ایلنا گزارش می‌دهد:
حساسیت اراک در حوزه آلودگی هوا باید برجسته شود/مهمترین و اساسی‌ترین چالش محیط‌زیستی استان بحث آلودگی هوا است
چالش‌های محیط‌زیستی استان مرکزی موضوعی نیست که بخواهد به ورطه فراموشی سپرده شود. چرا که این زخم کهنه نه تنهایی هیچگاه بهبود پیدا نمی‌کند، بلکه هر روز رخ دیگری از خود نشان می‌دهد و قصه دیگری را بازگو می‌کند. مهمترین موضوع محیط‌زیستی استان مرکزی، بحث آلودگی هوا است. آلایندگی‌های ناشی از واحدهای صنعتی، فعالیت‌های خانگی، حمل‌ونقل، هر کدام در نوع خود در آلودگی هوای اراک نقش‌آفرینی می‌کنند.
به گزارش خبرنگار ایلنا، بیشترین آلایندگی در هوای شهر اراک مربوط به نیروگاه حرارتی شازند است. در کنار این صنایع بزرگ، صنایع کوچک و خرد مانند صنایع مرتبط با ذوب فلزات و آبکاری نیز وجود دارند که در آلودگی هوا تأثیرگذار هستند. دلیل عمده و اساسی چالش آلودگی هوا در اراک استقرار صنایع در جهتی است که بادهای غالب به سمت شهر اراک می‌وزند. از سوی دیگر بحث توسعه و استقرار صنایع در شعاع 30 کیلومتری اراک مطرح است که باید این موضوع توسط مسئولین بیشتر پیگیری شود. ناترازی برق و گاز، فقدان نظام مهندسی قوی صنایع و آلایندگی کوره‌های آجرپزی و سنتی بودن کارگاه‌های ریخته‌گری فلزات در اطراف اراک نیز از دیگر عوامل آلودگی هوا در اراک است.
مدیرعامل مؤسسه محیط‌زیستی بوم فناوران مرکزی با بیان اینکه دولت سیزدهم عملکرد مناسبی در حوزه مقابله با آلایندگی‌های هوا نداشته است، گفت: متأسفانه دولت گذشته و زیرمجموعه آن با تمامی تعامل‌های منفی و مثبتی که با سازمان‌های مردم نهاد داشت، به علت انفعال در برابر دستورالعمل‌های بالادستی همانند شورای امنیت کشور، نتوانست در سطح استان، در برابر آلایندگی صنایع عمده همانند نیروگاه حرارتی شازند مقاومت کند.
حمیدرضا مهاجرانی در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا، افزود: بر اساس نتایج مدل‌سازی آلودگی هوای شهر اراک، کانون‌های اصلی آلودگی در این شهر در شمال شرقی و جنوب غربی آن قرار دارند. این کانون‌ها به دلیل استقرار صنایع بزرگ جزء مهمترین منابع آلودگی هوای منطقه محسوب می‌شوند و در انتشار گازهای آلاینده نظیر دی‌اکسیدگوگرد (SO₂) و اکسیدهای نیتروژن (NO₂) نقش اساسی دارند. پراکنش آلاینده‌ها به دلیل وزش بادهای غالب از غرب به شرق و بادهای نیمه‌غالب از شمال شرق به جنوب غرب، باعث می‌شود که آلودگی از این کانون‌ها به سمت سایر نقاط شهر و حتی به سمت غرب و جنوب غربی شهر اراک گسترش یابد.
وی ادامه داد: این آلاینده‌ها به طور 3 بُعدی در محیط پراکنده شده و پس از هوا، موجب آلودگی خاک، آب و فاضلاب استان نیز می‌شوند. برای مثال، عناصر بالقوه سمّی در خاک استان مرکزی و شهر اراک شامل عناصری مانند آرسنیک (As)، کادمیوم (Cd)، کروم (Cr)، سرب (Pb) و جیوه (Hg) هستند که از طریق صنایع و فعالیت‌های انسانی به خاک وارد می‌شوند. این عناصر باعث خطرات اکولوژیکی و مشکلات سلامتی متعددی می‌شوند. به طور ویژه، آرسنیک، کادمیوم و جیوه از خطرناک‌ترین این عناصر به شمار می‌روند که بر روی سیستم عصبی، قلبی و عروقی و تنفسی انسان اثرات منفی دارند. برخی از این عناصر سرطان‌زا هستند و می‌توانند منجر به بروز انواع سرطان‌ها از جمله سرطان‌های ریه، پوست، مثانه و غیره شوند.
مدیرعامل مؤسسه محیط‌زیستی بوم فناوران مرکزی اظهار داشت: منابع اصلی بالقوه انتشار آنها شامل آلومینیوم، نیروگاه و پالایشگاه هستند که از سوخت‌های فسیلی استفاده می‌کنند. همچنین صنایع پتروشیمی و تولیدات شیمیایی و فعالیت‌های حمل‌ونقل و استفاده از سوخت‌های فسیلی در حمل و نقل شهری قابل توجه هستند. در این رابطه انتظار می‌رود تلاش اساسی و همه‌جانبه‌ای در راستای بهبود سیستم‌های فیلتراسیون و کاهش انتشار آلاینده‌ها در صنایع بزرگ، پایش مداوم خاک برای ارزیابی تغییرات غلظت فلزات سنگین، اقدامات اصلاحی مانند استفاده از روش‌های زیستی برای حذف یا کاهش این فلزات از خاک، تقویت استانداردهای زیست‌محیطی و نظارت بر فعالیت‌های صنعتی نزدیک به مناطق مسکونی صورت گیرد.
مهاجرانی تصریح کرد: پس از ورود عناصر بالقوه سمّی به خاک، این عناصر می‌توانند باعث ایجاد مشکلات جدی برای منابع آب و فاضلاب در استان مرکزی، به ویژه در مناطقی مانند اراک، شوند. عناصر سمّی می‌توانند از طریق شست‌وشو و نفوذ به خاک به منابع آب زیرزمینی راه پیدا کنند. این فلزات به مرور زمان در آب زیرزمینی تجمع پیدا می‌کنند و باعث کاهش کیفیت آب مصرفی می‌شوند. این مسئله تهدیدی برای سلامت مردم منطقه است، زیرا آب‌های آلوده به آنها می‌توانند بیماری‌های جدی از جمله سرطان و مشکلات عصبی را ایجاد کنند.
وی بیان داشت: فلزات سنگین ممکن است از طریق روان‌آب‌های سطحی ناشی از بارش باران، به رودخانه‌ها، دریاچه‌ها و سایر منابع آب سطحی منتقل شوند. این امر باعث آلودگی شدید آب‌های سطحی می‌شود که برای کشاورزی، مصرف خانگی و زیست‌بوم‌های آبی زیان‌بار است. آنها می‌توانند در سیستم‌های فاضلاب شهری به صورت رسوب تجمع کنند. این رسوبات آلوده می‌توانند مشکلات بزرگی برای تصفیه فاضلاب و همچنین بازگشت این مواد سمی به محیط زیست ایجاد کنند. همچنین می‌توانند بر اکوسیستم‌های آبی تأثیرات مخربی داشته باشند، از جمله مسمومیت ماهی‌ها و سایر موجودات آبزی. این مسمومیت‌ها می‌توانند زنجیره غذایی را مختل کرده و منجر به مرگ گونه‌های مختلف شوند.
مدیرعامل مؤسسه محیط‌زیستی بوم فناوران مرکزی تأکید کرد: در این راستا انتظار می‌رود نظارت‌های لازم را بر اجرای سیستم‌های پیشرفته تصفیه آب اجرایی شود و این روش‌ها برای تصفیه آب شرب و فاضلاب‌های صنعتی به کار گرفته شوند. همچنین ایجاد برنامه‌های منظم پایش برای بررسی غلظت آلاینده‌ها در منابع آب و خاک و شناسایی نقاط بحرانی و اقدام سریع برای کاهش آلودگی باید در اولویت قرار گیرد. این پایش‌ها باید به طور منظم توسط نهادهای نظارتی و محیط‌زیستی استان مرکزی انجام شود که متأسفانه در دولت سیزدهم به ویژه در زمینه آلودگی ناشی از مازوت‌سوزی نیروگاه شازند اراک، به‌رغم اعتراضات اقشار مختلف مردم و سازمان‌های مردم نهاد بسیار ضعیف عمل کرد. استفاده از سوخت‌های پاک جایگزین و کاهش استفاده از سوخت فسیلی نیز در این زمینه مؤثر است که در دولت سیزدهم اقدامی در این راستا صورت نگرفته است. در دولت چهاردهم نیز تاکنون گام قابل توجهی در این زمینه برداشته نشده است.
مهاجرانی ابراز داشت: در یک جمع‌بندی، باید اقدامات جبرانی ویژه‌ای برای حفظ محیط‌زیست در استان انجام شود. در این راستا توجه به ظرفیت‌های مناسب استان مرکزی در زمینه انرژی‌های تجدیدپذیر به عنوان جایگزینی مناسب برای سوخت‌های فسیلی، اجرای طرح‌های زیست‌پالایی مانند استفاده از گیاهان و میکروارگانیسم‌ها برای جذب فلزات سنگین، استفاده از تجهیزات انرژی کارآمد و کاهش ضایعات صنعتی، حمایت از فناوری‌هایی مانند بازچرخانی آب، نصب سامانه‌های پیشرفته هشدار سریع برای آلودگی هوا و آب، توسعه فضای سبز و جنگل‌کاری در اطراف شهرهای صنعتی، ارائه مشوق‌های مالی به صنایع جهت کاهش مصرف انرژی و آلاینده‌ها، از مهمترین اقداماتی است که باید در این زمینه اجرایی شود.
وی اضافه کرد: از سوی دیگر همکاری با سازمان‌های بین‌المللی و دریافت کمک‌های مالی و تکنولوژیکی جهت کمک به توسعه فناوری‌های پاک، اجرای برنامه‌های آموزشی گسترده برای افزایش آگاهی عمومی درباره تأثیرات منفی آلودگی و مشارکت مردم در حفظ محیط‌زیست، تشویق به مشارکت مردم در گزارش‌دهی از موارد آلودگی و تخلفات زیست‌محیطی از طریق اپلیکیشن‌های موبایل یا سیستم‌های گزارش‌دهی آنلاین، نظارت دقیق‌تر و اجرای سخت‌گیرانه‌تر مقررات محیط‌زیستی بر صنایع بزرگ به ویژه در زمینه انتشار آلاینده‌ها، توسعه برنامه‌های جامع مدیریت منابع آب و فاضلاب برای کاهش خطرات ناشی از فلزات سنگین و سایر آلاینده‌ها، از دیگر اقداماتی است که در این راستا باید به مرحله اجرا درآید.
مهمترین و اساسی‌ترین چالش محیط‌زیستی استان بحث آلودگی هوا است
مدیرکل حفاظت محیط‌زیست استان مرکزی با بیان اینکه مهمترین و اساسی‌ترین چالش محیط‌زیستی استان طبق روال گذشته بحث آلودگی هوا است، گفت: آلودگی هوا بیشتر از طریق مازوت‌سوزی و انتشار دی‌اکسیدگوگرد ایجاد می‌شود که بزرگ‌ترین چالش آلودگی هوا را ایجاد می‌کنند. بخشی از این آلایندگی‌ها به سوخت‌های فسیلی خودروها و بخشی دیگر به صنایع آلاینده مانند نیروگاه حرارتی شازند و پالایشگاه امام خمینی اختصاص دارد و باید مورد توجه جدی و اساسی قرار بگیرد.
یوسف یوسفی در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا، افزود: در این راستا قاعدتاً با تخصیص گاز یا اقدامات مدیریتی در صنایع آلاینده می‌توان آلودگی‌های هوا را کاهش داد. در نیروگاه حرارتی شازند اقداماتی همانند کاهش تولید برق، اورهال کردن برخی از سیستم‌ها، اختصاص سوخت گاز می‌تواند کاهش مصرف سوخت مازوت را در این مجموعه به همراه داشته باشد. افزایش یا در اختیار گذاشتن میزان گاز مورد نیاز از جمله راهکارهای جدی و اساسی آنی و کوتاه‌مدت است که سبب می‌شود آلودگی‌ها کمتر شود.
وی ادامه داد: حتی در کارگروه ملی آلودگی هوا نیز موضوع مازوت‌سوزی مطرح شده است. مناسب‌ترین راهکار در این راستا افزایش ظرفیت مصرف سوخت گاز است و یا اینکه سوخت به صورت ترکیبی مورد استفاده قرار گیرد. در این راستا تلاش‌های بسیاری برای اینکه مازوت‌سوزی اتفاق نیفتد، انجام شده است. اما با این حال هنگامی که شورای عالی امنیت ملی تصمیمی اتخاذ کرده و ابلاغ کند، علاوه بر قانون، مصوبات مجلس و هیئت دولت را نیز تحت‌تأثیر قرار می‌دهد.
مدیرکل حفاظت محیط‌زیست استان مرکزی اظهار داشت: حساسیت اراک در حوزه آلودگی هوا باید برجسته شود تا اگر شورای عالی امنیت ملی محدودیتی را ایجاد می‌کند، شهر اراک به 2 دلیل مستثنی شود. یک دلیل اینکه آلاینده مسئول در هوای اراک دی‌اکسیدگوگرد است که بسیار خطرناک بوده و بیماری‌های متعددی را با خود به همراه دارد. دلیل دیگر اینکه حساسیت مردم اراک به شدت بالا است و تجمعات متعددی را برگزار کرده‌اند. مهمتر اینکه شرایط اکولوژیکی اراک اجازه نمی‌دهد که مازوت سوزانده شود. بنابراین باید اقداماتی انجام داد تا شهر اراک از مصوبات شورای عالی امنیت ملی مورد استثناء قرار بگیرد.
یوسفی تصریح کرد: با اقدامات انجام شده در سازمان حفاظت محیط‌زیست کشور، مقرر شده است تا کارگروه ملی آلودگی هوا در دولت چهاردهم با دستور اراک تشکیل شود. بر اساس لیست سیاهه انتشار آلودگی هوا، سهم آلایندگی‌هایی که صنایع دارند و برنامه‌هایی که وجود دارد، در کارگروه آلودگی هوا مطرح شود و به صورت ملی برنامه وزارتخانه‌ها مشخص شود و در نهایت بر اساس مصوبات این کارگروه، تصمیمات لازم اتخاذ شود.
وی بیان داشت: نیروگاه‌های بادی و خورشیدی می‌تواند جایگزین بسیار خوبی برای نیروگاه حرارتی شازند باشد. بر این اساس طبق روال اداری باید با برنامه‌ای که در کارگروه ماده 14 قانون هوای پاک مصوب شده، این تصمیم اجرایی شود. نیروگاه‌های خورشیدی و بادی هرکدام مزایای مخصوص به خود را دارند. به خصوص اینکه در منطقه شازند دالان باد وجود دارد و می‌تواند مستعد ایجاد نیروگاه‌های بادی باشد. از سوی دیگر نیروگاه خورشیدی بیش از 100 مگاوات آن، نیاز به طرح ارزیابی اثرات محیط‌زیستی دارد و باید بررسی شود و این موارد باید مورد توجه قرار گیرد.
مدیرکل حفاظت محیط‌زیست استان مرکزی با اشاره به اینکه بحث ریزگردها دیگر چالش محیط‌زیستی استان در حوزه آلودگی هوا است، تأکید کرد: استان مرکزی و به خصوص شهر اراک در 6 ماهه نخست سال همواره درگیر مسئله ریزگردها است. در راستای کاهش آلایندگی هوا باید اعتبارات مورد نیاز هزینه شود. مهمترین موضوع تعداد ایستگاه‌های سنجش آلودگی هوا است. این ایستگاه‌ها باید 3 برابر وضع موجود باشد تا اطلاعات سطح استان جمع‌آوری شود و بتوان به مردم اطلاع‌رسانی کرد.
یوسفی ابراز داشت: در کنار بحث آلودگی هوا چالش‌های دیگر محیط‌زیستی نیز وجود دارد. از آن جمله می‌توان به افت آب‌های زیرزمینی اشاره کرد که حدود 1500 لیتر در ثانیه است. عدم مدیریت صحیح پساب‌ها که شامل پساب‌های صنعتی، پساب‌های کشاورزی و همچنین پساب‌هایی که ناشی از فعالیت‌های تصویه‌خانه‌های شهری و خانگی است و باید در یک فرایند بازآفرینی مجدد مورد استفاده قرار گیرد، سبب شده است تا در این حوزه نیز با چالش روبرو باشیم.
گزارش: شایسته سلامی
