان دوره قبل بودند.
دوره شانزدهم
شانزدهمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، همزمان با دهمین جشنواره مطبوعات در سال ۸۲، با شعار «کتاب، کودک و خانواده» از ۱۴ لغایت ۲۴ اردیبهشت در محل دائمی نمایشگاه‌ها برپاشد. بر اساس اظهارات رئیس شانزدهمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، تعداد ۱۲۰ هزار عنوان کتاب در نمایشگاه شانزدهم عرضه شد که از این تعداد ۱۵ هزار عنوان، کتاب‌های چاپ اول داخلی و فارسی و ۵۰ هزار عنوان کتاب‌های عربی و لاتین بوده است. همچنین نمایشگاه شانزدهم، میزبان ۱۹۰۰ ناشر ایرانی و بیش از ۱۱۰۰ ناشر غیر ایرانی از ۳۵ کشور جهان بوده است. در نمایشگاه شانزدهم علاوه بر نمایش کتب در بخش‌های فارسی، لاتین و عربی، همچون سال‌های گذشته فعالیت‌های فرهنگی گسترده‌ای در قالب فعالیت‌های جنبی نمایشگاه، برنامه‌ریزی و در بخش‌های مختلف اجرا شد. وزیر ارشاد این دوره مسجد جامعی و معاون فرهنگی، رمضانپور بودند.
دوره هفدهم
هفدهمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب با حضور رئیس جمهوری و با شعار «بخـوان» در اردیبهشت ۸۳ در می‌دان مرکزی محل دایـمی نمـایـشگـاه‌هـا در تهران گشایش یافت. این نمایشگاه در چهار بخش ناشران داخلی، ناشـران خـارجـی، بخش کودک و نوجوان و برنامههای جنبی برپا شد. ناشران داخلی تمام آثار منتشـر شـده خود، از سال۱۳۷۸ تا ۱۳۸۲ را که شامل بیش از ۱۳۱ هزار و ۳۶۶ عنـوان کتـاب بود، در این نمایشگاه عرضه کردند. تعداد کتاب‌های نـاشـران خـارجـی در نمایشگاه کتاب تهران۱۱۷ هزار عنوان بود که۵۶ هزار عنوان از این کتاب‌ها از سـال۲۰۰۱ به بعد به چاپ رسیده بود. ناشران ایرانی به طور میانـگیـن هـر کدام با ۱۱۷ عنوان کتاب در این نمایشگـاه شرکت داشتند که۲۲ و ۷ دهم درصـد آنـان را ناشران شهرستانی تشکیل می‌دادند. ۱۳۰ نفر از ناشران الکترونیک نیز با ۴۰۰ عنوان محصول جدید، آثار خود را در سالن میلاد نمایشگاه به نمایش گذاشتند. در هفدهمین نمایشگاه کتاب، برای تسهیل امور مراجعه کنندگان، شیوهٔ غرفه‌بندی که در سال‌های گذشته بر مبنای حروف الفبا بود، تغییر کرده و ناشران در چهار گروه آموزشی، عمومی، دانشگاهی و کودک و نوجوان و سپس هر یک از این گروهها بر اساس حروف الـفبـا تقـسیـم شدند. این نمایشگاه کتاب، از بخـشهای متنوعی چون ادبیات و سینما، میزگـرد، توسعه فعالیت‌های قرآنی و تصویرگری تشکیل شده بود. بخـش جـنبـی هفـدهـمیـن نمـایـشگـاه بین‌المللی کتاب در برگیرندهٔ برنامـه‌های متنوعی شامل برپایی سرای اهل قلـم و سالن «مهر و ماه» به مناسبت میلاد رسـول اکرم (ص) و امام جعفر صادق (ع) بوده است. دومیـن بـازار جهانی کتاب ایران نیز برای ایجاد فرصتها و فضاهایی برای عرضه و معرفی آثار ایـران و گفتگوی تولیدکنندگان کتـاب ایـران بـا طرف‌های خارجی در این نمایشگاه برپا شد. وزیر ارشاد در این سال هم «احمد مسجد جامعی» بود. معاونت فرهنگی در این دوره بر عهده «محمدعلی شعاعی» بود.
دوره هجدهم
در هجدهمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران که از روز چهاردهم اردیبهشت ماه ۱۳۸۴ آغاز شد، ۲۷۵۰ ناشر داخلی و خارجی، بیش از ۲۲۲ هزار عنوان کتاب در موضوعات مختلف را عرضه کردند. در بخش ناشران داخلی ۱۸۱۸ ناشر به صورت مستقل و نمایندگی، ۹۶ هزار عنوان کتاب در موضوعات دین، ادبیات، فلسفه، علوم انسانی، علوم خالص، هنر، تاریخ و.... در معرض دید عموم قرار دادند. در بخش بین‌الملل نیز ۷۵۶ ناشر از ۵۱ کشور جهان، ۱۲۶ هزار عنوان کتاب مربوط به سال‌های ۲۰۰۴ و ۲۰۰۵ میلادی به نمایش گذاشتند. این دوره، آخرین سال حضور مسجد جامعی در وزارت ارشاد بود. معاونت فرهنگی نیز بر عهده شعاعی بود.
دوره نوزدهم
نوزدهمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران روز چهارشنبه ۱۳ اردیبهشت ماه در سال ۸۵ و اولین سال ریاست جمهوری احمدی‌نژاد، در محل دائمی نمایشگاه‌های بین‌المللی تهران افتتاح شد. در این نمایشگاه در بخش داخلی ۱۸۰۹ ناشر به عرضه محصولات فرهنگی خود پرداختند که از این میان ۱۳۰۳ ناشر از تهران و ۵۰۶ ناشر از شهرستان‌ها در فضایی بالغ بر ۱۶۰۰ مترمربع غرفه، ۱۲۳ هزار عنوان کتاب چاپ اول و کتاب‌هایی که در فاصله ۱۳۸۱ به این سو منتشر شدند را، عرضه کردند.
وزیر ارشاد در این زمان محمد حسین صفارهرندی بود. معاون فرهنگی او نیز «محسن پرویز» بود. پرویز دارای مدرک دکتری طب عمومی دوره تخصصی فیزیولوژی بود. دوره تصدی پرویز بر این پست با جریانات گوناگونی همراه بود، از کش و قوس‌های بیشمار ماجرای ممیزی کتاب‌ها گرفته تا حذف یارانه کاغذ و تغییر محل برگزاری نمایشگاه کتاب، ممنوعیت حضور چند ناشر در نمایشگاه کتاب، جمع آوری بعضی از کتاب‌ها از بازار و نمایشگاه و بسیاری از ماجراهای دیگر که بعد از چند سال، هنوز هم برای بسیاری از آن‌ها توجیه قانع کننده‌ای ارائه نشده است.
دوره بیستم
در این دوره، محل نمایشگاه کتاب از محل همیشگی آن به مصلای تهران منتقل شد و مشکلات گوناگونی را ایجاد کرد که هنوز هم پابرجاست. بیستمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران با مشارکت ۷۴۰ ناشر با ۱۵۰ هزار عنوان کتاب در موضوعات مختلف برگزار شد و برای اولین بار، ناشران عمومی کنار هم در یک سالن گردآوری شدند. وزارت ارشاد در این دوره همچنان در اختیار صفار هرندی بود و معاون او هم محسن پرویز.
دوره بیست و یکم
در سال ۱۳۸۷ بیست و یکمین دورهٔ نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران برگزار شد، که در آن تعداد ناشران خارجی ۷۷۰ ناشر و در بخش داخلی هزار و ۹۰۰ ناشر بود. هرندی و پرویز همچنان عهده‌دار امور بودند.
دوره بیست و دوم
بیست و دومین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران طی روزهای ۱۶ تا ۲۶ اردیبهشت ۱۳۸۸ در مکان مصلی تهران برگزار شد. در این نمایشگاه ۱۹۸۲ ناشر ایرانی و ۱۷۰۰ ناشر خارجی از ۷۸ کشور جهان شرکت داشتند.
این آخرین دوره فعالیت زوج هرندی- پرویز بود.
دوره بیست و سوم
بیست و سومین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران طی روزهای ۱۵ تا ۲۵ اردیبهشت ۱۳۸۹ در مکان مصلی تهران برگزار شد. در این نمایشگاه در حدود ۱۱۲۹ ناشر داخلی و ۹۸۰ ناشر خارجی از ۸۰ کشور جهان شرکت دارند.
در این نمایشگاه، چین و روسیه حضور پررنگ‌تری به نسبت سال‌های قبل در نمایشگاه کتاب تهران داشت. چینی‌ها که دومین حضور خود در این نمایشگاه را تجربه کردند، درخواست فضایی به اندازه ۵۰۰ تا ۱۰۰۰ متر برای ارائه محصولات خود داده بودند که درنهایت، مسوولان نمایشگاه بر سر یک غرفه ۱۰۰ متری با طرف‌های چینی خود به توافق رسیدند.
کشور روسیه که سال گذشته به صورت سمبولیک یک نمایشگاه کتاب کوچک در نمایشگاه کتاب تهران برگزار کرده بود، در این سال برای نخستین بار با ناشرانش به ایران آمد. «وچه» و «بیبلیو گلوبوس» دو ناشر روسی بودند که در نمایشگاه کتاب تهران غرفه داشتند. این اولین سال دوره وزارت «سید محمد حسینی» و آخرین دوره معاونت «محسن پرویز» بود.
دوره بیست و چهارم
این دوره از تاریخ ۱۴ تا ۲۴ اردیبهشت ماه سال ۹۰ در مصلای تهران برگزار شد. بر طبق آمار، در این دوره ۱۶۱۴ ناشر خارجی و ۲۳۷۶ ناشر داخلی در نمایشگاه حاضر بودند. «بهمن دری» برای اولین بار در سمت معاون فرهنگی و رئیس نمایشگاه کتاب حاضر می‌شد. او قبل از تصدی این پست، در ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز فعالیت می‌کرد و هیچگونه سابقه کار فرهنگی نداشت. حضور ۲۶ ماهه او بر معاونت فرهنگی، اعتراضات بسیاری را در پی داشت.
دوره بیست و پنجم
این دوره از ۱۳ تا ۲۳ اردیبهشت ماه ۹۱ در مصلا برگزار شد. ۱۶۰۰ ناشر خارجی و ۲۳۵۱ ناشر داخلی در این دوره حضور داشتند. بهمن دری در این دوره طی یک اقدام بی‌سابقه دست کم ۱۲۰ عنوان کتاب از نمایشگاه کتاب با این توجیه که «از قوانین نمایشگاه عدول کرده‌اند» جمع‌آوری کرد.
دوره بیست و ششم
دوره بیست و ششم از همین امروز (چهارشنبه ۱۱ اردیبهشت ماه) در مصلای تهران بازگشایی می‌شود. سایه سنگین گرانی‌ها، به خصوص مشکلات و گرانی‌های کاغذ برای ناشران خارجی و مشکلات ناشی از تحریم برای ناشران خارجی، شرایط نامعلوم و مبهمی را ایجاد کرده و مشخص نیست چه سرنوشتی در انتظار ناشرانی است که در اوج بحران‌های اقتصادی چند سال اخیر خود، چشم به اندک نقدینگی حاصل از نمایشگاه دارند. رئیس این دوره از نمایشگاه «علی اسماعیلی» است. او که کمتر از یک سال پیش جایپزین «بهمن دری» در معاونت فرهنگی وزارت ارشاد شده، پیش از این مدیر کل حراست وزارت ارشاد بوده و رشته تحصیلی او هم ارتباطی با مدیریت حوزه‌های فرهنگی ندارد. با این اوصاف باید تا ۱۰ روز دیگر منتظر ماند و نتیجه مدیریت او را به صورت عینی درباره نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران دید.
