شریفی مقدم:
ناکافی بودن پرستاران دلیل افزایش موارد مرگ/ ۷۰ درصد بودجه مطالبات کادر درمان سهم پزشکان است/ توزیع منابع در وزارت بهداشت ضعف‌های جدی دارد
دیبرکل خانه پرستار، با انتقاد از نوه تخصیص بودجه پرداخت مالبات کادر درمان، گفت: بسیاری از پرستاران با تعجب می‌پرسند که کدام یک از این هزاران میلیارد تومان‌ها به درستی و بر اساس عدالت توزیع شده است؟
به گزارش خبرنگار ایلنا، این روزها از هرکس بپرسید سنگر مقابله با کرونا، کجاست، آدرس بیمارستان‌های شهر یا استان محل زندگی‌اش را می‌دهد؛ اما بیمارستان‌های پذیرای بیماران کرونایی آنقدر شلوغ هستند که بسیاری ترجیح می‌دهند، درمان بیماری‌های قدیمی خود را فراموش کنند، تا پایشان به بیمارستان‌هایی که صدای سرفه‌های بیماران آلوده به ویروس، تمام سالن‌ها و اتاق‌های بستری را پر کرده، نرسد. در همین شرایط غیرقابل تحمل برای عموم مردم، پرستاران باید شیفت‌های روزانه و شبانه را در ۷ روز هفته پر کنند و کمبود همکار و تخت را به رو نیاورند؛ آنهم در شرایطی که روز به روز کرونا با قدرت بیشتری به تکثیر خود می‌پردازد و روزانه‌ها صدها و شاید هزاران نفر را قربانی هوشمندی خود می‌کند.
در این شرایط مسئولان وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و سازمان برنامه و بودجه، وعده‌های مختلفی را برای صفر کردن معوقات کادر درمان و استخدام پرستارهای جدید برای جبران کمبود نیرو، تکرار می‌کنند. در آخرین مورد هم سازمان برنامه و بودجه از اختصاص بخش دیگری از بودجه پرداخت معوقات کادر درمان خبر داده است؛ خبری که محمد شریفی مقدم، دبیرکل خانه پرستار با بدبینی به آن می‌نگرد. در گفتگو با وی دلایلی که موجب ایجاد این نگاه منفی به وعده‌های مسئولان سازمان‌ها و دستگاه‌های اجرایی شده است را مرور می‌کنیم.
رئیس سازمان برنامه و بودجه با اعلام خبر اختصاص ۵۵۰۰ میلیارد تومان برای پرداخت مطالبات کادر درمان اعلام کرد که با توجه به اینکه سال گذشته هم ۶ هزار میلیارد تومان برای تامین بودجه معوقات‌کارانه کادر درمان اختصاص یافت، در مجموع ۱۱ هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان برای پرداخت مطالبات کادر درمان در سال‌های ۹۸ و ۹۹ اختصاص یافت. ارقامی که از این بابت اختصاص یافته، تا چه اندازه برای کادر پرستاری ملموس است؟
سازمان برنامه و بودجه، وزارت بهداشت و سازمان نظام پرستاری به گونه‌ای وانمود می‌کنند که انگار ۱۱ هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان، به تمامی در اختیار پرستاران قرار گرفته است یا می‌گیرد؛ اما بسیاری از پرستاران با تعجب می‌پرسند که کدام یک از این هزاران میلیارد تومان‌ها به درستی و بر اساس عدالت توزیع شده است؟ شاید عده‌ای گمان کنند که وضع مالی پرستاران با این پول خیلی خوب می‌شود! آقای نوبخت به گونه‌ای از ۱۱ هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان پول صحبت می‌کنند که مخاطبان صحبت‌هایشان فکر می‌کنند، که دیگر کادر درمان آرزویی ندارد و همه چیز بی‌نقص است. پایان سال گذشته که ۶ هزار میلیارد تومان از این ۱۱ هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان به نام «پرداخت کارانه کادر درمان» اختصاص یافت، ارقامی را که در فیش‌های پرستاران به نام‌کارانه قرار گرفت، منتشر کردیم.
آن زمان صحبت از پرداخت ارقامی مانند ۵۰ هزار تومان، ۱۰۰ هزار تومان و ۱۵۰ هزار تومان به هر پرستار بود. سهم پرستاران از این ۶ هزار میلیارد تومان پایان سال گذشته همین بود. همان زمان اعلام کردم که ای کاش آقای نوبخت این پول را پس می‌گرفت تا ارقامی این چنینی را با نام کارانه‌ی معوق پرستاری شاهد نباشیم.
با توجه به اینکه بار کار روزانه کادر پرستاری در سایه ابتلای روزانه ۱۰۰ تا ۲۰۰ نفر از ساکنان هر استان به کرونا، به شدت افزایش پیدا کرده است، عملکرد دولت به صورت عام و وزارت بهداشت به صورت خاص را در مدیریت شرایط چگونه ارزیابی می‌کنید؟
کرونا در حال حاضر نه درمان دارویی قطعی دارد و نه هیچ واکسنی. این وسط هم تنها بحث پیشگیری مطرح است؛ تازه اگر پروتکل‌ها بر اساس «الزام» و «سخت‌گیری» رعایت شوند؛ که فعلا این پروتکل‌ها به درستی اجرا نمی‌شوند. اگر دولت با بکارگیری نوعی«سخت‌گیری منسجم» و پرداخت کمک هزینه، بسته‌های معیشتی و حقوق بیکاری مردم را به در خانه ماندن ملزم می‌کرد، آنوقت می‌توانستیم به کاهش مرگ و میرها و بهبود شرایط کادر درمان که شبانه‌روزی در بیمارستان‌ها مستقر هستند، امیدوار باشیم؛ اما این شرایط حاکم نیست و محدودیت‌های چند هفته‌ای هم چندان مورد استقبال قرار نگرفته‌اند و سفرها با وجود برخی محدودیت‌های تردد، همچنان به راه هستند.
وزیر بهداشت هم از بابت اینکه دولت کنترل خاصی را برقرار نکرده است، اظهار تاسف می‌کند و ناشی از همین شرایط به ناکارآمدی عملکرد وزارتخانه تحت امرش اشاره می‌کند. اما این سیاستی نیست که کادر درمان را امیدوار نگه دارد. بار مراجعه بیماران به بیمارستان‌ها بسیار سنگین شده است. وخامت حال بیماران بسیار تشدید شده است. بار رسیدگی به بیماران هم بر دوش پرستاران است؛ چراکه پزشکان تنها بیماران را ویزیت می‌کنند و علائمشان را پایش می‌کنند؛ آن‌ها با سایر موارد مراقبتی بیمار کاری ندارند؛ این پرستار است که باید شبانه‌روز بالای سر مریض باشد و سرفه‌های او را تحمل کند.
در این شرایط پرستاران بیشترین نیاز به مراقبت و استراحت را دارند؛ اما وجود ۶ هزار پرستار در مرخصی استعلاجی و انصراف از کار هزاران پرستار دیگر، شیفت‌های شبانه‌روزی و بی‌وقفه آن‌ها را سنگین ساخته است. در حال حاضر بیش از ۶۰ پرستار به دلیل ابتلا به کرونا جان خود را از دست داده‌اند. هرچند برخی کشورها مانند برزیل و مکزیک بیش از ۲۰۰ پرستار خود را از آغاز پاندمی از دست داده‌اند؛ اما ایران هم آمار کمی در این زمینه ندارد. از طرفی تعداد پرستاران مبتلا به کرونا هم بیش از ۲۵ درصد شده است.
معاون پرستاری وزارت بهداشت پیشتر گفته بود که سال گذشته ۷ هزار و ۷۸۶ نیروی پرستاری جذب شدند که یک افتخار بزرگ و کار بسیار ارزشمندی است؛ البته به گفته وی این رقم کافی نیست؛ چراکه حدود ۴۰ هزار تخت بیمارستانی در دولت‌های یازدهم و دوازدهم اضافه شد. البته مسئولان این وزارتخانه اعلام کرده‌اند که از آبان سال گذشته تا شهریور ماه ۱۰ هزار پرستار جذب کرده‌اند و ۷ هزار پرستار جدید هم استخدام می‌کنند؛ گرچه بر اساس ارزیابی این وزارتخانه، کشور با اجرای پروژه‌های جدید، به ۴۴ هزار نیروی درمانی نیاز دارد. به نظر می‌رسد که کشور در این حوزه با ایده‌آل‌ها بسیار فاصله دارد. کمبود کادر پرستاری تا چه اندازه به نظام درمان، و سلامت پرستاران آسیب زننده است؟
یکی از مهم‌ترین مباحثی که بارها مطرح کرده‌ایم و نسبت به آن هشدار داده‌ام، کمبود پرستار است. متاسفانه در سال‌های گذشته برای جذب نیروی پرستاری همکاری صورت نگرفت و برای چند سال متمادی استخدام به صفر رسید؛ در حالی که سالانه ۳ هزار پرستار بازنشسته می‌شوند. اشاره کردم که در حال حاضر هزاران پرستار در مرخصی استعلاجی هستند و هزاران پرستار دیگر هم کار خود را ترک کرده‌اند. یکسری از پرستاران هم با وجود اینکه درمان شده‌اند، به دلیل باقی ماندن آثار حمله کرونا به ریه و اندام‌های دیگرشان، توان کار کردن ندارند. اینها به کنار هزاران پرستار مهاجرت کرده‌اند. در حال حاضر پرستاران دچار تنیدگی شده‌اند و فرصت استراحت ندارند. بدن آن‌ها آماج حملات استرس شده است. کار آن‌ها موجب ایجاد تنش‌های عاطفی در زندگی‌شان شده است؛ این وضعیتی نیست که بدن بتواند در مقابلش مقاومت کند و در این میان عده‌ای با اعدادی که برای پرداخت مطالبات کادر درمان اعلام می‌شود؛ اما خروجی چشم‌گیری ندارد، بازی می‌کنند.
۱۱ هزار میلیارد تومان برای پرداخت مطالبات، عدد کمی نیست؛ اما تجربه به ما نشان داده است که ۷۰ درصد از بودجه‌ای که برای این کار در نظر می‌گیرند به پزشکان عضو هیات علمی می‌رسد، ۱۰ درصد از آن به بیمارستان‌ها و ۲۰ درصد هم به غیر پزشکان؛ که سهم پرستاران از گروه سوم کمتر از ۱۰ درصد است. زمانی که کمتر از ۱۰ درصد به کادر پرستاری اختصاص می‌یابد؛ چرا رئیس کل سازمان نظام پرستاری مرتب می‌گویند با آقای نوبخت جلسه داشتیم تا معوقات‌کارانه پرستاران صفر شود؛ مگر از آن بخش قبلی این ۱۱ هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان، چیز زیادی نصیب پرستاران شد؟
شما در سال‌های گذشته در مورد ناکافی بودن تعداد کادر پرستاری هشدار داده بودید؛ اما شنیده نشد و حالا کرونا همه چیز را تغییر داده است و کمبود کادر پرستاری موجب وارد شدن زیان‌های سنگین به سلامت عمومی شده است. آیا به تغییر رویکرد در این زمینه امیدوار هستید؟
وزیر بهداشت ۲ موضوع را به عنوان دلایل ایجاد این بحران پیش کشیده‌اند: عدم رعایت پروتکل‌ها توسط مردم و عدم تخصیص منابع کافی به وزارت بهداشت برای مقابله با کرونا؛ اما آقای نمکی نگفته‌اند که وزارت بهداشت هم در توزیع منابع ضعف دارد؛ البته در حال حاضر وزارت بهداشت با معضلی بزرگ تعداد ناکافی پرستار مواجه است؛ این معضل ۲ عارضه عمده دارد: مرگ تعداد بیشتری از بیماران مبتلا به کرونا و مرگ پرستاران. باید توجه داشت و به جامعه این موضوع را قبولاند که تعداد مرگ و میرهای این روزها، تا حد زیادی به دلیل ناکافی بودن تعداد پرستاران است. اگر مردم پروتکل‌ها را حداقل برای جان خودشان رعایت نکنند و مبتلا شوند و کارشان به بیمارستان کشیده شود؛ اولین چیزی که آزارشان می‌دهد، تعداد ناکافی کادر پرستاری است.
در حالی که به صورت استاندارد به ازای هر هزار نفر ۳ پرستار وجود داشته باشد، در ایران تا پیش از گسترش کرونا، ۱.۵ پرستار وجود داشت که به دلایلی که شرح دادم این رقم به ۱.۲ و ۱.۳ رسیده است. حال در نظر بگیرند که خروج پرستاران از چرخه خدمات درمان، ۵ یا ۶ درصد بیشتر از گذشته شده است؛ اما فشار کار پرستاران چند ده برابر شده است. بنابراین هرچه تعدادپرستار بیشتر شود، مرگ بر اثر کرونا کاهش می‌یابد.
اوایل ورود کرونا به کشور با تعطیلی مقطعی که دولت آن را به اجرا گذاشت، کمی به کادر درمان فرصت استرحت داده شد. تشدید بحران با حمله موج‌های بعدی کرونا و نبود فرصت استراحت، تا چه اندازه پرستاران را نسبت به کسری‌های پیش روی‌شان ناامید ساخته است؟
کادر پرستاری نه مرخصی می‌رود و نه استراحت دارد. به هم پیوستگی موج اول، دوم و سوم کرونا هم موجب شده است که پرستاران نتوانند جسم خود را بازیابی کنند تا خستگی آن‌ها را از پا درنیاورد. این خستگی زمانی که بر تهاجم کرونا می‌نشیند، سریعتر پرستار را از پا درمی‌اورد. از آنطرف هم وقتی می‌خواهند کارانه پرداخت کنند کمتر از ۱۰ درصد از آن به کادر پرستاری می‌رسد. تازه اگر به هر پرستار که به طور متوسط ۱۰ ماه معوقه دارد، ۱۰ میلیون تومان پرداخت شود؛ باید خوشحال باشیم!
در حالی که ۸۰ درصد بار کرونا روی دوش پرستار است؛ ۷۰ درصد از منابع پرداخت معوقات سهم پزشکان می‌شود.
در ماه‌های گذشته شاهد برگزاری چند دور اعتراض صنفی از سوی پرستاران بودیم. این اعتراضات چه بازخوردیی در وزارت بهداشت داشت؟
با وجود برگزاری این اعترضات، وزیر بهداشت گفتند که پرسنل ما مظلوم هستند و اعتراض نمی‌کنند، می‌خواهم بگویم که آقای وزیر قاطبه پرستاران هم به عملکرد وزارت بهداشت، در مدیریت نامناسب و مخصوصا مدیریت منابع اعتراض دارند و هم اینکه نسبت به برخوردهایی که با اعتراضات آن‌ها شده است، اعتراض دارند؛ مانند برخوردهایی که با اعتراضات پرستاران در مشهد و اصفهان صورت گرفت. اتفاقا جامعه پرستاری نسبت به برخوردهای دانشگاه‌های علوم پزشکی با اعتراضات، معترض است. جامعه پرستاری اگر اعتراض نمی‌کند به این دلیل است که نای اعتراض کردن را ندارد؛ به ویژه در استان‌هایی که از جانب دانشگاه با آن‌ها بیشتر برخورد می‌شود. دیدیم زمانی که پرستاران قصد برگزاری یک اعتراض صنفی را داشتند، چه برخوردهایی با آن‌ها شد. در کمال تاسف دانشگاه‌های علوم پزشکی هم افراد معترض را پس از پایان قرارداد کار، قراردادهایشان را ملغی می‌کنند و فضایی را برای انتقاد باقی نمی‌گذارند.
گفتگو: پیام عابدی
