موزه ملی کاشان، تبلوری از اشیا به جامانده از تاریخ

موزه ملی کاشان بر روی خرابه‌های خلوت نظام الدوله ساخته شده است. این بنا(خلوت نظام الدوله) توسط نظام الدوله صدر اصفهانی داماد فتحعلی شاه و حاکم شهر کاشان در سال ۱۲۴۲ ه. ق(۱۸۲۶ م) احداثشده بود، که به دلیل شرایط نابسامان سیاسی دوره مظفر الدین شاه و ضعیف شدن حکومت مرکزی در منطقه کاشان متروکه و سپس تخریب شد.

به گزارش خبرنگار خبرگزاری ایلنا در کاشان در سال ۱۳۳۷ ه. ش به پیشنهاد و دعوت آقای سید محمد تقی مصطفوی مدیر کل باستان‌شناسی کشور و با حضور افراد سر‌شناس و فرهنک دوست کاشانی و نطنزی از جمله آقای احمد مدیر نراقی در تهران، انجمنی بنام انجمن حفاظت آثار تاریخی کاشان ایجاد شد. در این انجمن تصمیم گرفته شد موزه‌ای به منظور معرفی فرهنگ اصیل و پیشینهٔ کهن منطقه کاشان در مجموعهٔ تاریخی فرهنگی باغ فین بر روی خرابه‌های بنای خلوت نظام الدوله ایجاد شود. پیرو این تصمیم، بنای موزه با مساعدت و همیاری افراد نیکوکار و علاقمند در طول پنچ سال احداث، و در سال ۱۳۴۶ ه. ش رسما «افتتاح گردید. موزه ملی کاشان جزء معدود موزه‌های کشور است که بنای آن از ابتدا صرفا» جهت ایجاد موزه طراحی و اجرا شده است. این موزه از جمله قدیمی‌ترین موزه‌های کشور است که در احداثبنا و گردآوری اشیاء آن، مردم فرهنگ دوست این دیار فرهنگ خیز نقش چشم گیری داشته‌اند.

بنای موزه:

بنای موزه بر زمینی به مساحت ۷۰۰ متر مربع و زیر بنای ۵۷۰ متر مربع در ضلع غربی مجموعه تاریخی باغ فین قرار دارد. ساختمان موزه یک طبقه و دارای ایوان یکپارچه در سه ضلع جنوبی، غربی و شمالی باستون‌های متعدد است این ایوان چند سال بعد از احداثموزه توسط استاد حاج ابوالقاسم قلمانی ساخته شده و به بنای موزه الحاق شده است. در معماری موزه از المان‌های معماری اصیل ایرانی – اسلامی الهام گرفته شده است. ساختمان موزه دارای فضای میانی با سقف گنبدی و چهار نورگیر که در چهار طرف آن قرار داردو به طور مشخص از گنبد و نورگیر‌های خانه تاریخی بروجردی‌های الگو گرفته شده است. دو کتیبه کاشی کاری بسیار زیبا به رنگ لاجوردی در بنای موزه نصب شده است یکی در سر در ورودی بنای موزه که عبارت «موزه ملی کاشان و سال تاسیس موزه» با خط طلایی بر آن نقش بسته است ودیگری در بالای فضای میانی موزه که «تاریخچه احداثموزه» در آن ذکر شده است.

در سال ۱۳۸۵ ه. ش به منظور مرمت و ساماندهی موزه بطور موقت تعطیل شد و سپس بعد از اتمام طرح ساماندهی، موزه در نخستین روز سال ۱۳۹۰ ه. ش بازگشایی شد.

برخی از اشیاء موزه توسط هنرمندان و افراد علاقمند منطقه کاشان و شهرهای اطراف اهداء شده و برخی توسط موزه ملی ایران، موزه هنرهای تزیینی تهران تامین شده است. با توجه به اشیاء موجود، موزه به چهار بخش: باستان‌شناسی(الف – پیش از تاریخ و دوران تاریخی ب – دوران اسلامی)، منسوجات، کتابت و نسخ خطی و معاصر طبقه بندی شده است.

بخش‌های موزه:

باستان‌شناسی

الف – پیش از تاریخ و دوران تاریخی

در این بخش تعدادی آثار سفالی و فلزی مکشوفه از تپه اسماعیل آباد و تپه خوروین قزوین، آثار مفرغی لرستان و سفال جلگه خوزستان و تپه‌های باستانی سیلک کاشان که در جریان کاوش‌های باستان‌شناسی پرفسور گریشمن و طرح بازنگری سیلک توسط دکتر ملک شهمیرزادی کشف گردیده به نمایش گذاشته شده است.

ب – دوران اسلامی

آثار موجود در این بخش شامل سفال‌های لعاب دار ساده و رنگی کاشان، گرگان، آ ثار فلزی دوره ایلخانی و صفوی، آثار سنگی و ظروف شیشه‌ای ظریف و زیبا و تعدادی کاشی با لعاب فیروزه‌ای و زرین فام که مربوط به کاشان و خاندان ابو طاهر است، به نمایش گذاشته شده است.

منسوجات

کاشان در دوره صفوی و قاجاری از مراکز مهم پارچه بافی ایران به حساب می‌آمد. پارچه‌های مخمل و زری بافی از جمله منسوجاتی بودند که در کاشان بافته شده و به مناطق دیگر صادر می‌شد. در این بخش نمونه‌های از پارچه‌های مخمل و زری بافت قدیم و جدید در معرض نمایش قرار دارد.

کتابت و نسخ خطی

در این بخش نسخ و مرقعات نفیسی از دوره‌های مختلف و با خطوط متفاوت به نمایش گذاشته شده است که می‌توان به سه جلد قرآن به خط کوفی اولیه، و دو جلد قرآن در قطع جیبی، وزیری با خط و تذهیب بسیار زیبا و چند نمونه فرمان شاهان قاجاری اشاره کرد.

معاصر

اکثرآثار موجود در این بخش شامل تعدادی گلدان لعابدار منقوش به تصاویر شخصیت‌های داستان‌های کهن ایران، کاشی‌های معرق، کاشی مشبک، کارهای خاتم کاری استاد صنیع الخاتم و چند هنرمند دیگر که کارهای خود را به موزه اهداء کرده‌اند، است.