کلوچه فومن سوغات اصلی مسافران نوروزی

ایلنا: کلوچه فومن، نوعی نان شیرین و مغز دار است که روی آن با وسیله مهر مانندی منقوش می شود. سپس هم چون نان های عادی در درون کوره پخت قرار می گیرد تاپخته شود و به مشتری عرضه گردد و به واسطه عطر و طعم اش با استقبال مردم روبرو شده و هم اکنون شهرتی به وسعت ایران دارد. این کلوچه هویت و اصالت کاملا ایرانی دارد و همان طور که از نامش پیداست، متعلق به شهرستان فومن یکی از شهرستان های استان گیلان می باشد. البته امروزه در جاهای مختلف این استان پخت می شود، اما خاستگاه اصلی آن شهر فومن است و امروزه هر گردش‌گر و مسافری که از این شهر گذر می کند، این کلوچه را به عنوان سوغات به شهر خود می‌برد. برخی افراد می پندارند که کلوچه سنتی فومن محصول کار زنان این منطقه است که در گذشته به صورت خانگی پخت می‌شد. این محصول همواره از چندین سال پیش به شکل سنتی در کوره های آجری پخت می شد و با گذشت زمان، تنها فروشگاه های عرضه محصول بیشتر شده است.

نحوه بسته بندی و توزیع کالا
در رابطه با بسته بندی این محصول و عرضه به مشتری باید گفت که این محصول در بسته های بسیار ساده و مستطیلی شکل معمولی هم‌چون شیرینی های قنادی با اندک تفاوت در گرافیک آن به فروش می رسد. به گفته فروشندگان با گذر زمان حتی کیفیت محصول هم افت کرده است. البته به دلیل زیاد شدن فروشگاه ها و ایجاد رقابت، روند تبلیغات برای فروش بیشتر محصول و جذب مشتری به سمت رشد وتکامل پیش رفته است. اما در این میان تبلیغات تمام فروشگاه ها به یک اندازه بوده وکمترخلاقیت ونوآوری به چشم می خورد. تقریبا تمام شهر فلکسی ها وتبلیغات یک شکل که در تمامی آن‌ها کلوچه فومن، مجسمه آناهیتا و مجسمه های پارک فومن عضو تصویری ثابت می باشند، دیده می شوند. این موضوع حتی در بسته هایشان نیز به چشم می‌خورد. عدم وجود یک بسته بندی مناسب برای یک سوغات پر مخاطب یکی از بزرگ ترین نقطه ضعف های این محصول به حساب می آید.

طبقه بندی مصرف کننده بر اساس نظر سنجی های صورت گرفته
مصرف کنندگان عمده این محصول سه دسته اند:
۱ - گردشگران ایرانی: که ترجیح می دهند یک بسته بندی زیبا، متناسب و شاخص این منطقه را با خود به سوغات برده و تفاوت قیمت یک بسته بندی شیک برایشان مهم نیست و خواستار بسته های جدید و خلاقانه اند.
۲ - مصرف کنندگان داخل شهری و استانی: این افراد به دلیل داشتن شناخت از مکان های معتبر سعی می کنند تا کلوچه ای با کیفیت بخرند و بسته بندی برایشان از ارزش کمتری برخوردار است. این گروه در اکثر مواقع برای پرداخت هزینه بسته بحثو مذاکره می کنند، اما بعضی از همین افراد بسته بندی برایشان اهمیت دارد و ترجیح می دهند، محصول را با بسته بندی خریداری کنند، حال آن‌که نظری در مورد بسته بندی به فروشنده نمی دهند.
۳ - گردش‌گران خارجی: این گروه از افراد اغلب به صورت تکی خریداری می کنند و در همان محل یا بین راه مصرف می کنند و کمتر به سوی بسته بندی جلب می شوند. چرا که بسته بندی های موجود حاوی ده عدد کلوچه است و یک توریست این مقدار خرید نمی کند و ترجیح می دهد تا این کلوچه را به عنوان یک محصول خاص این منطقه در ناب‌ترین حالت آن یعنی به صورت داغ و پس از پخت میل کند. البته در این میان افرادی نیز هستند که با دیدن اماکن گردش‌گری و تاریخی که بر روی بسته نقش شده، جذب شده و تصمیم به خرید بسته ۱۰ تایی محصول می گیرند.


نتایج اطلاعات اختصاصی به دست آمده از بررسی بسته بندی نمونه های ایرانی:
• در این بسته بندی ها ساختار کلی و اجرایی قابل توجهی وجود ندارد. از لحاظ قیمت مقرون به صرفه بوده اما از لحاظ تکنولوژی تولید و مواد مصرفی در جایگاه متوسطی قرار دارند. چرا که کمترین سرمایه گذاری روی بسته بندی های این محصول انجام شده است و همان مواد مصرفی جعبه های شیرینی قنادی مورد استفاده قرار گرفته است. تنها یکی از برندهای این محصول به دلیل داشتن سابقه بالا و کیفیت خوب و هم‌چنین داشتن تنوع در سایز بسته‌بندی نسبت به سایر رقبای خود در جایگاه بهتری قرار دارد.
• علایم و اطلاعات مورد نیاز مشتری از قبیل مواد مورد مصرف و آدرس و شماره تماس بر روی بسته ها درج شده است. در مورد تمامی این بسته ها شلوغی روی درب بسته باعثمی شود که چشم نتواند المان‌های اصلی طرح را تشخیص داده و زیبایی بسته را ببیند. به عبارت دیگر تناسب درست فضای مثبت و منفی در کار برقرار نیست.
• در رابطه با فرم بسته باید گفت که این بسته بندی ها دارای فرم هندسی منظم می باشند و یک حجم ساده مکعبی دارند.
• برای درب بسته بندی ها بیشتر از رنگ های گرمی هم‌چون زرد، قرمز و نارنجی استفاده شده است که برای بیان گرما و تازگی محصول انتخاب شده است.
بررسی عوامل دو بعدی: از تصاویری برای جلب مشتری استفاده شده که بیان‌گر محصول داخل جعبه و مواد مورد مصرف در محصول است. هم‌چنین در بیشتر بسته ها از تصاویر اماکن تاریخی و گردش‌گری هم‌چون قلعه رودخان و مجسمه آناهیتا که به نوعی نماد شناخته شده این شهر است و در برخی، از تصاویر واقعی فرزندان خود به روی بسته استفاده کرده اند که از جذابیت کار کاسته است.
• این بسته بندی ها از لحاظ زیست محیطی کاملا قابل بازیافت هستند و تاثیر مخرب بر محیط اطراف خود نمی گذارند.
• تمامی این بسته ها از جنس مقوا بوده و به وسیله چسب و منگنه شکل ۳ بعدی به خود گرفته اند. این بسته ها به دلیل رطوبت این منطقه باید در جای خشک نگهداری شوند و به دلیل نداشتن استحکام در مقابل فشار های سنگین نباید تحت فشار و روی یکدیگر در تعداد زیاد قرار بگیرند و در حمل و نقل، در مسافرت ها و مسافت های طولانی آسیب پذیر بوده و باید با دقت حمل شوند.
• این بسته بندی ها به ساده ترین و ابتدایی ترین روش باز و بسته می شوند و اغلب از نوع جعبه های تلسکوپی هستند که خود نوعی دیگر از جعبه های تاخور مقوایی و کارتنی را تشکیل می دهند. به این صورت که درب و بدنه به طور مجزا و به صورت جعبه های جداگانه با دهانه ی باز تولید می شوند سپس درب‌ها روی بدنه قرار می گیرند. هر کدام از این دو بخش توسط چسب یا منگنه شکل کارتن سه وجهی را ایجاد می‌کند. این جعبه ها اغلب برای کالاهای شکننده و آسیب پذیر مورد استفاده قرار می گیرند. این ساختار اغلب فاقد قفل و بست است و دو قطعه به صورت اصطکاکی بروی هم باقی می مانند. پر کردن بسته نیز به صورت دستی و به روش بارگیری از بالا یا قرار دادن محصولات درون بسته از بالا صورت می گیرد.
با بررسی نظر سنجی ها به این نتیجه دست یافتیم که تمام فروشندگان بر تاثیر بسته بندی خوب و جذاب در راستای جذب مشتری و رابطه آن با فروش بیشتر، آگاهی دارند و در پاسخ به سوالات عنوان می‌کنند که بسته بندی جذاب، ۵۰تا ۶۰ درصد، فروش آنها را افزایش می دهد. در این میان این نکته قابل توجه است که با وجود این‌که این افراد بر تاثیرات مثبت بسته بندی بر فروش بیشتر آگاهی دارند اما اقدامی در سفارش و تهیه بسته های مناسب انجام نمی دهند و حتی بعضی از فروشندگان سعی دارند تا با دلایل قانع کننده خود مشتری را متقاعد سازند که این بسته بندی ها بهترین و مناسب ترین بسته برای این نوع محصول می باشند تا شما سوغات خود را به سلامت به مقصد برسانید. با نمایش نمونه هایی از بسته های جدید و متنوع نمونه های خارجی به فروشندگان، برایشان بسیار تعجب آور بود که یک بسته بندی می تواند چقدر تنوع و گیرایی داشته باشد. درتحقیقات انجام شده بیگانگی و عدم آگاهی فروشندگان از مقوله بسته بندی واصول بازاریابی کاملا مشهود است و ما این ضعف را ناشی از پایین بودن سطح سواد و دانش می دانیم چرا که بیشتر عرضه کنندگان این محصول کم سواد می‌باشند و این حرفه را به شیوه استاد و شاگردی آموخته‌اند و دانش کمی نسبت به تبلیغات و فروش دارند و بسیار برعقاید سنتی و قدیمی خود پا فشاری داشته و به سختی مطالبی را در رابطه با صنعت بسته بندی امروز باور کرده و حتی با تصدیق صحبت های مان باز انگیزه ای برای روی آوردن به بسته های جدید نداشتند. هر چند امروزه این محصول مختص به یک منطقه خاص نیست و در مناطق مختلف استان عرضه می شود اما در اکثریت این مناطق وضعیت به همین صورت است.
با وجود تمام این مشکلات باید سعی نمود تا فرهنگ بسته بندی در این مناطق جایگاه خود را بیابد و با رفع مشکلات جانبی، فروشندگان و مصرف کنندگان را نسبت به این فرهنگ ترغیب و تشویق نمود. برای نمونه می توان با طراحی بسته بندی های مقرون به صرفه تر از نظر هزینه های چاپی و زیبا تر کردن گرافیک بسته ها گامی موثر برداشت. و این امر تلاش مسوولین به خصوص سازمان گردش‌گری و طراحان نواندیش و خوش ذوق را طلب می کند. در فصول مختلف سال گردش‌گران و توریست های بسیاری از این مناطق دیدن می کنند و به تبع سرمایه گذاری بر روی بسته بندی سوغات این منطقه به میزان زیادی در جذب توریست و افزایش درآمد منطقه و در نهایت ایجاد فرصت های شغلی جدید برای ساکنان بومی این منطقه را در پی خواهد داشت. اگر بخواهیم آداب و سنن و غذاهای سنتی و دیرینه میهن و زادگاه خود را حفظ کنیم، باید در راه ماندگاری و جاودانگی اش تلاش بیشتری کنیم و موانع پیش روی را برداریم. یکی از موانعی که در حال حاضر وجود دارد، عدم سرمایه گذاری و حمایت از پوشش ها و بسته بندی های این محصولات سنتی و دیرینه منطقه است. چرا که با قرار دادن این محصولات در بسته های بی کیفیت و بعضا فاقد هیچ طرح و ساختار گرافیکی از ارزش این محصولات فرهنگی کاسته می شود. به طور کلی ما همه، کمبود این فرهنگ را احساس می کنیم ولی به سادگی از کنار آن می گذریم وحاصل این ساده گذشتن ها این است که قدمت و محبوبیت محصولات سنتی نادیده گرفته می شود و سیمای یک شهر تاریخی پر خواهد شد از بسته بندی ها و تابلوهای کوچک و بزرگ که به جای هدایت و ترغیب مشتریان برای خرید بیشتر، گردش‌گر را گیج و سر در گم می کند.

تصویر بالا نمونه ای از طراحی بسته بندی برای کلوچه های سنتی گیلان است که در آن از مقوای چند لایه جهت جلوگیری از نفوذ رطوبت به داخل بسته استفاده شده است. ارزش افزوده قرارگیری چند نمونه از چای کیسه ای لاهیجان به صورت رایگان جهت ترغیب بیشتر خریدار در استفاده از این محصول در نظرگرفته شده است. بسته بندی این محصول می تواند توسط یک تولید کننده کلوچه به همراه یک تولیدکننده چای جهت تبلیغ محصولات چای کارخانه مورد نظر صورت گیرد.
به نقل از یورتال شهرداری فومن، در تصویر بالا نمونه ای از طراحی پیشنهادی بسته بندی کلوچه فومن با ارزش افزوده سهولت در استفاده و حمل و نقل با تاکید بر جنبه های بصری و زیبایی شناسانه بسته در راستای جذب توریست و گردش‌گر ارائه شده است.