ایلنا گزارش می‌دهد؛
تالاب‌های فارس در سوگ آب/ کمجان تنها می‌جنگد/ پریشان و بختگان قربانی سوءمدیریت شدند
تالاب‌های استان فارس که روزگاری از مهم‌ترین اکوسیستم‌های آبی ایران محسوب می‌شدند، امروزه با چالش‌های جدی مانند خشکسالی، کاهش ورودی آب و مدیریت نادرست منابع آبی روبه‌رو هستند.
به گزارش ایلنا، بر اساس گزارش‌های محیط زیستی، تالاب‌های مهمی مانند بختگان، طشک، کمجان و پریشان در سال‌های اخیر با کاهش شدید آب مواجه شده‌اند.
تالاب بختگان که یکی از بزرگ‌ترین دریاچه‌های ایران بود، هم‌اکنون به دلیل کاهش بارندگی‌ها و برداشت بی‌رویه آب برای کشاورزی، به طور کامل خشک شده است و تنها در ماه های پر بارش کمی آبگیری دارد. این موضوع تأثیرات منفی بر زندگی پرندگان مهاجر و حیات وحش منطقه گذاشته است.
تالاب پریشان نیز با بحران کم‌آبی دست و پنجه نرم می‌کند و این تالاب که زمانی میزبان هزاران پرنده مهاجر بود، اکنون به دلیل حفر چاه‌های غیرمجاز و تغییرات اقلیمی در آستانه نابودی قرار گرفته است.
با این شرایط کارشناسان هشدار می‌دهند که اگر اقدامات فوری برای احیای این تالاب‌ها انجام نشود، شاهد نابودی کامل آنها در سال‌های آینده خواهیم بود.
خشک شدن تالاب‌ها نه‌تنها باعث از بین رفتن تنوع زیستی می‌شود، بلکه منجر به افزایش ریزگردها و تأثیرات منفی بر سلامت مردم منطقه خواهد شد.
اگرچه بارها مسئولان اعلام کرده‌اند که برنامه‌هایی برای احیای تالاب‌ها در دست اجراست، اما همچنان برنامه عملیاتی را شاهد نبوده‌ایم.
اگرچه شرط مهم برون رفت تالاب ها از این وضع نیازمند همکاری همه دستگاه‌ها و کاهش مصرف آب در بخش کشاورزی است که در سال های اخیر در نقاطی نه تنها کشاورزی تعدیل نشده است بلکه افزایش هم داشته است.
در این رابطه کنشگر محیط زیست و دبیر گروه احیاءکنندگان تالاب بین‌المللی کمجان در گفت و گو با ایلنا با انتقاد شدید از وضعیت مدیریت منابع آبی کشور می‌گوید: ارزشمندترین سرمایه‌های ملی در حراج سوءمدیریت منابع آبی با نازلترین بها فروخته می‌شوند.
احیای یک تالاب به گزارشی غیرقابل‌باور تبدیل شده است
سیروس زارع با تأکید بر اینکه سلامت تالاب‌ها شاخص اصلی مدیریت اصولی منابع آبی است تصریح می کند: مدیران آبی تنها به تعداد تالاب‌های زنده و سالم نمره قبولی می‌گیرند.
زارع مهم‌ترین دلایل تخریب تالاب‌ها را عدم همکاری بین‌دستگاهی، زیاده‌خواهی انسانی، عدم پایبندی به قوانین بالادستی، عدم تعهد دستگاه‌ها به وظایف خود، نقص در نظارت حاکمیتی بر حوضه‌های آبی، اجرای پروژه‌های حاشیه‌ساز و سودجویانه می داند.
وی با ابراز تاسف از شرایط فعلی تالاب ها می گوید: امروز حتی اعلام زنده بودن یا احیای یک تالاب به گزارشی غیرقابل‌باور تبدیل شده است.
نادیده گرفتن عدد آب در مدیریت منابع
این کارشناس محیط زیست با اشاره به غفلت از مبانی علمی در مدیریت آب می گوید: آنچه در ادبیات آبی ما کاملاً رنگ باخته، 'عدد آب' و محاسبات علمی نیاز آبی است.
زارع هشدار می دهد که ادامه این روند سوءمدیریت، آینده زیست‌محیطی کشور را با مخاطرات جدی مواجه خواهد کرد.
تالاب‌های فارس در آستانه نابودی کامل
زارع با ابراز نگرانی شدید از وضعیت تالاب‌های استان فارس تصریح می کند: وضعیت تالاب‌های فارس اصلاً خوب نیست. چنانچه ما در شمال فارس، تالاب کافتر را کاملاً از دست داده‌ایم و تالاب‌های کوچک دیگر نیز در معرض خطر جدی قرار دارند.
وی با اشاره به فهرست تالاب‌های در معرض خطر می‌گوید: تالاب‌های طشک، بختگان، ارژن و پریشان در مرکز فارس وضعیت نامناسبی دارند و همچنین تالاب پریشان کاملاً خشک شده است.
زارع ادامه می دهد: از هفت برم تالاب هفت‌برم، تنها سه برم باقی مانده که آن‌هم شرایط مطلوبی ندارد و تالاب مهارلو در وضعیت "بیمار" به سر می‌برد.
فاجعه زیست‌محیطی در حال وقوع
این فعال محیط زیست می گوید: درحالی ما در فارس دارای غنی‌ترین کلکسیون تالابی کشور بودیم، اما اکنون اکثر آنها را از دست داده‌ایم و این تالاب‌ها به کانون تولید ریزگرد تبدیل شده‌اند.
زارع ادامه می دهد: این یک فاجعه واقعی است که خسارات سنگینی به جوامع انسانی، گیاهی و حیات‌وحش منطقه وارد کرده است.
وی علت اصلی این فاجعه را اشتباهات محاسباتی در مدیریت منابع آبی عنوان کرد و می افزاید: وقتی میانگین‌ها را محاسبه می‌کنیم، می‌بینیم که حفظ تالاب‌ها بدون در نظر گرفتن اعداد و ارقام دقیق آبی ممکن نیست.
زارع تأکید می کند: اگر فکری به حال آن نشود، خسارت جبران‌ناپذیری برای کل استان فارس به همراه خواهد داشت.
این کنشگر محیط زیست بر ضرورت ایفای نقش حاکمیتی سازمان محیط زیست تاکید و ادامه می دهد: لزوم انجام وظایف ذاتی سازمان آب، نیاز به آگاهی‌بخشی به جامعه درباره تبعات خشکی تالاب‌ها است.
توسعه کشاورزی در بحران رودخانه کر
زارع به صورت دقیق به تحلیل وضعیت حوضه آبی رودخانه کر اینگونه پرداخت: در حالی آورده سالانه طبیعی ۱.۷ میلیارد مترمکعب است که نیاز آبی تالاب‌ها ۵۰۰ میلیون مترمکعب، نیاز سدها۸۰۰ میلیون مترمکعب (۳۰درصد)، نیاز صنعت ۲۰۰ میلیون مترمکعب (۱۵درصد) و نیاز شرب ۲۰۰ میلیون مترمکعب است .
وی ادامه می‌دهد: با این شرایط توسعه ۱۵۰ هزار هکتاری اراضی کشاورزی تنها در شهرستان مرودشت، ضربه مهلکی به سفره‌های زیرزمینی وارد کرده است که این یک اشتباه راهبردی بزرگ در مدیریت آب بود.
وی با هشدار ساخت‌وسازهای غیرمجاز در حریم تالاب هفت‌برم می گوید: همچنین فشار برای اجرای پروژه سد تنگ سرخ در بالادست مهارلو واگذاری اراضی تالاب کافتر به کشاورزان غیربومی از دیگر معضلات است.
به گفته زارع برداشت‌های بی‌رویه از منابع آب زیرزمینی خسارات جبران‌ناپذیری به اکوسیستم منطقه وارد کرده است. این یک اشتباه راهبردی بزرگ از سوی متولیان آب بود که در نهایت به فاجعه‌ای در حوزه آب منجر شد.
زارع با اشاره به عوامل اصلی این بحران تأکید می کند: واگذاری بی‌ضابطه عرصه‌های آبی، توسعه غیراصولی کشاورزی تا ارتفاعات جنگلی، مهاجرت اجباری کشاورزان و از بین بردن کشاورزی در پایین‌دست تالاب‌ها بخشی از بحران ایجاد شده است.
وی نمونه‌های عینی سوءمدیریت تالاب هفت‌برم ساخت‌وسازهای غیرمجاز تا حریم تالاب و تخریب گسترده اکوسیستم آبی عنوان کرد.
مهارلو در آستانه مرگ قطعی با پروژه سد تنگ سرخ است
زارع همچنین در حوزه مهارلو می گوید: فشار برای اجرای پروژه سد تنگ سرخ، دخالت مسئولان ذینفع در تصرف اراضی به عنوان تهدید آخرین منابع آب ورودی به تالاب مهارلو است.
به گفته این کنشگر محیط زیست ادامه این روند به نابودی کامل تالاب‌های باقیمانده منجر خواهد شد و این پروژه حتی آخرین روان‌آب‌های زمستانی را که به صورت طبیعی به مهارلو می‌رسید، قطع خواهد کرد.
وی با تاکید بر ضرورت بازنگری فوری در سیاست‌های مدیریت آب می گوید: لزوم مقابله با زمین‌خواری و تصرف اراضی ضروری است و این فاجعه زیست‌محیطی نتیجه مستقیم سوءمدیریت و نگاه کوتاه‌مدت به منابع آبی است.
به گفته این فعال محیط زیستی اگر امروز چاره‌اندیشی نکنیم، فردا برای جبران آن بسیار دیر خواهد بود.
وی با اشاره به وضعیت اسفبار تالاب‌های شاخص فارس به بررسی وضعیت تالاب‌های مهم استان می پردازد و می گوید: مهارلو در آستانه مرگ قطعی با پروژه سد تنگ سرخ است و کافتر نیز حوزه آن کاملاً به زمین‌های کشاورزی واگذار شده و کشاورزان غیربومی در بالادست مشغول به کار هستند که آسیب‌های جبران‌ناپذیری به اکوسیستم وارد کرده‌اند.
به گفته وی تالاب ارژن و پریشان متأسفانه اولویت در این مناطق به تصرف اراضی توسط مردم محلی شده است.
کمجان؛ تنها امید نادیده گرفته شده
این فعال محیط زیست با اشاره به تالاب کمجان به عنوان آخرین بازمانده تالاب‌های فارس می گوید: این تنها تالاب زنده استان است، اما حتی برای حفظ آن نیز همکاری لازم از سوی دستگاه‌های ذی‌ربط صورت نمی‌گیرد.
وی می افزایذ: ما از بدنه محیط زیست و آب منطقه‌ای گلایه داریم که این سرمایه طبیعی را نادیده می‌گیرند.
زارع با اشاره به موفقیت‌های الگوسازی شده در کمجان می گوید: تجربیات احیای مشارکتی کمجان در بسیاری از استان‌های کشور الگو بوده و کمک‌کننده بوده است، اما در خود استان فارس به این تجربیات توجهی نمی‌شود.
دبیر کمیته احیای تالاب کمجان هشدار می دهد که اگر همین روند ادامه یابد، به زودی باید شاهد مرگ آخرین تالاب‌های باقیمانده در فارس باشیم که این یک فاجعه زیست‌محیطی خواهد بود که تبعات آن دامن گیر تمام استان می‌شود.
به گزارش ایلنا؛ خطر قطع آخرین منابع آب ورودی به مهارلو، واگذاری غیراصولی حریم تالاب‌ها به بخش کشاورزی، بی‌توجهی به تنها تالاب زنده استان (کمجان) به همراه پیامدهای اجتماعیِ بحران از دست رفتن تالاب ها می تواند مهاجرت کشاورزان پایین‌دست، تبدیل اراضی جنگلی به زمین‌های کشاورزی و تشدید پدیده فرونشست زمین را به همراه داشته باشد.
