سیاست آنکارا در قبال حکومت جدید سوریه با محوریت تحریر الشام/ اهداف سفر وزیر خارجه ترکیه به دمشق

علی قائم‌مقامی، کارشناس مسائل ترکیه با اشاره به ابعاد و دلایل سفر هاکان فیدان به دمشق و احتمال سفر اردوغان به سوریه در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا اظهار کرد: واقعیت این است که حکومت حزب عدالت و توسعه به رهبری رجب طیب اردوغان تلاش می‌کند که روند تاریخ جنگ داخلی در سوریه را تحریف کند. اما واقعیت این است که اردوغان نخست‌وزیر سابق و رئیس‌جمهوری ترکیه از سال ۲۰۰۵ میلادی تلاش کرد که در راستای طرح خاورمیانه بزرگ سوریه را از محور ضدصهیونیستی خارج کند. این روند تا اواخر سال ۲۰۰۸ میلادی ادامه یافت و بعد از حملات ضد انسانی اسرائیل با نام عملیات سرب گداخته در ۲۷ دسامبر ۲۰۰۸ تا ۱۷ ژانویه ۲۰۰۹ متوقف شد. در روند بهار عربی در ۱۶ مارس ۲۰۱۱ میلادی در شهر درعا در جنوب غرب سوریه، نیروهای امنیتی گروهی از جوانان را به جرم «کشیدن نقاشی‌های ضدحکومتی با اسپری روی دیوار مدرسه» دستگیر کردند.

وی ادامه داد: در نتیجه خشونت نیروهای امنیتی سوریه تظاهرات مردم در شهرهای مختلف این کشور انجام گرفت. نیروهای مسلح سوریه در شهر جسرالشغور در استان ادلب عملیاتی را علیه مخالفان با نام «مبارزه با تروریست‌ها» آغاز کردند که در جریان آن شماری از معترضان و مخالفان کشته شدند. در ۶ ژوئن ۲۰۱۱ مخالفان مسلح در شهر جسرالشغور ۲۰ پلیس را کشتند و در ادامه حملات تروریستی ۱۲۰ پلیس سوری کشته شدند. بعد از این روند خونین، نمایندگان سازمان سیا، پنتاگون، سازمان اطلاعات فرانسه، سازمان اطلاعاتی پیمان ناتو و به طور عمده سرویس‌های اطلاعاتی و نظامی کشورهای غربی در کشور ترکیه شورای حمایت از مردم سوریه (المجلس الوطنی سوری) را در استانبول تشکیل دادند. این تشکل به عنوان شورای ائتلاف ملی مخالفان و انقلابیون سوریه در در نوامبر ۲۰۱۲ میلادی با مشارکت گروه‌های سلفی و تکفیری تأسیس و در استانبول مستقر شد و هدف آن براندازی بشار اسد و مخالفت با سیاست‌های ایران، روسیه و حزب‌الله لبنان در سوریه بوده است.

این تحلیلگر مسائل سیاسی تصریح کرد: علاوه بر آن سازمان‌های اطلاعات ملی ترکیه (میت) و ستاد کل ارتش ترکیه به همراه سازمان سیا و پنتاگون کمیته آموزش و تجهیز نیروهای مخالف سوری را تحت عنوان «ارتش آزاد سوریه» تشکیل دادند. در نتیجه می‌توان گفت که دولت ترکیه عامل اصلی جنگ خونین و مخرب سوریه است. زیرا اگر ترکیه در این روند شرکت نمی‌کرد، سوریه تجزیه و تحت اشغال نیروهای نظامی آمریکا، انگلیس و فرانسه در شمال شرق سوریه قرار نمی‌گرفت و حتی کردهای سوری نیز تحت هدایت و کنترل آمریکا قرار نمی‌گرفتند و ترکیه به بهانه مبارزه با تروریسم پ.ک.ک/ حزب اتحاد دموکراتیک بیش از ۴۲ هزار جوان کُرد را به قتل نمی‌رساند. همچنین گروه‌های تکفیری و داعش نمی‌توانستند در سوریه به کشتار و تخریب زیرساخت‌های سوریه ادامه دهند. ترکیه همه این موارد را انکار کرده و بدون توجه به نقش گروه‌های تکفیری و سلفی به صورت یک‌جانبه رژیم بشار اسد را متهم به قتل عام و کشتار می‌کند.

وی افزود: این در حالیست که بنا به گزارش روزنامه جمهوریت در حادثه تریلرهای MIT، سازمان اطلاعات ملی ترکیه هزاران قبضه سلاح و به خصوص راکت و موشک‌انداز را به مناطق تحت کنترل جبهه النصره، داعش و گروه‌های تکفیری دیگر منتقل می‌کرد. هاکان فیدان نیز بعد از اشغال دمشق توسط هیئت تحریرالشام و براندازی حکومت بشار اسد گفته است که ترکیه همکاری نظامی و اطلاعاتی و تسلیحاتی با گروه‌های مسلح نظیر هیأت تحریر الشام داشته است. باید دانست که ترکیه در ابتدای ظهور داعش از این شبکه جنایتکار حمایت کرد و حتی عشایر سنی عرب را برای بیعت با داعش فراخواند. نکته اینجاست که جولانی (احمد حسین الشرع) یکی از فرماندهان داعش در موصل عراق بود و در کشتار داعش در موصل و شمال عراق و نیز ربودن و فروش دختران و زنان در بازار برده نقش داشت. چندی بعد هم ابوبکر البغدادی در سال ۲۰۱۱ میلادی جولانی را برای تاسیس جبهه النصره به سوریه اعزام کرد.

قائم‌مقامی گفت: جبهه النصره در سوریه روابط خود را با داعش و القاعده پنهان کرده بود و پنج هزار نیروی سلفی تکفیری را سازماندهی کرد و عملیات انتحاری علیه نیروهای بشار اسد و مناطق علوی نشین و کردنشین سوریه انجام داد. جبهه النصره آوریل ۲۰۱۳ میلادی با القاعده بیعت کرده و داعش را از مناطق شمال غربی پاک‌سازی کرد و در سال ۲۰۱۴ میلادی در مثلث «ادلب-حلب- حماء» حاکم شد و جنگجویان سلفی خارجی جدا شده از داعش را جذب کرد و در سال ۲۰۱۵ میلادی به نام جیش‌الفتح تحت حمایت ترکیه در مرکز شهر ادلب مستقر شد. در نهایت جولانی در سال ۲۰۱۶ میلادی اعلام کرد که روابط خود را با القاعده قطع کرده و هیأت تحریرالشام را تأسیس کرده است. به موازات این روند باید توجه داشت که هاکان فیدان، وزیر خارجه ترکیه گفته است که جولانی رهبر هیأت تحریرالشام، در روند پاک‌سازی داعش به ترکیه و ائتلاف بین‌المللی مبارزه با داعش کمک‌های اطلاعاتی انجام داده که همین موضوع گویای همکاری این جریان با آنکارا است.

وی در تشریح اهداف ترکیه در سوریه عنوان کرد: ترکیه به دلیل حملات اسرائیل به غزه و لبنان و تضعیف موقعیت آنها فرصت پیدا کرد که ائتلاف مخالفان و انقلابیون سوریه و شاخه نظامی آن یعنی «جیش الوطنی سوریه« را به حرکت درآورد و راه را برای هیأت تحریرالشام مستقر در ادلب بگشاید. همچنین رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه  بعد از نشست کابینه ریاست جمهوری گفت: «انقلاب سوریه مورد توجه جامعه جهانی قرار گرفته است. ما به عنوان برادران سوریه روند تحولات را به خوبی تحلیل و در سمت راست تاریخ قرار گرفتیم. برای حفظ پایدار انقلاب مردم سوریه و پیروزی آنها در روند سرنگونی حکومت اسد، به حمایت‌های همه‌جانبه خود ادامه خواهیم داد». اردوغان همچنین اذعان کرد که «راهبرد اصلی و خطوط قرمز ترکیه حفظ تمامیت ارضی و ساختار واحد دولت سوریه است. گروه تروریستی و تجزیه‌طلب پ.ک.ک و یگان های مدافع خلق باید به عنوان عامل تهدید منطقه از بین بروند و این گروه‌ها به علاوه داعش و سایر گروه‌های تروریستی جایی در سوریه و منطقه ندارند و باید پاک‌سازی شوند».

قائم مقامی گفت: فارغ از اظهارات رئیس‌جمهوری ترکیه باید دانست که هدف دیگر اردوغان در سوریه مشروعیت بخشیدن به حاکمیت هیأت تحریرالشام در سوریه و جذب حداقل ۴۰۰ میلیارد دلار سرمایه کشورهای عربی و غربی برای بازسازی سوریه و تبدیل سوریه به بازار کار شرکت‌های ترکیه است. این در حالیست که دولت باغچه‌لی، رئیس حزب حرکت ملی‌گرا نیز روز یکشنبه گفت: «برای برقراری صلح و ثبات پایدار در فلسطین و لبنان و سوریه باید جبهه داخلی ترکیه را تقویت کنیم. ترکیه و سوریه پیروز و طرح‌های بحران‌زای امپریالیسم شکست خواهد خورد». این اظهارات در حالی مطرح شده که مواضع ظاهری دولت ترکیه در قبال عملیات اشغال سوریه توسط اسرائیل هم قابل توجه است. به عنوان مثال اردوغان اخیراً گفته است که اگر اسرائیل فرصت‌طلبی کند، دیر یا زود ناچار خواهد شد که از اراضی اشغالی عقب‌نشینی کند. دولت باغچه‌لی نیز درباره حملات اسرائیل در سوریه گفته است که «باید توسعه‌طلبی قاچاقی و راهزنی سوریه را متوقف کرد. باید از روند اشغالکری اسرائیل که خلاف قطعنامه ۲۴۲ مورخ ۱۹۶۷ سازمان ملل متحد است پیشگیری کرد.

این کارشناس مسائل منطقه در پایان گفت: تمامی این مواضع در حالی مطرح شده که هاکان فیدان، وزیر امور خارجه ترکیه و احمد الشراع در مصاحبه با رسانه‌ها در دمشق گفتند که ترکیه از ابتدای امر از روند مبارزات و انقلاب مردم سوریه حمایت کرد و آماده گسترش همکاری اقتصادی با سوریه جدید به رهیری احمد الشراع است و باید تحریم‌های سوریه لغو شود. جولانی همچنین گفته است که حمایت ترکیه را فراموش نخواهیم کرد. در مناطق تحت کنترل ما و شمال شرق سوریه حضور گروه‌های مسلح غیرقابل قبول است و باید خلع سلاح شوند. بر همین اساس از قرار معلوم ترکیه در سیاست سوریه در نتیجه حاکمیت هیأت تحریرالشام شکست خورده است؛ زیرا ائتلاف مخالفان و انقلابیون سوریه و جیش الوطنی سوریه تحت کنترل سازمان اطلاعات و ارتش ترکیه با محوریت استانبول از دور خارج شدند، اما ائتلاف مخالفان و انقلابیون سوریه اعلام کردند که از روند تشکیل حکومت هیئت تحریرالشام حمایت می‌کنند.