کدام هنرمندان عرصه تجسمی سال گذشته از دنیا رفتند؟
در میان درگذشتگان سال قبل تعدادی از هنرمندان عرصه تجسمی هم جامعه فرهنگ و هنر را تنها گذاشتند. گزارش پیش رو ضمن یادی از آنها به زندگی هنری آنها می‌پردازد.
به گزارش خبرنگار ایلنا، با پایان یافتن سال ۱۴۰۲ می‌توان گفت باز هم مقطعی پر اتفاق را پشت سر گذاشتیم طبعا هنر و البته رشته‌های متعدد تجسمی نیز طی یک سال گذشته مسیری گاه دشوار را سپری کرده است. البته مشکلات همواره وجود داشته‌اند، اما پس از دوران کرونا که چند سال به طول انجامید و موجب تعطیلی فعالیت‌ها شد و مرگ بسیار از مردم و هنرمندان را رقم زد، اوضاع بهتر شده است. وضعیت نابسامان اقتصادی چالش مهمی است که همواره وجود داشته و موجب آزردگی و دشواری زندگی هنرمندان شده است. این مشکل طی ما‌ه‌ها و سال‌های گذشته به دلیل افزایش ارز و طلا و مسائل دیگر بغرنج‌تر شده است. اما اتفاق دیگری که بنا به رسم هر سال به آن پرداخته می‌شود، یاد کردن از درگذشتگان سال گذشته در آغاز بهار هر سال است.
در سال ۱۴۰۲ تعدادی از هنرمندان نقاش، خطاط، مجسمه‌ساز، گرافیست و فعالان رشته‌های دیگر، جامعه فرهنگ و هنر را تنها گذاشتند که در ادامه با نگاهی به زندگی‌شان، از آنها یاد خواهد شد.
محمد هژبر ابراهیمی
مجسمه‌ساز
محمد هژبر ابراهیمی مجسمه‌ساز ایرانی بود که شنبه شب بیست و شش فروردین‌ماه در کرمان دارفانی را وداع گفت. شعله هژبر ابراهیمی هنرمند مجسمه‌ساز و دختر هژبر ابراهیمی درباره درگذشت پدر گفته بود: پس از ۴ سال مراقبت از پدر، ایشان آبان سال گذشته کرونا گرفتند و مدتی در بیمارستان بستری شدند و بعد از کمی بهبودی به منزل آمدند، اما بدن‌شان تاب نیاورد و شنبه شب ۲۶ فروردین در منزلش در کرمان دارفانی را وداع گفت.
بنا به گفته فرزند هنرمند، یکی از آثار او مجسمه فلزی «اسپریچو» (گویش کرمانی پرستو) است که هژبر ابراهیمی آن را برای نخستین سمپوزیوم مجسمه‌سازی کرمان ساخته بود. از دیگر آثار محمد هژبر ابراهیمی می‌توان به تندیس امیرکبیر اشاره کرد که در یکی از میادین شهر رفسنجان نصب شده است.
محمد هژبر ابراهیمی متولد ۱۳۰۵ پاریز و فارغ‌التحصیل رشته مجسمه‌سازی دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران در سال ۱۳۴۸ بود. او از کودکی شاگرد استاد علی‌اکبر صنعتی بوده و نقش مؤثری نیز در برپایی موزه «آثار استاد صنعتی» در میدان توپخانه تهران و همچنین موزه صنعتی کرمان داشته است. از دیگر فعالیت‌های این هنرمند می‌توان به برگزاری چندین نمایشگاه انفرادی و گروهی در تهران، اصفهان و رفسنجان اشاره کرد. هژبر ابراهیمی یکی از مجسمه‌سازان برآمده از مکتب کرمان به حساب می‌آید که سهم بسزایی در رواج مجسمه‌سازی ایران داشته است.
از هژبر ابراهیمی، فیلم مستندی با عنوان «هژبر کرمانی» در سال ۱۳۹۱ به نویسندگی و کارگردانی مجید فدایی ساخته شده است.
سهراب مرزبان
نقاش و گرافیست
سهراب مرزبان نقاش و از اعضای انجمن صنفی طراحان گرافیک ایران نیز یکشنبه شب ۲۷ فروردین‌ماه سال گذشته، چهره در نقاب خاک کشید.
سهراب مرزبان (۱۳۳۵ – ۲۸ فروردین ۱۴۰۲) نقاش و طراح گرافیک ایرانی بود. وی دوره‌های متفاوتی را در نقاشی تجربه کرده و آثار متنوعی خلق نموده است. مجموعه اخیر نقاشی‌های وی نماهای دور و نزدیک طبیعت بود. سهراب مرزبان فارغ‌التحصیل گرافیک از دانشکده هنرهای تزئینی و مدرس دانشگاه در ایران و مالزی بود. وی عضو هیئت موسس انجمن صنفی طراحان گرافیک ایران، عضو هیئت مدیره انجمن طراحان گرافیک ایران در سال ۱۳۸۲ و ۱۳۸۹، عضو شورای برگزاری و اجرایی بینال‌های مختلف گرافیک، عضو انجمن طراحان گرافیک جنوب شرق آسیا، برنده جایزه بهترین طراحی روی جلد کتاب ۱۳۷۹، برنده جایزه ویژه هیئت داوران در جشنواره محیط زیست، برنده جایزه ویژه هیئت داوران در نمایشگاه جهان اسلام از سوابق وی بوده است.
سهراب مرزبان در بیش از ۸۰ نمایشگاه گروهی در کشورهایی همچون آمریکا، فرانسه، سوئیس، اسپانیا، ایتالیا، تایوان، چین، بلژیک، سنگاپور، مالزی، آلمان، لهستان و ترکیه شرکت کرده بود. او همچنین نمایشگاه‌های انفرادی چون آثار گرافیک مانند خانه هنرمندان ۱۳۸۰، نقاشی یا گالری ماه مهر ۱۳۸۹ و ۱۳۹۰ و نقاشی در آرت اکسپو مالزی ۲۰۱۴ را نیز برپا کرده بود
احمد خلیلی‌فرد
نقاش
جامعه هنرهای تجسمی در سال گذشته احمد خلیلی‌فرد هنرمند پیشکسوت نقاش را نیز از دست داد. او صبح روز پنجشنبه چهاردهم اردیبهشت‌ماه دارفانی را وداع گفت.
احمد خلیلی‌فرد متولد ۱۳۳۹ سنندج، دارنده مدرک کارشناسی نقاشی از دانشکده هنرهای زیبا، کارشناسی ارشد نقاشی از دانشگاه تربیت مدرس و عضو هیأت علمی دانشگاه سوره بود.
محمد بهرامی
گرافیست، نقاش و نگاگر
محمد بهرامی طراح گرافیک، نقاش و نگارگر و از پایه‌گذاران گرافیک نوین ایران روز دوشنبه ۲۵ اردیبهشت‌ماه به سن ۹۷ سالگی درگذشت.
بهرامی متولد سال ۱۳۰۵ در رودبار بود، وی در صنایع مستظرفه نزد استادان نقاشی ملی و سنتی ایران به فراگیری این هنر پرداخته بود و از دانشکده هنرهای زیبا فارغ‌التحصیل شده بود. او دوره عکاسی را در انستیتو عکاسی نیویورک با درجه ممتاز به پایان رساند و سال ۱۳۲۵ آتلیه خود را به نام «آرک» از نخستین آتلیه‌های گرافیک ایران با همکاری شاگردش جواد هاتف در خیابان لاله‌زار تاسیس کرد. در آن دوران بسیاری از استادان گرافیک و هنرهای تجسمی از جمله مرتضی ممیز، آیدین آغداشلو، محمد احصایی، علی اکبر صادقی، پرویز کلانتری، محمد تجویدی، بوریس آسیریان، علی شاه‌میری، حسین اسلامیان، محمدعلی زاویه، علی اصغر معصومی، عباس کوه‌زاد و بیوک احمری در این آتلیه با او همکاری داشتند.
این هنرمند درگذشته، علاوه بر تالیف کتاب «تاریخ هنر ایران» چند کتاب دیگر را نیز ترجمه کرده است، وی همچنین با تصویرسازی و نگارگری شاهنامه مجموعه نفیسی را به چاپ رسانده است که دسامبر سال ۱۹۷۱ برابر با آذر ۱۳۵۱ از سوی بخش فرهنگی سازمان ملل متحد در مقر این سازمان در نیویورک به نمایش درآمد.
محمدمهدی هراتی
هنرمند هنرهای سنتی و صنایع دستی
محمدمهدی هراتی یکی از استادان عرصه هنرهای سنتی و صنایع دستی بود که روز پنجشنبه چهارم خردادماه ۱۴۰۲ دارفانی را وداع گفت.
هراتی به سال ۱۳۲۱ در شهر قوچان دیده به جهان گشود. او تحصیلات مقدماتی و متوسطه را در قوچان و مشهد به پایان رساند و سپس در تهران وارد دانشگاه شد و درجه دکتری در نقاشی و هنرهای سنّتی را از وزارت علوم، تحقیقات و فناوری کسب کرد.
هراتی، به مدت ۴۵ سال به تدریس نقاشی پرداخت و طی آن مدت بیش از ۳۰ جلد کتاب در زمینه آموزش هنر و پژوهش‌های هنری تألیف کرده است. این هنرمند ضمن نگارش بیش از چهل مقاله در مجامع هنری و علمی و مجلات، در زمینه‌های ادبی و تاریخی و قرآنی هم فعال بوده است. هراتی در زمینه‌های هنرهای ایرانی و اسلامی، نظیر طراحی، نقاشی سیاه‌قلم، رنگ روغن، آبرنگ، قطاعی و لایه‌چینی، نگارگری، رنگ‌سازی سنّتی، نقاشی روی چوب و قلمدان، نقاشی روی شیشه، سرامیک و چرم، نقاشی با رنگ‌های لعابی روی کاشی و سرامیک، خوش‌نویسی خطوط کهن، آثاری ماندنی از خود به جای گذاشته است.
حسین کاشیان
خطاط و نقاش
حسین کاشیان هنرمند پیشکسوت عرصه تجسمی (نقاش و خوشنویس) نیز سال گذشته از دنیا رفت. او که به دلیل عارضه مغزی در بیمارستان بستری بود، روز هفدهم خردادماه درگذشت.
کاشیان در سال‌های ۱۳۶۱ و ۱۳۶۲ به عنوان رئیس موزه هنرهای معاصر تهران در مقطع پس از پیروزی انقلاب اسلامی مشغول به کار شد و پس از آن به عنوان کارشناس آثار هنری در اداره کل هنرهای تجسمی به فعالیت پرداخت. وی همچنین یکی از نخستین هنرمندان ایرانی بود که آثارش به حراج کریستیز راه یافت.
کاشیان از شاگردان مکتب فرشچیان بود و یکی از نخستین هنرمندان ایرانی محسوب می‌شود که آثارش به حراج کریستیز راه یافته است. اثری از او نام Homage to Omar Khayyam در سال ۱۹۸۶ به قیمت ۳۹.۴۰۰ دلار فروخته شد. کاشیان در سال ۲۰۰۳ نیز با اثری به نام Angels و برآورد قیمتی ۸ هزار تا ۱۲ هزار موفق به فروش ۲۲ هزار و ۵۰۰ دلاری اثرش شد. این هنرمند همچنین در سال ۲۰۰۸ نیز با یک اثر بدون عنوان در این حراج بین‌المللی کریستیز حضور یافت و موفق به فروش ۲۲ هزار و ۵۰۰ دلاری شد.
جلال شباهنگی
گرافیست، نقاش و مجسمه‌ساز
جلال شباهنگی هنرمند پیشکسوت طراح گرافیک، نقاش و مجسمه‌ساز نیز یکی دیگر از درگذشتگان سال ۱۴۰۲ است. این هنرمند بیست و ششم مردادماه سال گذشته در سن ۸۸ سالگی و پس از مدتی بیماری درگذشت.
شباهنگی مدرک کارشناسی تبلیغات گرافیکی خود را از دانشگاه سن خوزه کالیفرنیا و مدرک کارشناسی ارشد طراحی گرافیک و نقاشی معاصر خود را از از دانشگاه سن خوزه آمریکا دریافت کرده بود. وی همچنین استاد و دانشیار دانشکده هنرهای زیبا دانشگاه تهران، عضویت شورای تحصیلات تکمیلی گروه هنرهای تجسمی دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران بوده است. زنده‌یاد شباهنگی عضو پیوسته فرهنگستان هنر و عضو و نماینده دانشگاه تهران در طرح و برنامه ریزی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در بخش هنر بود.
این استاد پیشکسوت گرافیک و نقاشی، همچنین سازنده احجام شیشه‌ای Glass Blowing در ایران و مورانو ایتالیا بود. از آثار تألیفی وی می‌توان به «نقاشی‌های جلال شباهنگی» با مقدمه مرتضی ممیز، «صور خیال»، «خلاقیت در رنگ» و «اصول طراحی سه بعدی» اشاره کرد. دشت‌ها، کویرها، گل و مرغ‌ها و حجم‌های شیشه‌ای از مجموعه آثار مشهور این هنرمند است.
یدالله درخشانی
نقاش
یدالله درخشانی یکی دیگر از نقاشان پیشکسوت روز بیست و نهم شهریورماه به دلیل عفونت ریه در بیمارستان ایرانشهر تهران چهره در نقاب خاک کشید.
یدالله، رضا، مجید و حبیب درخشانی چهار برادری هستند که از مفاخر ملی و بین‌المللی منطقه سنگسر استان سمنان محسوب می‌شوند. از این چهار برادر، مجید در حال حاضر در عرصه موسیقی فعالیت دارد. یدالله درخشانی، متولد سال ۱۳۱۷ در مهدی‌شهر بود که در خانواده‌ای هنرمند پرورش یافت و همزمان با تحصیل در رشته نقاشی و تدریس این هنر به کودکان و نوجوانان، استاد اول بسیاری از نقاشان صاحب نام استان سمنان و کشور شد. وی علاوه بر آموزش، خالق آثار فاخر و برتر کشور در رشته نقاشی با گرایش‌های مختلف بود.
نادر ترکمن
نقاش
نادر ترکمن یکی دیگر از نقاشان پیشکسوت کشور، روز بیست و سوم مهرماه به دلیل ابتلا به بیماری سرطان درگذشت. نقاشی‌های ترکمن تداعی‌گر سفری دور و دراز در کهن الگوها بود.
ترکمن متولد ۱۳۴۰ در تهران، تحصیلات مقدماتی خود را در هنرستان هنرهای زیبای تهران (۱۳۵۴ تا ۱۳۵۷) گذراند و تحصیل دانشگاهی را در دانشگاه ایالتی نبراسکا (۱۳۵۹ تا ۱۳۶۴) طی کرد. و ی اولین نمایشگاه انفرادی خود را سال ۱۳۷۴ در گالری گلستان برگزار کرد و پس از آن، در سال ۱۳۷۶ دومین نمایشگاه انفرادی خود را در گالری منصوره حسینی روی دیوار برد. آخرین نمایشگاه این هنرمند نیز سال ۱۳۹۶ در گالری سهراب برگزار شد. او آثار خود را، در نمایشگاه‌های انفرادی و گروهی بسیاری در واشینگتن و تهران به نمایش گذاشت.
نادر ترکمن در زندگی خود همواره در پی کشف ایده‌ها و معناهای تازه بود و این خصلت را از طریق جست وجوی عینی در ناخودآگاه پی می‌گرفت. او به گفته خودش در نقاشی‌هایش سعی کرده از «پایان‌های متقارن» فاصله بگیرد؛ با این حال بر این باور بوده که در هندسه، یک نیروی متقارن ذاتی وجود دارد که مبارزه با آن دشوار است.
