واکنش مسکو در صورت ورود مستقیم غرب به اوکراین بر اساس دکترین امنیت ملی است

شعیب بهمن، کارشناس مسائل روسیه در تشریح دلایل اعلام مسکو برای استفاده از تسلیحات هسته‌ای در آستانه انتخابات ریاست جمهوری این کشور در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا عنوان کرد: اظهارات اخیر ولادیمیر پوتین در خصوص آمادگی روسیه برای استفاده احتمالی از سلاح هسته‌ای دو وجه دارد. وجه اول آن به جنگ اوکراین مرتبط می‌شود؛ به گونه‌ای که از ابتدای این جنگ روس‌ها بارها مسأله احتمال استفاده از تسلیحات هسته‌ای را پیش کشیدند که البته این موضوع از سوی سایر مقامات روسیه به ویژه دیمیتری مدودف مطرح شده بود و هدفش این بود که غرب را از تشدید اقدامات و فعالیت‌هایی که بخواهد در اوکراین به ضرر روسیه تمام شود باز دارد. در شرایط فعلی موضوع اعزام نیروی نظامی از سوی رئیس جمهوری فرانسه به اوکراین مطرح شده که به نظر می‌رسد روس‌ها تمایل داشتند یک پاسخ متقابل در سطح رئیس جمهور به این تهدید ارائه کنند.

وی ادامه داد: روسیه به دنبال آن بود تا به غرب هشدار بدهد که اگر بخواهند وارد فاز جدید شوند یا به صورت مستقیم به اوکراین نیرو عزام کنند، روسیه تمام گزینه‌هایش روی میز است و می‌تواند از آنها استفاده کند. وجه دوم اظهارات پوتین به ویژه در آستانه انتخابات ریاست جمهوری روسیه به این نکته برمی‌گردد که اساساً این نوع اظهارنظرها باعث افزایش محبوبیت پوتین در داخل روسیه می‌شود. در انتخابات گذشته که در سال ۲۰۱۸ برگزار شد، از افرادی که به پوتین رأی داده بودند این سوال در قالب یک نظرسنجی از آنها پرسیده شد که به چه دلیل به پوتین رأی داده‌اید؟ بیش از ۷۲ درصد این افراد گفته بودند که ایستادگی او در مقابل غرب  احیای قدرت روسیه در نظام بین‌الملل علت انتخاب پوتین بوده است.

این تحلیلگر مسائل سیاسی تصریح کرد: این آمار نشان‌دهنده نگاه مردم روسیه به پوتین است. افزون بر این مسائل اگر به تاریخ نگاه کنیم، می‌بینیم که آنچه از سوی افکار عمومی میزان سنجش رئیس جمهوری به حساب می‌آمد، اقتدار آن در نظر مردم روسیه بوده است. روس‌ها مثالی دارند که می‌گوید تزار خوب، تزاری است که در جنگ شکست نخورد و تزار بد هم تزاری است که در جنگ شکست می‌خورد. این مثال نشان می‌دهد که شاید مابقی اقدامات رئیس‌جمهوری، در نظر مردم جایگاهی ندارد اما کسی بتواند اقتدار روسیه را به رخ بکشد برای مردم این کشور اهمیت زیادی خواهد داشت. به هر ترتیب در آستانه انتخابات این اظهارات می‌تواند صرفه داخلی داشته باشد و اعتبار پوتین را نزد مردم افزایش دهد.

وی افزود: توجه داشته باشید که از ابتدای جنگ اوکراین اینکه کشورهای غربی چگونه باید در خصوص این پرونده موضع‌گیری کنند، محل اختلاف بوده است. به عنوان مثال در مورد ارسال تسلیحات اینکه این تسلیحات باید از نوع سنگین باشد یا سبک یا اینکه جنبه راهبردی داشته باشد یا تسلیحات تاکتیکی به حساب بیاید، از جمله موضوعات محل اختلاف بود. در اوایل جنگ اوکراین حتی شاهد بودیم که تسلیحات سبک به این کشور ارسال شد اما رفته رفته تسلیحات سنگین‌تر هم به کی‌یف ارسال شد. بر همین اساس در خلال مسالٔه تسلیحات باید دید روابط کشورهای اروپایی با روسیه بعد از جنگ اوکراین به کدام سمت و سو خواهد رفت. به موازات این روند در اروپا نگرانی در مورد خروجی انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا و احتمال بازگشت ترامپ هم روبه افزایش است که با توجه به مواضعی که در خصوص عدم حمایتش از جنگ اوکراین داشته، حالا اروپایی‌ها به تکاپو افتاده‌اند و نمی‌دانند که چه اتفاقی رخ خواهد داد.

بهمن در پایان خاطرنشان کرد: بر همین اساس موضوعاتی مانند اعزام نیرو به اوکراین از سوی اروپا مطرح شده که این اظهارات و نگرش‌ها چندان با استقبال کشورهای اروپایی روبه‌رو نشده است؛ چراکه از یک سو اروپا با آمریکایی‌ها اختلاف دارند و از سوی دیگر هم میان کشورهای اروپایی اختلاف دیدگاه جدی در مورد نحوه تقابل یا تعامل با روسیه وجود دارد. این در حالیست که ناتو هم چندان راضی به تقابل با روسیه نیست و حتی آمریکا هم خواهان این موضوع نیست؛ چراکه تشدید این روند می‌تواند موجب تقابل طرفین با روسیه و حتی به راه افتادن جنگ جهانی یا استفاده از تسلیحات اتمی شود. نه تنها روسیه بلکه غرب هم پس از سنجش هزینه و فایده به این نتیجه می‌رسند که نباید چنین برخوردهایی انجام شود ولی اگر عرب به صورت مستقیم در اوکراین مداخله کند، احتمال استفاده از تسلیحات هسته‌ای توسط روسیه به دلیل تهدید بقا و بر اساس دکترین امنیت ملی و سیاست خارجی متصور و مجاز خواهد بود.

گفت‌وگو: فرشاد گلزاری