ارزان‌تر کردن قیمت تولید صنایع دستی از کیفیت کار می‌کاهد

به گزارش خبرنگار ایلنا، چاپ قلمکار یا چیت‌سازی از جمله هنرهایی است که تاریخی طولانی دارد؛ برخی منشا پیدایش این هنر را به هندوستان نسبت می‌دهند. در گذشته برای این چاپِ پارچه سنتی ابتدا با قلم مو و رنگ گیاهی بر روی پارچه‌های مختلفی از جنس ابریشم، کتان، پنبه و یا چلوار طراحی و رنگ‌آمیزی می‌شد و به علت استادی و ظرافتی که استادکار انجام می‌داد این پارچه‌ها به نام قلمکار معروف شد. 

محمدرضا بهرامی (هنرمند صنایع دستی فعال در رشته چاپ قلمکار اصفهان) درخصوص تغییر ذائقه بازار و گرایشی که به سمت طرح‌ها و رنگ‌های جدید بوجود آمده، گفت: پارچه‌های قلمکار از گذشته طرح‌های سنتی مخصوص خود دارد که هنوز هم مورد استقبال مشتریان است. از جمله این طرح‌ها می‌توان به بته جقه‌هایی اشاره کرد که در اصفهان و حتا سایر شهرها مورد توجه قرار می‌گیرد. اینکه آیا ایده‌های جدید هم مورد استقبال قرار می‌گیرد باید بگویم بله. از حدود سال ۹۷ تاکنون موفق شدیم ۱۵۰ نوع طرح و رنگ جدید کار کنیم. اما از آنجایی که چاپ قلمکار کار دست است و وقتی از تنوع و طرح‌های جدید صحبت می‌کنیم، این تنوع به سادگی بوجود نیامده و نیازمند صرف وقت و زمان و خلاقیت و… است از این رو از نظر قیمتی با طرح‌های قدیمی و رایج تفاوت دارد. با این وجود مشتریانی که طرح جدید و نو می‌خواهند قیمت آنرا نیز پرداخت می‌کنند. 

او ادامه داد: تفاوت کارهای قدیم و جدید در آن است که برای کارهای جدید زمان و هزینه بیشتری صرف شده؛ برای مثال چاپ قلمکار جدیدی را طراحی کردیم که با رنگ سبز بسیار خاص رنگ‌آمیزی می‌شود. حتا رنگبندی یاسی هم داریم. اما برای آنکه بتوانیم این رنگ‌ها و طرح‌ها را به مرحله نهایی و ارائه به مخاطب برسانیم بیش از ۵۰ کار خراب شده تا بتوانیم به نتیجه برسیم. اینگونه نیست که یکباره تصمیم به تغییر رنگ‌ها و طرح‌ها بگیریم و کار جدید تولید شود. برای تولید کارها و طرح‌های جدید، زمان، مواد، هزینه و… صرف و آزمون و خطاهای مختلف انجام می‌شود تا خروجی کار را بتوانیم شاهد باشیم. ضمن آنکه پارچه قلمکار در سایزها و اندازه‌ها و شکل‌های مختلف است و می‌توان گفت حدود ۳۰۰ سایز دارد و باید بتوانیم طرح جدید را در این ابعاد و شکل‌ها تکثیر کنیم. 

بهرامی درخصوص رنگ‌هایی که در چاپ قلمکار استفاده می‌شود، گفت: درحال حاضر رنگ‌های مورد استفاده در چاپ قلمکار مجموعه‌ای از رنگ معدنی و ترکیبات گیاهی قدیمی است و نمی‌تواند فقط معدنی باشد. البته در گذشته و حتا تا ۵۰ سال پیش همه رنگ‌های مورد استفاده در چاپ قلمکار، گیاهی بود. اما اکنون با توجه به هزینه‌های هنگفتی که وجود دارد نمی‌توان فقط از رنگ‌های گیاهی استفاده کرد. ماندگاری رنگ‌ها نیز به کیفیت کار بستگی دارد. البته معتقد هستم تولید کنندگانی که حرفه‌ای این کار هستند از رنگ‌های با کیفیت و با ماندگاری بالا برای چاپ قلمکار استفاده می‌کنند. مگر آنکه بنابر تقاضای بازارشان یا حتا بنابر درخواست مشتریان برای ارزان‌تر کردن قیمت تولید نهایی، از کیفیت کار بکاهند. 

او تاکید کرد: کیفیت محصولات صنایع دستی بیشتر شهرهای کشور بعد از خرید توسط مشتریان مشخص می‌شود. ممکن است مشتری پارچه قلمکاری با قیمت ارزان بخرد اما بعد از یک ماه و چند ماه کیفیت آن مشخص می‌شود. حتا اگر هم صنایع دستی با قیمت گران خریداری شود، بعد از چند ماه کیفیت آن مشخص می‌شود. درواقع صنایع دستی ممکن است در مواردی قیمت‌های مختلف داشته باشد اما قطعا هر ارزانی دلیلی دارد که در بیشتر موارد به کیفیت باز می‌گردد. 

او که مسئول فروش پارچه‌های چاپ قلمکار نیز هست، درخصوص وضعیت فروش این صنایع دستی گفت: از سایز و اندازه پارچه گرفته تا رنگ و طرح و استادکار و حتا فوت‌های کوزه‌گری که در چاپ قلمکار به کار گرفته می‌شود، در قیمت نهایی تاثیرگذار است. حتا دو برادر که در یک کارگاه کار می‌کنند، آثاری متفاوت خلق می‌کنند و هنر دستشان یکی نیست. سایز کار نیز در قیمت تاثیرگذار است. اما اگر بخواهم رنج قیمت بگویم، می‌توان گفت در رایج‌ترین سایز پارچه چاپ قلمکار که یک در یک متر است کمترین قیمت ۱۵۰ هزار تومان است و بیشترین قیمت که برای یک کار فاخر است از ۲ میلیون شروع می‌شود گاه تا ۵ میلیون تومان همی می‌رسد. البته فروش ماهانه ثابت نداریم و بسته به وضعیت بازار خیلی متغیر است. اگر بتوانیم صادرات داشته باشیم قطعا بخش فروش بهبود خواهد یافت. اما درحال حاضر در بیشتر مواقع وقتی طرف خارجی متوجه می‌شود که باید برای خرید این کارها به ایران بیاید، خرید را کنسل می‌کند چراکه از یک سو تبلیغات درست و کافی درخصوص معرفی صنایع دستی انجام نمی‌شود و در عین حال تحریم‌ها تاثیر زیادی در عدم فروش و صادرات گذاشته. 

بهرامی در پاسخ به این سئوال که آیا در تهیه مواد اولیه برای چاپ قلمکار با چالش روبه رو هستند یا خیر، گفت: در تهیه مواد اولیه با مشکل خاصی روبه رو نیستیم چراکه مواد اولیه این کار در مرحله نخست نخ برای تهیه پارچه است که البته قیمت آن با نوسان دلار در بازار تغییر می‌کند و تبدیل به معضلی برای ما شده است. معضل ما تبدیل به معضل برای مشتری می‌شود. ما به اندازه‌ای تولید می‌کنیم که بازار و مشتری داشته باشد. وقتی تقاضا کم شود، تولید را کاهش می‌دهیم. ما کارگاه بافندگی پارچه داریم که به سبک قدیم انجام می‌شود. تار و پورد پارچه از نخ است و به صورت کارگاهی تولید می‌شود و هنوز صنعتی نکرده‌ایم. 

به اعتقاد این هنرمند چاپ قلمکار، مشتریان رنگ‌های جدیدی که در چاپ قلمکار مورد استفاده قرار می‌گیرد را خیلی دوست دارند. رنگ‌هایی از جمله فیروزه‌ای، قرمز و زرد که البته با طرح‌های جدید ادغام می‌شوند مورد استقبال بازار است. اما در این میان اینکه برای چه موردی قرار است استفاده شود، مهم است. ممکن است یک طرح خاص داشته باشیم که هیچگاه آنرا برای تبدیل شده به سفره غذا پیشنهاد نمی‌دهیم اما برای استفاده در اکسسوری‌ها و لباس‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. درواقع این روزها شاهد تغییر مراحل استفاده از پارچه‌های قلمکار و ورود آن به عرصه مد و لباس هستیم و دیگر فقط نگاه بقچه یا سفره به پارچه‌های قلمکار وجود ندارد.

گفتگو: معصومه دیودار