قهرمان‌های ساختگی خارجی را بیشتر از شخصیت‌های برتر خودمان می‌شناسیم/ «کمانچه» و «ابوا» سازهای اصلی انیمیشن «سلام بر ابراهیم» هستند

به گزارش خبرنگار ایلنا، آرمین رهبر نوازنده (آهنگساز و رهبر ارکستر) در زمینه ساخت موسیقی انیمیشن فعالیت دارد. او که مشغول ساخت موسیقی متن انیمیشن «سلام بر ابراهیم» است، طی گفتگو با ایلنا از جزییات ساخت یک اثر موسیقایی برای یک این مجموعه کارتونی و مسائلی که در رابطه با آهنگسازی فیلم و انیمیشن اهمیت دارند، سخن گفت. اسماعیل یوسفی کارگردان و اسداله دیانتی تهیه‌کننده انیمیشن «سلام بر ابراهیم» است.

آرمین رهبر در ابتدای صحبت‌هایش درباره فعالیت‌های اخیرش گفت: من قبلا آهنگسازی سریال انیمیشن «جوانمردان» را به عهده داشتم و مشغول آهنگسازی برای این مجموعه هستم؛ چون همچنان در جریان است. پس از تولید قسمت‌ها و فصل‌های اولیه، اگر اشتباه نکنم پنج یا شش فصل دیگر از این مجموعه ساخته شد و در این مدت مشغولش بوده‌ام. 

«سلام ابراهیم» پروژه بزرگ و زمان‌بری است

او افزود: در کنار این پروژه مشغول کارهای دیگر هم بوده‌ام مانند «دهکده پرماجرا» که توسط موسسه فرهنگی هنری صبا تهیه و تولید شده و آهنگسازی‌اش را به عهده داشته‌ام. تعدادی دیگر از کارها هم هست که اغلبشان آثار کوتاه جشنواره‌ای بوده‌اند و برای آن‌ها موسیقی متن ساخته‌ام. در ادامه همین فعالیت‌ها به «سلام ابراهیم» رسیدم که درنوع خود پروژه بزرگ و زمان‌بری بود. 

وی در ادامه گفت: ساخت موسیقی برای «سلام ابراهیم» چالش‌های زیادی داشت. نوع سازبندی‌ها و ارکستراسیونی که قرار بود برایش تعیین کنیم در نوع خود اتفاقی سخت بود. زمانی هم که وارد کار شدیم، متوجه شدم با حجم زیادی کار مواجهم. بخشی از سختی‌ها به این دلیل بود که «سلام ابراهیم» در دو نسخه سینمایی و سریالی صد قسمتی طی چهار فصل ساخته می‌شد و همین قضیه گویای سنگین بودن کار است. 

 رهبر درباره دیگر چالش‌هایی که حین ساخت موسیقی متن انیمیشن «سلام ابراهیم» با آن‌ها مواجه بوده، گفت: اثر چندین سکانس اکشن دارد و قاعدتا جنس موسیقی که می‌خواستیم برایش انتخاب کنیم باید با موضوع و اتفاقات هم‌خوانی می‌داشت و تلاش من و اعضای گروه هم بر همین اساس بود. سپس به سکانس‌های دیگری رسیدیم که احساسی بودند. 

او در پاسخ به اینکه آیا ساخت موسیقی متن یک فیلم سینمایی با ساخت موسیقی یک اثر انیمیشن تفاوت دارد یا خیر، توضیح داد: این سوالی است که معمولا پرسیده می‌شود و من هم تلاش می‌کنم پاسخ درستی به آن بدهم. من طی هفده، هجده سالی که در زمینه ساخت موسیقی انیمیشن فعالم به این نتیجه رسیده‌ام که ساخت موسیقی انیمیشن با ساخت موسیقی برای یک فیلم تفاوت دارد که درباره دلایل این قضیه هم توضیح می‌دهم. تصویری که در آثار رئال مانند فیلم‌های سینمایی می‌بینیم از دید دوربین است درصورتی که انیمیشن هنری است که کل آن از صفر تا صد ساخته شده و قطعا رگه‌هایی از فانتزی را در خود دارد. از طرفی موسیقی فیلم مبتنی بر حرکت و اتفاقاتی است که در صحنه رخ می‌دهد. اما حرکت‌ها در انیمیشن متفاوت است. بنا به همین دلایل جنس موسیقی و نوع آن در سینما و انیمیشن با هم تفاوت دارند. فرقی هم نمی‌کند که اثر انیمیشن برای رده سنی کودک و نوجوان ساخته شده یا به بزرگسالان اختصاص دارد. 

این آهنگساز در ادامه گفت: اگر بخواهیم در رابطه با موسیقی انیمیشن به عقب بازگردیم به آثار کلاسیک والت دیزنی و دیگران می‌رسیم. اگر آثار قدیمی و کلاسیک را ببینیم، متوجه خواهیم شد آن ارکستراسیون و آن سیستم بزرگی که برای آن‌ها شکل گرفته کارش را به درستی انجام داده است. اتفاقاتی که در آن آثار رخ می‌داد شاید کودکانه بود اما این موضوع بر موسیقی و کم و کیف آن تاثیری نداشته است. آن آثار که مثلا کارتون پلنگ صورتی یکی از آن‌هاست تم محور بوده‌اند. اصلا اینطور نیست که بگوییم چون برای کودکان اثر می‌سازیم موسیقی آن را متفاوت کنیم. حتی فیلم‌های رئال کودک هم شامل این قضیه نمی‌شوند. اگر آثار سینمایی دهه شصت و هفتاد مانند «دزد عروسک‌ها»، «گلنار» یا حتی «کلاه قرمزی» و بسیاری آثار دیگر را ببینید، متوجه کیفیت موسیقی آن‌ها خواهید شد. آثار یاد شده به لحاظ ملودی و پرداخت به موسیقی خیلی از کارهای امروزی سنگین‌تر و بهتر بوده‌اند. 

«آمبیانس» در انیمیشن بی‌معناست

رهبر در پاسخ به این سوال که اگر (در مقایسه با فیلم و آثار رئالیستی) تاکیدی روی موسیقی آثار انیمیشن وجود دارد، به چه دلیل است، گفت: من در دانشگاه انیمیشن تدریس می‌کنم و آنجا هم درباره این مقوله به نتایجی رسیده‌ام. اگر بخواهم خلاصه کنم باید بگویم به یک نتیجه بزرگ رسیده‌ام؛ اینکه ما مواردی داریم به اسم آمبیانس یا صدای صحنه و صدای محیطی که در فیلم‌های رئال مواجهیم. همانطور که گفتم در فیلم و سریال‌های رئال دوربین داریم و میکروفن و صدا هم یکی از موارد مهم در اینگونه آثارند و با این حساب خیلی از اتفاقات و صداها در تصویر وجود دارند و این درحالی است که انیمیشن هنری صفر تا صدی است که همه عناصر و ارکان آن ساخته می‌شوند و از قبل وجود ندارند. در انیمیشن چیزی به اسم صدای محیط یا آمبیانس وجود ندارد و این موارد باید ساخته و پرداخته شوند. در انیمیشین گاه آمبیانس برای تصویر کافی نیست و لازم است موسیقی را به آن اضافه کنیم تا حس و حالی که می‌خواهیم دربیاید؛ حتی اگر موسیقی‌مان سولو و تک ترک باشد اما بازهم این اتفاق باید رخ دهد. 

این مدرس دانشگاه توضیح داد:  پیشرفت ما در عرصه انیمیشن اتفاق بسیار خوبی است زیرا دنیا کم کم به سمت و سویی می‌رود که انیمیشن در آن جدی و جدی‌تر می‌شود. رئالیتی‌هایی می‌بینیم که انیمیشن هستند اما به فیلم سینمایی شباهت بسیار دارند. قطعا در ادامه راه خیلی به انیمیشن نیاز پیدا خواهیم کرد و به همین دلیل است که می‌گویم پیشرفتمان در این عرصه اتفاق بسیار خوبی است. 

او ادامه داد: در دنیای امروز انیمیشن محدود به رده سنی خاصی نیست و سریال‌هایی را می‌بینیم که انیمیشن هستند اما برای بزرگسالان ساخته شده‌اند. همه این‌ها دلایل مهمی در اهمیت انیمیشن است. اتفاقا آن‌هایی که برای بزرگسالان به ساخت اثر می‌پردازند خیلی هوشمندانه می‌دانند چه کنند و چه گره‌هایی را به قصه و اثر بیفزایند تا مخاطبانی از اقشار مختلف به دیدن آن‌ها بنشینند. 

تقسیم‌بندی موسیقی «سنتی»، «پاپ» و «کلاسیک» اتفاق خوبی نیست 

او ادامه داد: اتفاق بدی که در کشور ما هم رخ داده تقسیم‌بندی موسیقی سنتی و پاپ و کلاسیک است. این تقسیم‌بندی‌ها باعث شده به سبک‌های مذکور نگاهی مستقل نداشته باشیم و با آنکه از هیچکدام از آن‌ها چیزی نمی‌دانیم دست به تلفیق آن‌ها می‌زنیم. این کار مانند این است که ساختمانی ستون نداشته باشد اما برای آن دیوار سقف بسازیم. چنین بنایی به زودی فرو خواهد ریخت. زمانی که ندانیم موسیقی پاپ چیست چگونه می‌توانیم آن را با سبک سنتی تلفیق کنیم! آنهم در حالی که بر موسیقی سنتی هم اشراف نداریم! 

رهبر اذعان داشت: آن‌هایی که در زمینه ساخت موسیقی فیلم کار می‌کنند اول باید تکلیفشان را با نوع موسیقی مشخص کنند. اگر داریم سنتی کار می‌کنیم پس باید به سراغ دستگاه‌های موسیقی برویم. زمانی که از موسیقی سنتی و پاپ درست بهره نگیریم و آن‌ها را به درستی تلفیق نکنیم یعنی داریم به هویت هر دوی آن‌ها توهین می‌کنیم. تازه پس از همه اینهاست که باید به سراغ قوانین ساخت موسیقی فیلم و موسیقی انیمیشن برویم و آن‌ها را ارزیابی و تفکیک کنیم. اینکه ما در وهله اول تکلیفمان با موسیقی روشن باشد مسئله بسیار مهمی است که باید به آن توجه داشته باشیم، مخصوصا در حوزه انیمیشن. 

این نوازنده و آهنگساز درباره روال همکاری‌اش با انیمیشن سازان و نحوه مواجهه‌اش با اثر گفت: برای من مهم این است که موسیقی را در خدمت درام درآورم. معمولا طی همکاری با کارگردان‌ها فیلمنامه را از آن‌ها می‌گیرم و به طور کامل مطالعه می‌کنم تا نسبت به فضا، قصه و شخصیت‌ها شناخت پیدا کنم و لایه‌های زیرین اثر را درک نمایم. 

«سلام بر ابراهیم» درباره زندگی شهید ابراهیم هادی است

او درباره قصه انیمیشن «سلام بر ابراهیم» هم اینطور توضیح داد: من قبل از مواجه با اثر و عوامل فیلم، کتاب «سلام بر ابراهیم» را خوانده بودم. این کتاب مجموعه خاطراتی از شهید ابراهیم هادی است. نسخه سینمایی و سریال صد قسمتی اثر هم درباره زندگی این شهید است که او را علمدار کمیل لقب داده‌اند. اتفاقاتی که برای گردان در کانال کمیل رخ می‌دهد واقعی بوده و برای ساخت اثری سینمایی؛ بسیار دراماتیک است. 

او بیان کرد: به عنوان یکی از عوامل فیلم خیلی از جزییات ماجرا چیزی نمی‌دانستم و این درحالی است که اغلب ما قهرمان‌های ساختگی خارجی را بهتر و بیشتر می‌شناسیم تا قهرمانان واقعی خودمان. امیداورم با ساخت آثاری درباره شخصیت‌های مطرح و قهرمانان واقعی کشورمان ایران، آن‌ها را بهتر بشناسیم و به دیگران بشناسانیم. واقعا شخصیت‌های شهدایی چون ابراهیم هادی بی‌نظیر هستند و کارهایی انجام داده‌اند که اغلب از آن‌ها بی‌خبریم. آن‌ها به واسطه رشادت‌ها و فداکاری‌ها به قهرمانان واقعی تبدیل شده‌اند و ما نیز با ساخت آثار درخور باید آن‌ها را پاس بداریم و به دیگران هم معرفی‌شان کنیم. این نوع قهرمان‌سازی توسط هنرمندان عرصه تصویر، کار بسیار درستی است. 

کمانچه و ابوا سازهای اصلی فیلم هستند

رهبر درباره سازبندی‌های موسیقی انیمیشن «سلام بر ابراهیم» هم گفت: من در موسیقی اثر از ساز ایرانی کمانچه و ساز بادی ابوا استفاده کردم. ابوا در رده سازهای کلاسیک قرار می‌گیرد و صدای خیلی زیبایی دارد. تلاش کردم از دو ساز کمانچه و ابوا به بهترین شکل استفاده کنم و بار موسیقی حماسی و احساسی اثر هم به دوش این دو ساز بوده است. البته موسیقی محدود به کمانچه و ابوا نیست و این دو، سازهای غالب محسوب می‌شوند.

این آهنگساز درباره زمانی که صرف ساخت موسیقی پروژه شده هم گفت: نزدیک چهارماه فقط مشغول انجام کارهای «سلام بر ابراهیم» بودم. ما حتی برای نت‌نویسی پیش تولیدی داشتیم تا حس ملودی را روی کاغذ بیاورم. خودم و کارگردان اصرار داشتیم یک ملودی هم داشته باشیم که از ملودی‌های اکتیو و اکشن جدا و با آن‌ها متفاوت باشد. می‌خواستیم یک ملودی ساده هم داشته باشیم و آن را برند کار کنیم یا لااقل به این سمت قدم برداریم. خیلی‌ها می‌گویند ملودی و تم‌سازی دیگر فایده‌ای ندارد و دوره آن‌ها گذشته اما ما آمدیم و بر همین اساس کلاسیک کار کردیم. 

ساخت انیمیشن کوتاه بودجه کمی می‌خواهد

این آهنگساز در بخش دیگری از صحبت‌هایش گفت: شخصا ساخت انیمیشن‌های کوتاه را اتفاقی خوب می‌دانم. چنین آثاری به واسطه مدت زمان کمشان بودجه کمتری می‌خواهند و ما می‌توانیم از این امکان استفاده کنیم. با ساخت آثار کوتاه می‌توان حضور بهتری در عرصه‌های بین المللی داشت. کشور ایران در این عرصه واقعا خودش را نشان داده است. ساخت انیمیشن‌های کوتاه حال دیگر اتفااقی مرسوم است و واقعا آثار خوبی با مدت زمان‌های هفت دقیقه و حتی سه دقیقه ساخته شده است. 

آرمین رهبر در پایان درباره فعالیت‌های آینده‌اش هم اینگونه گفت: فعلا مشغول سریال «جوانمردان» و «سلام بر ابراهیم» و چند کار دیگر هستم و زمانی برای انجام کارهای دیگر نمی‌ماند. خداراشکر نسخه سینمایی «سلام بر ابراهیم» آماده پخش است اما سه فصل دیگر آن در انتظار ساخت است.