بررسی شرایط عرضه فولاد در بورس کالا
فولاد یکی از استراتژیک‌ترین محصولات در هر کشوری به شمار می‌رود که یکی از الزامات توسعه و پیشرفت اقتصادی در کشورها به شمار می‌رود. از مهم‌ترین بخش‌های مرتبط با فولاد می‌توان به صنعت ساختمان و صنایع مختلف مانند خودروسازی و لوازم خانگی اشاره کرد. از این رو بهبود زنجیره تأمین از نحوه تولید فولاد تا عرضه آن می‌تواند یک عامل مهم در رشد این صنعت شناخته شود. یکی از اقدامات مهم در بهبود بازار فولاد، عرضه مواد اولیه و مقاطع فولادی در بورس کالا است. با این حال زمزمه‌هایی مبنی بر حذف فولاد و سیمان از بورس کالا به بهانه تأثیر آن بر قیمت مسکن به گوش می‌رسد درصورتی که تأثیر این مصالح کمتر از 10 درصد است. در این مقاله به بررسی شرایط عرضه فولاد و محصولات فولادی در بورس کالا و ارائه مزایا و معایب آن می‌پردازیم.
بازار بورس کالا چیست؟
مهم‌ترین ویژگی منفی بازار سنتی عدم شفافیت است که هم در نحوه کشف قیمت و هم در نحوه اجرا و میزان معاملات دیده می‌شود. این عدم شفافیت باعث انحصاری شدن و کاهش رقابت‌پذیری بازار می‌شود. به این ترتیب در بخش تولید با کاهش سرمایه‌گذاری و در بخش عرضه با رانت و نوسانات کاذب قیمتی روبرو خواهیم بود. چرا که کارخانه‌ها عملاً سهمی در سود ندارند و واسطه‌گری تأثیری جز تضعیف بنیه مالی تولیدکنندگان در پی ندارد. در مقابل بورس کالا بازاری شفاف و قانونمند است که قیمت در آن براساس عرضه و تقاضا مشخص و تعیین می‌شود.
چرا فولاد در بورس کالا عرضه شد؟
در بورس کالا محصولات مختلفی از صنایع پتروشیمی، فلزات، معادن و ... عرضه می‌شود. همان‌طور که گفتیم فولاد از پرمصرف‌ترین محصولات به شمار می‌رود که بسیاری از صنایع بزرگ به آن وابسته هستند. از این رو بازار بزرگ و پرسودی برای واسطه‌گری و دلالی به شمار می‌رود و همان‌طور که در گذشته شاهد آن بوده‌ایم، اختلاف قیمت تولیدکننده و فروشنده نهایی آهن آلات به مشتری خُرد، سود زیادی را نصیب واسطه‌ها می‌کرد. در گام نخست برای کوتاه کردن دست واسطه‌گری و بهبود چرخه تولید تا فروش فولاد و محصولات فولادی در بورس کالا عرضه شد. بورس کالا با ایجاد یک بستر شفاف نحوه قیمت‌گذاری را هم برای فروشندگان و هم برای خریداران روشن کرد و ریسک سرمایه‌گذاری را در این بخش کاهش داد. البته در سال‌های اخیر بورس کالا با قانون‌گذاری‌های دوره‌ای و سلیقه‌ای از این هدف اولیه کمی فاصله گرفته که در ادامه این موارد را بررسی می‌کنیم. مهم‌ترین نکات عرضه فولاد در بورس کالا شامل موارد زیر است:
- ساماندهی بازار رقابتی براساس قانونی شفاف و کشف قیمت‌های منصفانه
- کاهش هزینه معاملات، کاهش هزینه برای تأمین مالی در معاملات با بازه‌های زمانی کوتاه
- افزایش ضمانت در نحوه معاملات و هم‌چنین تضمین کیفیت کالا
- کاهش امکان ضرر براساس بستر پوشش ریسک مبتنی بر بازار
- توسعه بستر معاملات و شفافیت در آمار معاملات
- تسریع رفع اختلافات مابین طرفین قرارداد
هرچند بورس کالا توانسته باعث کاهش اختلاف قیمت میان تولیدکننده و مشتری نهایی شود اما هنوز شاهد اختلاف قیمتی فراتر از سود منطقی در این بازار هستیم. البته مدیران بورس کالا اختلاف بین تحویل دو ماهه در بورس کالا و فروش نقدی در بازار را دلیل این امر معرفی می‌کنند اما تغییرات مداوم در نحوه کشف قیمت براساس قیمت فولاد صادراتی و کاهش تأثیر قیمت‌گذاری براساس عرضه و تقاضا را می‌توان از دلایل دیگر این امر دانست. با افزایش اختلاف قیمت، رانت در عرضه و خرید هم بیشتر شده و باعث می‌شود خود تولیدکنندگان با خرید محصولات خود آن را در بازار عرضه کنند. به این ترتیب در پاره‌ای از مواقع قیمت محصولات فولادی مانند قیمت ورق آهن، میلگرد و سایر محصولات با قیمت دولتی خریداری شده و با قیمت جهانی برای مشتریان نهایی عرضه می‌شود. از دیگر مشکلات بورس کالا می‌توان به تعارض میان منافع تولیدکنندگان پایین دستی و بالا دستی با کنترل بخشنامه‌ای قیمت‌ها در بازار اولیه اشاره کرد.
عرضه فولاد در بورس کالا چه مزایایی را در پی داشت؟
مهم‌ترین ویژگی بورس کالا را می‌توان شفافیت دانست. به این ترتیب در هر معامله محصولات فولادی مانند تیرآهن، آمار هر معامله مانند قیمت تیراهن(https://fooladino.com/products/beam) تناژ و حتی مبدأ و مقصد آن نیز مشخص و قابل بررسی است. به‌طورکلی معاملات فولاد و آهن آلات در بورس کالای ایران مزایای بی‌شماری برای این صنعت داشته که از آن جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- افزایش پیش بینی پذیری بازار و امکان تحلیل بازار برای فعالان این حوزه
- تشکیل یک بازار رقابتی و شفاف برای هر دو طرف معامله و حذف رانت و واسطه‌های غیرضروری
- مشخص بودن حجم و قیمت خریدار و فروشنده و کاهش امکان گران‌فروشی به مشتری نهایی
- تقویت تولیدکنندگان و تغییر جهت سرمایه از واسطه به سمت کارخانه
- حذف تقاضای کاذب و کاهش قیمت برای مصرف‌کننده نهایی
- پوشش ریسک و تسهیل تأمین مالی برای قراردادهای کالایی
- تسهیل و صرفه‌جویی در زمان و هزینه‌ها با انجام معاملات مکانیزه و الکترونیکی
- تضمین اصالت و بهبود سطح کیفی تولید محصولات فولادی
- تضمین حسن انجام معاملات و افزایش امنیت سرمایه‌گذاری
- کمک به بخش خصوصی برای سرمایه‌گذاری و تسهیل دسترسی مشتریان خرد
- ایجاد چرخه کامل از تولید تا مصرف و ایجاد فرصت برای افزایش تولید
- تسهیل زنجیره تأمین فولاد و افزایش تقاضا هم در بخش تولیدکنندگان بالادستی (مواد اولیه مانند سنگ آهن) و هم در بخش تولیدکنندگان پایین‌دستی (محصول نهایی مانند ورق فولادی)
مناقشه تعیین قیمت فولاد در بورس کالا چگونه است؟
مهم‌ترین بخش مورد مناقشه در بورس کالا شیوه تعیین قیمت پایه محصولات فولادی براساس قیمت جهانی است که در هر دوره هم با توجه به دلایل مختلف تغییر می‌کند. در حال حاضر قیمت آهن آلات در بورس کالا براساس یک بازه مثبت و منفی سه درصدی برای قیمت پایه تعیین می‌شود. فرمول محاسبه قیمت پایه در بورس کالا به‌صورت زیر است:
قیمت شمش جهانی × میانگین هفتگی دلار دولتی × 0.95 = قیمت پایه
این قیمت پایه در ارتباط با میزان عرضه و تقاضا تعیین‌کننده قیمت نهایی محصولات فولادی خواهد بود. هم‌چنین عدم امکان خرید محدود و عرضه سبد محصول با تناژ بالا باعث کاهش دسترسی همه مشتریان خرد به این بازار می‌شود. البته شرکت فولادسازان راه ابریشم با ارائه محصولات فولادی با کمترین حاشیه سود تجربه‌ای نظیر خرید آهن آلات با قیمت بورسی را به مشتریان خود ارائه می‌دهد.
سخن پایانی
با توجه به بازار تورمی و رکودی در حال حاضر بورس کالا بهترین روش برای کاهش آشفتگی بازار و به‌صرفه‌کردن تولید برای کارخانه و هم به‌صرفه کردن خرید آهن آلات برای مشتری نهایی به شمار می‌رود. شفافیت در تعیین قیمت با توجه به مقدار عرضه و تقاضا و امکان مقایسه قیمت تولیدکنندگان مختلف، تضمین اصالت کالا، امکان پیگیر خریدار و فروشنده برای ضمانت معامله و در نهایت سهولت در انجام معاملات از جمله دلایل عرضه فولاد و آهن آلات در بورس کالا محسوب می‌شوند.
