شناسایی ۱۰ نفر در کشور با «گروه خونی طلایی» / در کدام استان‌ها گروه خونی بمبئی داریم؟

«مهدی کرباسی زاده» رئیس بخش انجماد خون و گروه‌های خونی نادر سازمان انتقال خون ایران در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا درباره‌ی تعداد گروه‌های خونی نادر که تاکنون در کشور شناسایی شده‌اند، گفت: تعداد خون‌های ذخیره در بانک خون‌های نادر، حدود ۳۵۰ واحد است که این تعداد ترکیبی از گروه‌های خونی نادر و بسیار نادر است. البته این تعداد مربوط به ۳۵۰ نفر نیست، چرا که ممکن است برخی افراد چند بار خون اهدا کرده باشند. 

خون برای دارای گروه‌های خونی نادر چگونه تامین می‌شود؟

وی در پاسخ به این سوال که سازمان انتقال خون در راستای تامین خون‌های نادر چگونه عمل می‌کند؟ افزود: در زمینه تامین خون برای گروه‌های خونی نادر دو حالت وجود دارد: در حالت اول فرد به عنوان دارنده خون نادر از قبل شناسایی شده است که برای این افراد پزشک معالج از طریق پایگاه انتقال خون استان‌ها درخواست می‌دهد و بسته به تعداد مورد نیاز و موجودی که داریم، برای آن‌ها آماده‌سازی خون انجام می‌شود. 

او اضافه کرد: اما مشکل اصلی در حالت دوم، یعنی زمانی است که فردی برای جراحی کاندیدا شده و هیچ سابقه‌ای از دریافت خون ندارد. زمانی که بخواهند به چنین فردی خون تزریق کنند، آزمایشی به نام (Cross Match) انجام می‌شود؛ یعنی در واقع خون دهنده و گیرنده را مقابل هم قرار می‌دهند و بررسی می‌کنند که آیا با یکدیگر تطابق دارند یا خیر؟ در برخی موارد، علی‌رغم اینکه گروه خونی اصلی مطابق است (یعنی سیستم ABO)، اما آزمایش نشان می‌دهد که هیچ خونی از نظر ایمنی قابل تطابق نیست. 

کرباسی زاده ادامه داد: در این مواقع مشکوک می‌شوند که این خون، خون خاصی است. روال کار به این صورت است که یک نمونه به پایگاه انتقال خون استان مربوطه ارسال می‌شود و در آنجا بررسی انجام می‌گیرد. وقتی گروه خونی خاص فرد مشخص شد، با ما تماس می‌گیرند و ما اقدام به تهیه خون برای او می‌کنیم؛ یعنی فردی که به عنوان دارنده گروه خونی نادر شناسایی نشده، فرآیند طولانی‌تری را برای دریافت خون طی می‌کند. ابتدا باید گروه خونی نادر او تعیین و تأیید شود، سپس وارد فرآیند درخواست خون می‌شود. 

«گروه خونی بمبئی» اولین بار در کشور هند بیشتر دیده می‌شود

رئیس بخش انجماد خون و گروه‌های خونی نادر سازمان انتقال خون ایران درباره‌ی وضعیت کشور ما نسبت به سایر کشورها به لحاظ دارا بودن گروه‌های خونی نادر توضیح داد: اولا باید گفت که برای خون‌های نادر یک تعریف واحد وجود ندارد؛ بلکه چندین گروه خونی هستند. حدود ۴۷ سیستم گروه خونی وجود دارد که این سیستم‌ها متنوع هستند. به طور مثال گروه خونی ABO، خود به همراه تمام زیرمجموعه‌هایش یک سیستم محسوب می‌شود. برخی از این سیستم‌ها و آنتی‌ژن‌های زیرمجموعه آن‌ها در جامعه شیوع زیادی دارند، بنابراین گروه خونی نادر محسوب نمی‌شوند. 

او افزود: اما برخی دیگر نادرترند و میزان شیوع آن‌ها بستگی به ناحیه جغرافیایی دارد. برای مثال، خونی خاص به نام «بمبئی» وجود دارد که در استان خوزستان بیشتر دیده می‌شوند. این موضوع بستگی به منطقه جغرافیایی دارد. لذا باید بگویم که وضعیت گروه‌های نادر خونی کشور بسته به استان و منطقه متفاوت است، اما تقریباً تمام گروه‌های خونی که در سایر کشورها یافت می‌شوند و در ایران با آمار خاص خود نیز وجود دارد. به طور مثال گروه خونی بمبئی، در کشور هند بیشتر دیده می‌شود چرا که اولین بار در آنجا شناسایی شده است. اما در کشورهای اروپایی و همچنین ایران، حدوداً از هر یک میلیون نفر، یک نفر دارای این گروه خونی است. بنابراین بستگی به ناحیه جغرافیایی دارد. 

شناسایی ۶۲ نفر در کشور با گروه خونی بمبئی 

کرباسی زاده با اشاره به آمار گروه خونی بمبئی در کشور گفت: در حال حاضر ۶۲ نفر در کشور گروه خونی بمبئی را دارا هستند. از این تعداد همه آن‌ها نمی‌توانند خون اهدا کنند. برخی از آن‌ها نه تنها نمی‌توانند خون اهدا کنند، بلکه به دلیل شرایط سنی یا بیماری‌هایی که دارند خودشان گیرنده هستند. از گروه خونی بمبئی حدود ۵۰ تا ۶۰ واحد خون منجمد در اختیار داریم که در صورت نیاز می‌توانیم آماده‌سازی و ارائه کنیم. 

در کدام استان‌ها گروه خونی بمبئی داریم؟

به گفته او گروه خونی بمبئی بیشتر در استان‌های جنوبی کشور شامل خوزستان، سیستان و بلوچستان و بوشهر دیده شده است. اگرچه در استان‌های فارس، گیلان، مازندران و تهران نیز مواردی از این گروه خونی شناسایی شده‌اند.

او علت شیوع یک گروه خونی خاص در برخی مناطق را چنین عنوان کرد: عوامل زیادی در تکثیر گروه خونی خاص مانند بمبئی در یک منطقه مشخص، نقش دارند. از جمله ویژگی‌های ژنتیکی، جغرافیایی و حتی برخی عادات اجتماعی مانند ازدواج‌های قومی که باعث تکثیر ژن خاص آن گروه خونی در آن منطقه می‌شود. 

علت تولد با گروه‌های خونی نادر چیست؟

وی در پاسخ به این سوال که علت تولد با گروه‌های خونی نادر چیست؟ بیان کرد: گروه خونی چیزی نیست جز رشته‌های پروتئینی که روی سطح گلبول‌های قرمز وجود دارد. در واقع، ساختار کلی بدن انسان از پروتئین‌ها تشکیل شده است و این پروتئین‌ها که آنتی‌ژن نامیده می‌شوند، از ژن‌هایی می‌آیند که ما از پدر و مادرمان به ارث می‌بریم. بنابراین، گروه خونی نادر چیز خاصی نیست؛ نه بیماری محسوب می‌شود و نه ویژگی عجیب. بلکه مانند رنگ چشم یا پوست، یک ویژگی ژنتیکی است که از والدین به ارث می‌رسد. 

یک در یک میلیون نفر در ایران، دارای گروه خونی بمبئی هستند

او ادامه داد: اما برخی از این آنتی‌ژن‌ها در جامعه کمتر دیده می‌شوند. هرچه یک آنتی‌ژن کمتر در جمعیت وجود داشته باشد، احتمال داشتن آن گروه خونی کمتر می‌شود و در نتیجه اصطلاح «نادر» به آن اطلاق می‌شود. از نظر تعریف نیز اگر یک گروه خونی در کمتر از یک نفر در هر ۵ هزار نفر یافت شود، به آن نادر می‌گویند. اگر در کمتر از یک نفر در ۱۰ هزار نفر باشد، بسیار نادر نامیده می‌شود. به طور مثال در هند از هر ۱۰ هزار نفر، یک نفر گروه خونی بمبئی را دارد، اما در ایران حدوداً یک در یک میلیون است. 

در هر شش میلیون نفر، فقط یک نفر دارای گروه خونی طلایی  است

رئیس بخش انجماد خون و گروه‌های خونی نادر سازمان انتقال خون ایران درباره گروه خونی طلایی اظهار کرد: گروه خونی دیگری نیز وجود دارد به نام Rh-null که اصلاً فاقد سیستم گروه خونی Rh است. این گروه خونی بسیار نادر است؛ در هر شش میلیون نفر، فقط یک نفر این گروه خونی را دارد. به آن، اصطلاحاً گروه خونی طلایی گفته می‌شود. 

 ۱۰ نفر در کشور ما با گروه خونی طلایی شناسایی شده‌اند

وی تصریح کرد: تاکنون ۱۰ نفر در کشور ما با گروه خونی طلایی شناسایی شده‌اند. موارد شناسایی شده با این گروه خونی در استان‌های سیستان و بلوچستان، قزوین، خوزستان و تهران بوده‌اند که ممکن است بیش از این تعداد نیز در کشور وجود داشته باشند که هنوز شناسایی نشده اند. همچنین از این گروه خونی چند واحد به صورت منجمد در اختیار داریم که در صورت نیاز می‌توانیم برایشان آماده‌سازی و ارسال کنیم. 

گروه خونی طلایی ارزش بالایی دارد؟

کرباسی زاده علت نام‌گذاری گروه خونی طلایی را چنین بیان کرد: از آن‌جا که یافتن این گروه خونی بسیار دشوار است و در موارد اضطراری اهمیت بالایی پیدا می‌کند، به آن طلایی گفته‌اند. اما این بداین معنی نیست که این گروه خونی ارزش بالاتری داشته باشد.