دسترسی باستان شناسان به ساختار منحصر به فرد غار دژ اسپهبد خورشید
نقشه برداری ، تهیه پلان ، بررسی ساختار مجهول و فرم و اسلوب منحصربفرد غار-دژ اسپهبد خورشید ، این پدیده معماری چند هزار ساله ،که تا به امروز به دلیل ساختار غیر قابل دسترس اثر صورت نگرفته بود در قالب پروژه بررسی و مستند سازی انجام شد .
به گزارش ایلنا، سامان توفیق سرپرست پروژه بررسی و مستندسازی غار- دژ اسپهبَد خورشید سوادکوه مازندران با اعلام این خبر گفت :با بررسیها و اندازه گیریهای انجام گرفته ، تاق این اثر با میلیون ها سال دیرینگی که ناشی از پدیده کارست (خوردگی توده سنگ های کربناته) است، عنوان «بزرگترین تاق طبیعی و تاریخی دنیا» را بخود اختصاص خواهد داد .
وی با بیان اینکه غار- دژ اسپهبَد خورشید به تنهایی قابلیت ثبت در فهرست رکوردهای گینس را داراست تصریح کرد : مجموعه غار- دژ اسپهبَد خورشید در صورت نگاه و برنامه ریزی ملی،علمی و شایسته می تواند از مهمترین جاذبه های گردشگری ایران شود.
الوارهای چوبی در معماری غار -دژ اسپهبد خورشید
او اظهار داشت :در این صورت پژوهشگران در زمینه های میتولوژی، غارشناسی، معماری، زمین شناسی باستانشناسی، تاریخ و... در سراسر دنیا برای دیدن اثر به منطقه می آیند .
این باستان شناس نبود بررسی‌های تخصصی باستان شناسی در ارتفاعات البرز بویژه در استان مازندران و نبود نگاه کارشناسی و هوشمندانه ، وجود تهدیدات متعدد از قبیل وجود معادن با سودهای سرشار برای صاحبان آنها و انجام پروژه های عمرانی غیرکارشناسی را از عوامل در محاصره بودن این اثر با ارزش دانست .
او گفت :این عوامل عرصه و حرائم اثر را مخدوش کرده و سبب خاموشی ،انزوا و فروپاشی این شاهکار معماری پیش از اسلام شده است.
سرپرست هیأت بررسی و مستندسازی باستان شناسی غار- دژ اسپهبَد خورشید مازندران تأکید کرد: به منظور نجات بخشی و پایان دادن به شرایط بد اثر، بخش نخست پروژه" غار- دژ اسپهبَد خورشید"، زیر نظر پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری کشور در اواخر سال 94 آغاز شد .
معماری گور غارت شده توسط حفاران غیر مجاز
وی گفت: این پروژه با نام بررسی و مستند سازی باستان شناسی غار- دژ اسپهبد خورشید مازندران در سه فاز ؛ مطالعات تاریخی و پژوهش های جغرافیایی، شناسایی و بررسی پیمایشی به منظور تهیه شناسنامه و گردآوری یافته های سطحی و مستندسازی از دهانه تاق و ساختارهای معماری آن و نقشه برداری دژ انجام گرفت .
توفیق ، دستاورد این پروژه را شناسایی و مستندسازی تعداد زیادی محوطة باستانی از دوران مفرغ، آهن و تاریخی تا سده های میانه اسلامی اعم از محوطه های روباز، گورستان، پناهگاه صخره ای، قلاع، برج و آتشگاه و راههای باستانی اعلام کرد .
این باستان شناس، افزود : از مهمترین دستاورهای علمی این پروژه مستند سازی و نقشه برداری و تهیه پلان از معماری چند هزارساله غار-دژ و شناسایی، بررسی ساختار مجهول و فرم و اسلوب منحصربفرد این پدیده معماری ایران زمین بود که با توجه به شرایط دشوار و ساختار غیرقابل دسترس اثر، تا به امروز ممکن نشده بود و در نوع خود اقدامی بزرگ و در خور توجه است.
صعود و گشایش غار مکشوفه در مجموعه غار-دژاسپهبد خورشید
پروژه بررسی و مستندسازی غار- دژ اسپهبَد خورشید سوادکوه مازندران با مجوز ریاست پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری شهریور ماه 1395 به پایان رسید .
غار- دژ اسپهبَد خورشید ، در منطقه دوآب شهرستان سوادکوه مازندران پدیده ای بی همتا و بی بدیل در معماری استحکامات دفاعی ایران زمین است. فرم منحصربفرد و نمای ظاهری اثر که تاقی سنگی و طبیعی با ابعاد غول آساست و دژی که در درون این ساختار تعبیه شده از دیرباز موجب شده آن را «دژ تاق(طاق)» بنامند، که به دلیل پناه گرفتن خاندان اسپهبَد خورشید و سرگذشت غمبار آنها بنام «غار یا دژ اسپهبَد خورشید» شهرت یافته است.
گفتنی است ، بازدید خبرنگاران در خرداد ماه امسال از این اثر تاریخی و تهیه اخبار و گزارشهای متعدد وهشدار آنان در باره نابودی این اثر توقف معادن حریم آن و برنامه ریزی برای انتقال آنها به مکان دیگری را به همراه داشت.